Dấu ấn Việt Nam trong vai trò Uỷ viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc

Tin tưởng và coi trọng

Quá trình chuẩn bị cho việc đảm nhiệm vai trò Uỷ viên không thường trực (UVKTT) HĐBA nhiệm kỳ 2020-2021 được tiến hành bài bản, công phu và bắt đầu ngay từ khi Việt Nam đảm nhiệm thành công nhiệm kỳ đầu tiên tại HĐBA năm 2008-2009.

Tháng 5/2018, nhóm các nước châu Á - Thái Bình Dương tại LHQ đã nhất trí đề cử Việt Nam vào vị trí UVKTT HĐBA nhiệm kỳ 2020-2021. Việc thông qua đề cử của Nhóm khu vực 13 tháng trước khi diễn ra cuộc bầu cử là chưa từng có tiền lệ, thể hiện sự tin tưởng và coi trọng của các nước trong khu vực đối với Việt Nam.

Ngày 7/6/2019, trong khuôn khổ Khoá 73 Đại hội đồng LHQ, Việt Nam đã được tín nhiệm bầu làm UVKTT HĐBA nhiệm kỳ 2020-2021 với số phiếu cao kỷ lục (192/193 phiếu). Đây là lần thứ hai Việt Nam đảm nhận trọng trách quan trọng này, thể hiện sự ghi nhận, đánh giá cao của các quốc gia và cộng đồng quốc tế dành cho đất nước Việt Nam đổi mới, hội nhập, có uy tín và vị thế ngày càng được nâng cao trên trường quốc tế.

Đồng thời, việc tái cử thể hiện sự tin tưởng, kỳ vọng của quốc tế đối với năng lực và sự tham gia có trách nhiệm của Việt Nam trong nỗ lực chung nhằm duy trì hòa bình, ổn định, an ninh ở khu vực và trên thế giới.

Đây là dấu ấn quan trọng và bước đi cụ thể nhằm tiếp tục triển khai chủ trương đa phương hóa, đa dạng hóa, "chủ động tham gia và phát huy vai trò tại các cơ chế đa phương, đặc biệt là ASEAN và LHQ" của Đảng và Nhà nước Việt Nam.

Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh đây là "một trong những nhiệm vụ chính trị quan trọng hàng đầu của Ðảng và Nhà nước", Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã khẳng định Việt Nam "sẽ nỗ lực hết sức mình để đảm nhiệm thành công trọng trách UVKTT HĐBA".

Đây cũng là cơ hội thuận lợi để Việt Nam tiếp tục đẩy mạnh hội nhập toàn diện, sâu rộng và hiệu quả trong hệ thống quản trị toàn cầu khi HĐBA là cơ quan có trách nhiệm hàng đầu của LHQ về hòa bình, an ninh quốc tế, có ảnh hưởng lớn và sâu rộng trong đời sống quốc tế.

Đóng góp thực chất

Trong hai năm qua tại HĐBA, Việt Nam đã chủ động, tích cực đóng góp cho công việc chung của cộng đồng, thể hiện sinh động hình ảnh Việt Nam đổi mới, hội nhập quốc tế toàn diện, yêu chuộng hòa bình, tích cực và trách nhiệm, có năng lực, bản lĩnh và bản sắc đối ngoại theo phong cách ngoại giao Hồ Chí Minh, qua đó tạo thêm giá trị, nền tảng lâu dài cho việc hiện thực hóa khát vọng, tầm nhìn phát triển của đất nước trong giai đoạn mới.

Các thành quả đó càng có ý nghĩa, tầm vóc nhất là khi tình hình an ninh, chính trị quốc tế và tại HĐBA phức tạp, căng thẳng hơn nhiều so với nhiệm kỳ 2008-2009.

Trong những đóng góp thực chất, thiết thực vào HĐBA, Việt Nam đã tham gia bàn thảo, tìm giải pháp cho tất cả các vấn đề trong chương trình nghị sự HĐBA ở tất cả các khu vực, trong đó có các cuộc xung đột ở châu Phi, khủng hoảng nhân đạo ở khu vực Trung Đông, cũng như các vấn đề quan trọng như chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, bảo vệ thường dân trong xung đột vũ trang, an ninh biển, biến đổi khí hậu, ứng phó với đại dịch Covid-19...; thúc đẩy đồng thuận chung, thúc đẩy hợp tác, đối thoại, giảm căng thẳng, đối đầu; tìm giải pháp công bằng, hợp lý cho các vấn đề đe doạ hoà bình, an ninh khu vực và quốc tế; giữ vững nguyên tắc song linh hoạt, khéo léo trong ứng xử với các nước, các bên.

