Tôm suối được xem là sản vật “hạng sang” của vùng núi Trường Sơn. Loài tôm sinh sống trong những ghềnh đá, suối nước trong, chảy xiết, rất sạch; khi chế biến rất dân dã, thơm ngon nên thực khách miền xuôi rất khoái.
Tôm suối (Achông) có vỏ mỏng, có càng, màu bạc, có râu và chót đuôi màu đỏ, thường có kích thước nhỏ. Tôm suối là nguyên liệu chế biến được rất nhiều món ăn thơm ngon.
Tuy nhiên, người ở vùng cao quê tôi thường nướng trên lá chuối rừng. Cứ hễ trên đường đi rẫy về xuống suối tắm và tranh thủ bắt luôn mớ tôm là mang về nhà xỏ xâu nướng. Món này dễ làm, ngon, không tốn nhiều thời gian.
Tôm suối bắt được vốn đã sạch bỏ trong bọc nylon mang về để ráo nước, không cần cắt râu hay đuôi, hay càng.
Tôm suối tuy nhỏ nhưng rất mạnh, búng cao, xa. Cần cẩn thận, cho tôm suối vào rổ rồi xóc vài lần cho trong nước rồi lấy ra, đừng chạm tay vào kẻo đầu tôm đâm chảy máu. Ra vườn rẫy nhà chặt mấy tàu lá chuối rừng bánh tẻ (không non không già) mang ra lau sạch rồi rửa cho ướt.
Sở dĩ phải nướng lá chuối rừng vì loại lá này dẻo và dày. Tiện tay đang cầm dao chặt một tàu lá tà vạt già róc từng lá, lấy xiên que để lụi tôm. Ở tàu lá tà vạt già, que xiên sẽ cứng chắc, dễ xiên tôm hơn và không khó khăn khi trở để nướng.
Tôm suối có thể nướng mộc hoặc ướp gia vị. Tuy nhiên, tôm suối nướng mộc với lá chuối ăn không ngán lại có mùi thơm rất đặc trưng, nguyên thủy. Mang que xiên lụi tôm cho đều, đầu đuôi thẳng hàng để dễ nướng.
Đặt vỉ nướng lên bếp, sau đó để khoảng 3 lớp lá chuối rừng hơi ướt nước (cho lá không cháy thành tro) rồi đặt từng xâu tôm lên. Khi nướng trên than hồng phải vừa lửa, không cháy áp khô lá đến quéo, thịt tôm vì thế cũng mau ngả màu đỏ au.
Lấy một tàu chuối nữa úp trên tôm để hương vị tôm không bay hơi và mau chín. Nướng kiểu này vừa hợp vệ sinh mà tôm không khét vì không trực tiếp áp lửa. Độ 5 phút thì lật mặt tôm một lần cho chín đều. Khi tôm chín, mang ra đĩa dùng nóng.
Tôm suối nướng xong khi ăn có thể chấm với muối ớt xanh hoặc làm nước chấm bằng cách cho một muỗng canh nước sôi vào đĩa to, trong đó có sẵn bột nêm.
Khi bột nêm tan đều, vắt chanh, cho tí ớt tươi dầm rồi đổ nước mắm vào. Rau răm rửa sạch, đem xắt nhuyễn vào đĩa nước mắm. Giờ thì tuốt từng con tôm suối nướng chín chấm muối ớt nước chấm để thưởng thức. Món này ăn với cơm, bún hoặc làm thức nhắm với rượu tà vạt hay tr’đin đều ngon tuyệt.
Tôm suối đất tuy nhỏ con nhưng vị không thua gì tôm biển, thịt ngọt, giòn. Đã vậy tôm được nằm gọn lỏn trong lá chuối rừng, khiến cho hương thơm nhân đôi.
Cái mùi hương của lá chuối khi qua lửa nó nồng nàn, rồi thấm vào thịt tôm, khiến người nhìn không thể cưỡng lại được. Vì vậy dù là hương vị miền sơn cước dân dã nhưng món “tôm suối nướng lá chuối” được xem là món lạ, “mỹ vị thiên hương” của vùng cao xứ Quảng.