20 năm sau vụ khủng bố 11/9 rúng động: "Tôi nhớ..."

Đến nay, 1/5 dân số Mỹ còn quá trẻ để có thể nhớ lại ngày đã thay đổi mọi thứ…

Sáng thứ Ba, ngày 11 tháng 9 năm 2001

4 máy bay thương mại từ Đông Bắc nước Mỹ được lên kế hoạch hạ cánh xuống  California. Khi những chiếc máy bay này đang trong lộ trình bay, chúng đã bị cướp bởi 19 tên khủng bố Al-Qaeda. Hai trong số đó, chuyến bay 11 của American Airlines và chuyến bay 175 của United Airlines lần lượt đâm vào tòa tháp Bắc và Nam của khu phức hợp Trung tâm Thương mại Thế giới ở Manhattan.

Trong vòng 1 giờ 42 phút, cả hai tòa tháp 110 tầng đều sụp đổ. Sự sụp đổ của Trung tâm Thương mại Thế giới đã mở đầu cho sự sụp đổ của cấu trúc các tòa Trung tâm Thương mại Thế giới khác bao gồm Trung tâm Thương mại Thế giới số 7 và làm hư hại đáng kể những tòa nhà xung quanh. Chuyến bay thứ ba, chuyến bay 77 của American Airlines, khởi hành từ Sân bay Quốc tế Dulles đã bị cướp khi bay qua Ohio. Lúc 9:37 sáng, chuyến bay 77 đã đâm vào phía tây Lầu Năm Góc (trụ sở của quân đội Mỹ) ở quận Arlington, Virginia, làm sụp đổ một phần phía tây. Chuyến bay thứ tư và cũng là cuối cùng, chuyến bay 93 của United Airlines, ban đầu bay về hướng Washington, D.C. nhưng đã rơi xuống cánh đồng gần Shanksville, Pennsylvania sau một cuộc giằng co giữa hành khách và không tặc.  Các nhà điều tra không thể xác định mục tiêu chính xác của chuyến bay 93 nhưng kết luận máy bay được lên kế hoạch đâm vào Điện Capitol hoặc Nhà Trắng.

"Tôi nhớ…"

Hôm nay, ở rìa của khu tưởng niệm, một người đàn ông vạm vỡ trong chiếc áo vest Harley Davidson bằng da nói chuyện với hai người bạn đồng hành. Anh ta chỉ về phía chỗ chuyến bay 93 của United Airlines rơi xuống. Đó là một cuộc trò chuyện thân mật và thật khó để nghe những gì anh ấy đang nói.

Nhưng hai từ đầu tiên của anh ấy rất rõ ràng:

"Tôi nhớ…"

Ghi nhớ không chỉ đơn thuần là một trạng thái của tâm trí. Như những người cầu xin chúng ta đừng bao giờ quên Holocaust từ lâu đã khẳng định, đó là một hành động. Và khi sự mất mát và đau thương xảy đến với con người, hành động ghi nhớ có nhiều hình thức.

Ghi nhớ là chính trị. Những người không đồng ý về số phận của các bức tượng Liên minh miền Nam nước Mỹ chứng minh rằng, cũng như những người tranh cãi về mức độ của cuộc chiến chống khủng bố và số lượng của nó nên là một phần của cuộc thảo luận về ký ức 11/9.

Ghi nhớ được thể hiện trong những buổi lễ tưởng niệm và những khoảnh khắc im lặng và những lời cầu nguyện kể cả công khai và riêng tư. Ghi nhớ thể hiện cả trong những đài tưởng niệm được xây dựng bài bản và cả những dấu bia tưởng niệm được dựng lên ở hai bên những con đường hiu quạnh để ghi dấu những địa điểm tử vong vì giao thông. Nó được gắn vào tên của các địa điểm, như con đường dẫn đến đài tưởng niệm Chuyến bay 93 - Đường cao tốc Lincoln. Nó xuất hiện trong việc tìm lại "ký ức bóng đèn" - những khoảnh khắc mà bạn cảm thấy đôi khi chính xác, đôi khi không.

Có những ký ức cá nhân, ký ức văn hóa, ký ức chính trị, và ranh giới giữa chúng thường bị mờ đi.

Jennifer Talarico, giáo sư tâm lý học tại Đại học Lafayette ở Pennsylvania, người nghiên cứu cách mọi người hình thành ký ức cá nhân về các sự kiện công cộng cho biết: "Hiện tại của chúng ta ảnh hưởng đến cách chúng ta nhớ về quá khứ - đôi khi theo những cách đã biết và đôi khi theo những cách mà chúng ta không nhận ra.

Bằng chứng của điều đó là rõ ràng trong các sự kiện trong năm tuần qua ở Afghanistan, nơi cuộc chiến kéo dài 20 năm được tiến hành nhằm phản ứng trực tiếp với sự kiện 11/9 đã kết thúc khá nhiều khi nó bắt đầu với sự đàn áp và bạo lực của Taliban một lần nữa.

"Nếu chúng tôi vẫn ở Afghanistan và mọi thứ ổn định, có lẽ chúng tôi sẽ nhớ về vụ 11/9 theo một cách rất khác so với cách chúng tôi sẽ nhớ về nó trong năm nay",  Richard Cooper, phó chủ tịch của Tổ chức Không gian phi lợi nhuận, người từng làm việc cho Bộ An ninh Nội địa trong vài năm sau các cuộc tấn công và đã theo dõi nhiều hồi tưởng trong nhiều năm.

Cooper nói: "Nỗi đau mà chúng tôi cảm thấy vào sáng ngày 12 tháng 9 năm 2001, đang hồi sinh lại và điều đó ảnh hưởng đến cách chúng tôi nhớ đến ngày hôm nay".

