“Cây trăm tỷ” thạch đen sắp được xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc có gì đặc biệt?

Sáng 4/12, trao đổi với DANVIET.VN, ông Hoàng Trung, Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật (Bộ NNPTNT) cho biết, dự kiến ngày 8/12 tới, Bộ trưởng Bộ NNPTNT Việt Nam Nguyễn Xuân Cường và ông Nghê Nhạc Phong, Tổng Cục trưởng Tổng cục Hải quan Trung Quốc sẽ ký Nghị định thư về xuất khẩu thạch đen của Việt Nam sang Trung Quốc.

Mặc dù không phải là cây trồng mang tính đại diện cho quốc gia, nhưng thạch đen mang đặc thù của từng tỉnh, nhất là các tỉnh miền núi biên giới giáp ranh với Trung Quốc.

 Như tại Lạng Sơn – tỉnh trồng nhiều thạch đen nhất cả nước với khoảng 2.000ha/năm, mỗi năm cho sản lượng 10.000 tấn với giá trị 200-250 tỷ đồng.

Chính vì thế, việc thạch đen được phép xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc sẽ giúp nông dân các tỉnh Lạng Sơn, Cao Bằng..., đặc biệt là bà con đồng bào dân tộc thiểu số yên tâm sản xuất, tăng thu nhập hàng năm.

Cây thạch đen (Mesona chinensis Benth, thuộc họ hoa môi Lamiacea) còn có tên gọi là cây lương phấn thảo hay cây sương sáo. Đây là loại cây thân thảo thấp, chiều cao trung bình từ 40-60cm, có thể dùng thân và lá để nấu ra thạch để ăn, giải khát.

Theo các kết quả nghiên cứu, thân, lá cây thạch đen không chỉ dùng nấu thạch làm thứ giải khát thông thường mà còn là một cây dược liệu quý, có vị ngọt, tính mát, có tác dụng giải nhiệt, giúp hạ huyết áp, trị cảm nắng, đau khớp.

Với nhiều công dụng kể trên, thị trường tiêu thụ thạch đen rất rộng mở, nhất là tại các thành phố lớn như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh cũng như xuất khẩu đi Trung Quốc. Vì thế, thạch đen khô được bán với giá khá cao, từ 15.000 - 20.000 đồng/kg, có thời cao điểm lên tới 25.000 - 30.000 đồng/kg.

Theo tính toán, năng suất thạch đen khô bình quân đạt 5,5 tấn/ha, giá sản phẩm 15.000 đồng/kg, tổng thu nhập đạt 80 triệu đồng/ha/1 lần thu hoạch (thạch đen có thể thu hoạch 2-3 lần/năm), lợi nhuận cho người sản xuất đạt trên 120 triệu đồng/ha/năm.

Tại Lạng Sơn, thạch đen được trồng chủ yếu trên 2 loại đất là đất canh tác nông nghiệp (đất ruộng) và đất lâm nghiệp (đất nương rẫy có độ dốc <20⁰). Năng suất thạch đen trung bình đạt 5,2 tấn/ha, sản lượng trên dưới 10.000 tấn, cho giá trị đạt khoảng 200 tỷ đồng/năm.

Xác định thạch đen là một trong những cây trồng chủ lực, đem lại giá trị kinh tế cao cần được đầu tư và phát triển, năm 2017, tỉnh Lạng Sơn đã xây dựng Nhãn hiệu tập thể Thạch đen Tràng Định. Ngày 3/8/2018, sản phẩm thạch đen được Cục Sở hữu trí tuệ cấp Giấy chứng nhận Nhãn hiệu tập thể Thạch đen Tràng Định.

Tỉnh Lạng Sơn đã quy hoạch vùng trồng thạch đen tập trung tại 2 huyện Tràng Định, Bình Gia với diện tích 3.000-4.000ha. Đáng chú ý, tất cả 23 xã, thị trấn của huyện Tràng Định đều trồng thạch đen với tổng diện tích 1.283ha/năm.

Cây thạch đen có thời gian sinh trưởng từ 120-130 ngày, thân 4 cạnh phân nhánh nhiều tỏa trên mặt đất, lá mọc đối, dài, màu xanh nhạt, hình trứng, mép có rằng cưa dễ trồng.

Thạch đen có thời vụ trồng từ tháng 11 đến tháng 12 (vụ Đông) chủ yếu để làm giống; từ tháng 2 đến tháng 3 (vụ Xuân) vừa dùng để làm giống vừa thu hái và từ tháng 7 đến tháng 8 (vụ Thu) chủ yếu để thu hái sản phẩm.

Thời điểm thu hoạch tốt nhất là khi cây bắt đầu xuất hiện nụ hoa ở ngọn là năng suất cao nhất, không thu hoạch non hoặc quá già làm ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng của thạch đen và nên thu hoạch vào trời nắng ráo. 

Cây thạch đen trồng ở ruộng nếu được chăm sóc theo đúng quy trình kỹ thuật thì một năm có thể cắt được 2 đợt, đợt 1 vào tháng 6, đợt 2 vào tháng 10.

Cây thạch đen có thể trồng ở nhiệt độ từ 18-23⁰C, trong đó nhiệt độ thích hợp nhất là từ 20-25⁰C. Nhiệt độ thấp hơn 15⁰C và cao hơn 35⁰C cây chậm đến ngừng sinh trưởng. Thạch đen là cây không cần nhiều ánh sáng trực diện, vì vậy có thể trồng thạch đen dưới tán cây to hoặc xen trong ruộng ngô.

Ở Việt Nam, thạch đen thường được trồng tại huyện Thạch An (Cao Bằng), Tràng Định (Lạng Sơn), Bảo Lộc (Lâm Đồng), Sa Đéc (Đồng Tháp), Châu Đốc (An Giang), Bình Minh (Vĩnh Long)…