Việt Nam cũng có những đóng góp rất thiết thực khác, như cử Bệnh viện dã chiến cấp 2 số 3 lên đường nhận nhiệm vụ tại Phái bộ Gìn giữ hòa bình (GGHB) LHQ tại Nam Sudan vào cuối tháng 3/2021; mở rộng lĩnh vực, địa bàn và quy mô lực lượng tham gia hoạt động GGHB LHQ, trong đó lần đầu tiên triển khai Đại đội công binh tại Phái bộ UNISFA ở Abyei (Sudan/Nam Sudan) và sắp tới cử cảnh sát dân sự.

Tham gia của Việt Nam đối với các hoạt động GGHB LHQ được LHQ và bạn bè quốc tế ghi nhận và đánh giá cao, đặc biệt trong giai đoạn 2020-2021, có 3 sĩ quan trúng tuyển vào làm việc tại Trụ sở LHQ.

Thúc đẩy lợi ích đất nước

Việt Nam đã khẳng định tinh thần độc lập, tự chủ, tích cực, trách nhiệm và cân bằng, kiên trì lập trường nhất quán tuân thủ Hiến chương LHQ và các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, nhất là tôn trọng độc lập, chủ quyền, nguyên tắc không can thiệp công việc nội bộ, giải quyết hòa bình tranh chấp…

Trong lần đầu tiên đảm nhiệm vai trò Chủ tịch HĐBA (1/2020), Việt Nam đã tổ chức Phiên thảo luận mở với chủ đề "Thúc đẩy tuân thủ Hiến chương LHQ trong duy trì hòa bình và an ninh quốc tế". Cũng tại Phiên thảo luận này, lần đầu tiên trong lịch sử, HĐBA thông qua một Tuyên bố Chủ tịch riêng về tuân thủ Hiến chương LHQ, khẳng định giá trị bền vững của Hiến chương trong duy trì hòa bình và an ninh quốc tế và điều chỉnh quan hệ giữa các quốc gia.

Trên vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2020 và nước ASEAN duy nhất tại HĐBA năm 2021, Việt Nam đề cao vai trò trung tâm của ASEAN trong việc giải quyết các vấn đề an ninh khu vực và tăng cường hợp tác giữa ASEAN và HĐBA/LHQ.

Việt Nam có sáng kiến tổ chức Phiên thảo luận mở đầu tiên của HĐBA về hợp tác giữa ASEAN và LHQ (tháng 1/2020) và Phiên thảo luận mở về vai trò các tổ chức khu vực trong phòng ngừa xung đột và xây dựng lòng tin, và thúc đẩy HĐBA thông qua Tuyên bố Chủ tịch về nội dung này (tháng 4/2021); đề cao vai trò của ASEAN trong thảo luận và văn kiện của HĐBA về vấn đề Myanmar.

Việt Nam có cách tiếp cận tổng thể trong xử lý các thách thức về hòa bình an ninh, từ phòng ngừa xung đột, giải quyết xung đột đến xử lý hậu quả xung đột, trong đó nhấn mạnh vấn đề giải quyết hậu quả bom mìn, đề cao yêu cầu giải quyết các nguyên nhân gốc rễ của xung đột, đồng thời đề cao các nỗ lực, kinh nghiệm của Việt Nam trong quá trình tái thiết và phát triển đất nước, hội nhập quốc tế và khu vực.

Xuất phát từ chính những kinh nghiệm từng trải qua nhiều thập kỷ chiến tranh, Việt Nam đã thúc đẩy các vấn đề nhân đạo như bảo vệ thường dân trong xung đột vũ trang; phụ nữ, hòa bình và an ninh; trẻ em trong xung đột vũ trang; luôn đề cao lợi ích của người dân trong các biện pháp, cách thức xử lý của HĐBA (như trong vấn đề Syria, Yemen...), thể hiện tinh thần nhân văn của dân tộc.

Thông qua sự tham gia tại HĐBA và các sự kiện dấu ấn nói trên, Việt Nam đã lồng ghép thành công các ưu tiên, lợi ích của đất nước, bước đầu thể hiện năng lực, bản lĩnh, tư duy định hình, dẫn dắt, bản sắc và dấu ấn đối ngoại của Việt Nam tại HĐBA.

Các sự kiện điểm nhấn và sáng kiến do Việt nam khởi xướng, thúc đẩy vừa hài hòa với lợi ích và quan tâm chung của cộng đồng quốc tế về việc cần bảo đảm tính mạng, an toàn và sinh kế bền vững của người dân trước, trong và sau xung đột, vừa có sự liên thông, kết nối xuyên suốt với phương châm "Đối tác vì một nền hoà bình bền vững" tại HĐBA của Việt Nam.

Hai năm là thành viên không thường trực đã góp phần lan tỏa thông điệp về một đất nước Việt Nam yêu chuộng hoà bình, năng động, đổi mới và sẵn sàng đóng góp nhiều hơn nữa cho công việc chung, vì hoà bình, an ninh và phát triển trên thế giới, qua đó cũng thể hiện năng lực, bản lĩnh, bản sắc và tư duy đổi mới, sáng tạo của đối ngoại Việt Nam tại HĐBA.