Paul Murdoch ở Los Angeles, kiến trúc sư chính của đài tưởng niệm, cho biết nó đã được hiệu chỉnh cẩn thận để cộng hưởng qua nhiều giai đoạn của trí nhớ về sự kiện và ý nghĩa của nó.

"Bạn có thể tưởng tượng một cách tiếp cận tưởng niệm loại bỏ sự tức giận trong thời gian hoặc đóng băng sự sợ hãi. Và đó có thể là một tác phẩm nghệ thuật rất biểu cảm. Nhưng tôi cảm thấy muốn một thứ gì đó tồn tại trong một thời gian dài, tôi nghĩ nó phải vận hành theo một cách khác", Murdoch, người đồng thiết kế đài tưởng niệm với vợ mình, Milena, cho biết.

Murdoch nói: "Bây giờ chúng ta có một thế hệ những người cách quá xa sau ngày 11/9 khủng khiếp ấy. vậy làm thế nào để bạn nói chuyện với những người thuộc thế hệ mới này - hoặc với thế hệ tương lai?"

Câu hỏi đó đặc biệt mạnh mẽ vào dịp kỷ niệm 20 năm này. Xã hội có xu hướng đánh dấu các thế hệ trong các gói hai thập kỷ, vì vậy có cả một thế hệ đã được sinh ra và già đi kể từ khi các cuộc tấn công xảy ra. Tuy nhiên, điều đó hầu như không có nghĩa là họ không chú ý đến; họ cũng "nhớ", ngay cả khi họ không được tận mắt chứng kiến hoặc được sống trong cái khoảnh khắc kinh hoàng đó.

Krystine Batcho, giáo sư tâm lý học tại Đại học Le Moyne ở Syracuse, New York, nghiên cứu cách thức hoạt động của nỗi nhớ và bà đã tìm thấy một điều thú vị vài năm trước khi bà đang nghiên cứu cách những người trẻ gặp phải những câu chuyện gây tiếng vang với họ - cả về mặt cá nhân và thông qua tin tức.

Batcho nói, ngay cả những người không có ký ức sống về ngày 11/9 cũng đã phản hồi bằng những câu chuyện về sự kiện này. Nó đã được ghi nhớ từ kinh nghiệm được chia sẻ.

Và không có gì lạ. Ký ức về ngày 11/9 được ghi nhớ theo nhiều cách khác nhau của thời đại thông tin, vừa riêng biệt vừa mang tính cộng đồng. Mọi người ở các vùng khác nhau trên nước Mỹ và trên khắp thế giới, trong những hoàn cảnh vô cùng khác nhau, đã xem cùng một góc máy quay trực tiếp trên cùng một vài nguồn cấp dữ liệu và nhìn thấy những góc nhìn giống nhau, không thể xóa nhòa về sự tàn phá theo cùng một cách. Họ thực sự như đã cùng nhau trải qua thời khắc kinh hoàng đó.

Điều đó hình thành nên nhiều loại ký ức chung, ngay cả khi những người nhìn thấy những thứ giống nhau lại không nhớ chúng theo cách giống nhau - một góc máy ảnh hoặc điểm thuận lợi cụ thể, nhận xét của một nhân vật chính, chuỗi sự kiện chính xác. Các chuyên gia như Talarico nói rằng việc ghi nhớ có thể là như vậy, đặc biệt là với những ký ức dữ dội như vụ 11/9 tạo ra những đường rãnh sâu nhưng không nhất thiết phải chính xác về chi tiết.

Batcho nói: "Chúng tôi dựng lại sự kiện qua lăng kính của chính mình và một phần của lăng kính xã hội. "Bạn sẽ nghĩ rằng những ký ức sẽ gắn kết và đồng nhất hơn. Nhưng thực tế nó phức tạp hơn nhiều. "

Ngày 31 tháng 5 năm 2002, chưa đầy một năm sau đó. Cựu Thị trưởng New York Rudy Giuliani nói với các học sinh trung học ở Shanksville khi họ bắt đầu: "Một trăm năm nữa, mọi người sẽ đến và muốn xem nó. Và họ sẽ muốn biết điều gì đã xảy ra. "

Ngày 11 tháng 9 năm 2016, trong dịp kỷ niệm 15 năm sau vụ khủng bố, Tổng thống Barack Obama nói: "15 năm có vẻ là một khoảng thời gian dài. Nhưng đối với những gia đình đã mất một mảnh trái tim của họ ngày hôm đó, tôi tưởng tượng nó có thể giống như mới hôm qua ".

Sự căng thẳng cơ bản đó - có cảm giác như ngày hôm qua, vâng, nhưng nó cũng đang trở thành một phần của lịch sử trong một chặng đường dài - là điều đối đầu với chúng ta trong những ngày tới khi nhiều người xem lại sự kiện 11/9 và thực hiện những hành động tưởng nhớ của riêng họ.

Và khi một quốc gia dừng lại để nhớ về buổi sáng 20 năm trước khi họ bị tấn công, sẽ không tránh khỏi có những câu hỏi: Điều này có ý nghĩa gì với chúng ta bây giờ?

"Điều gì là quan trọng trong việc tạo một đài tưởng niệm, những gì bạn nhớ và cách bạn nhớ nó?" J. William Thompson đã tự hỏi trong cuốn sách viết năm 2017 của mình, "Từ ký ức đến kỷ niệm: Shanksville, Mỹ và Chuyến bay 93."

Trên trang bìa cuốn sách của Thompson, một người đàn ông đang đứng nhìn về khu vực nơi chiếc máy bay rơi xuống, cánh tay phải của anh ta giơ lên. Ở bên trái, anh ta cầm một tấm biển vẽ tay khắc dòng chữ như một câu tuyên bố: "Tôi không quên."