Không phải Athens 1896, giải đấu nào đã truyền cảm hứng cho Olympic hiện đại?

Năm 1850, William Penny Brookes, một bác sĩ chuyên ngành giải phẫu tại Wenlock, bằng niềm cảm hứng từ những cuộc thi đấu thể thao thời Hy Lạp cổ đại (776 TCN – 394)1, đã sáng lập Olympian Class – một nhóm với sứ mệnh “thúc đẩy sự thăng tiến của các cư dân thị trấn và vùng phụ cận, nhất là tầng lớp lao động, về mặt thể chất, trí tuệ lẫn đạo đức”. Để hiện thực hóa tầm nhìn này, Brookes đề xuất tổ chức một cuộc tranh tài định kỳ (hằng năm) nhằm khuyến khích hoạt động thể thao ngoài trời, đồng thời trình diễn những kỹ năng cùng sự thành thục đó cho công chúng chiêm ngưỡng.

Giải đấu đầu tiên được tổ chức trong cùng năm, bao gồm điền kinh và các môn thể thao truyền thống của nước Anh như quoits (trò ném vòng), bóng đá, cricket, … ngoài ra còn có đạp xe (loại bánh to, bánh nhỏ) và những môn vui nhộn như đua xe cút kít (trong tình trạng bịt mắt) hay phụ nữ lớn tuổi chạy thi,… Không ít người lúc ấy đã phản đối khi chứng kiến cảnh tượng các nam thanh niên, trong bộ dạng lôi thôi, biểu diễn trước mặt phụ nữ. Họ lo ngại điều này sẽ dẫn đến tình trạng say xỉn, bạo loạn, dâm ô,… hay thậm chí khiến gia đình tan vỡ. Nhưng trên thực tế, đã không có bất cứ sự xáo trộn nào xảy ra và đại hội thành công rực rỡ.

Sau vài kỳ đại hội, sự kiện ngày càng thu hút được nhiều vận động viên đăng ký tranh tài, bên cạnh số lượng khán giả không ngừng gia tăng nhờ vào công tác tổ chức bài bản và chiến lược quảng bá hiệu quả. Năm 1859, nghe tin doanh nhân Evangelis Zappas người Hy Lạp cũng tổ chức một sự kiện tương tự tại Athens, Brookes đã đề nghị tài trợ cho môn chạy cự ly dài và gửi khoản tiền thưởng trị giá 10 bảng Anh; Petros Velissarios tới từ Smyrna đã giành chiến thắng và được bầu làm thành viên danh dự đầu tiên của Wenlock Olympian Class (WOC).

Từ năm 1860, Much Wenlock bắt đầu được kết nối với hệ thống đường sắt, và Brookes, trên cương vị giám đốc của Công ty Đường sắt Wenlock, đã tận dụng cơ hội này để quảng bá cho Wenlock Olympics. Ông nhấn mạnh: những người thuộc tầng lớp lao động bình dân sẽ được miễn phí đường sắt, và điều này sẽ giúp các cuộc tranh tài có thêm nhiều khán giả. Ban đầu, Wenlock Olympics được tổ chức dưới sự bảo trợ của Wenlock Agricultural Reading Society (WARS) – một hiệp hội được Brookes thành lập để khuyến khích hoạt động truyền bá các tri thức hữu ích cho người lao động. Tuy nhiên, vì một số bất đồng, WOC đã tách ra năm 1860 và đổi tên thành Hiệp hội Olympic Wenlock (WOS). Năm 1861, Brookes lại đề xuất tổ chức Shropshire Olympic với các môn thi diễn ra ở nhiều thị trấn khác nhau trong vùng. Ý tưởng sáng tạo này – địa phương đăng cai chịu trách nhiệm về mặt tài chính – về sau sẽ trở thành tiền đề cho sự ra đời của Olympic hiện đại.

Brookes cũng đóng góp rất nhiều công sức khi tham gia sáng lập Hiệp hội Olympic Quốc gia (NOS) có trụ sở đặt tại Liverpool. Năm 1866, NOS tổ chức thành công kỳ Olympian Games đầu tiên tại khu vực gần Cung điện Crystal Palace (London) và thu hút hơn mười ngàn khán giả. Chưa dừng lại ở đó, Brookes thậm chí còn ấp ủ tham vọng và vận động tổ chức một giải Olympic Games mở rộng tại Athens cho các vận động viên quốc tế; song Chính phủ Hy Lạp khi ấy lại không mấy quan tâm bởi họ đang gặp nhiều vấn đề khác cấp bách hơn.

Năm 1889, Brookes mời Nam tước Pierre de Coubertin – một nhà giáo dục người Pháp và là người sáng lập Đại hội Quốc tế về Giáo dục Thể chất (International Congress on Physical Education) – tới Many Wenlock để xem các cuộc thi đấu. Trở về Pháp, Coubertin đã thuật lại những trải nghiệm của mình và tán dương nỗ lực hồi sinh truyền thống Olympic của người Anh. Ông viết trong hồi ký: “Nếu Olympic được hồi sinh thì đó là nhờ công của Brookes chứ không phải người Hy Lạp”. Coubertin đã dành năm năm tiếp theo để tổ chức vài cuộc hội thảo quốc tế với sự tham gia của các vận động viên và người mê thể thao trên khắp thế giới, dẫn tới việc Ủy ban Olympic Quốc tế (IOC) được thành lập. Tháng 4/1896, kỳ Olympic đầu tiên được tổ chức tại sân vận động Panathenaic ở Athens – chỉ bốn tháng sau khi Brookes qua đời.

Tuy những đóng góp của Brookes trong việc làm hồi sinh truyền thống Olympic đã được công nhận rộng rãi tại Anh song Coubertin, trong nhiều bài báo sau này lại cố tình hạ thấp tầm ảnh hưởng của ông mặc dù vẫn nhắc tới vai trò của Evangelis Zappas và Konstantinos (em họ Zappas). Còn hiệp hội WOS vẫn trung thành với lý tưởng ban đầu của Brookes và tiếp tục tổ chức các kỳ Olympian Games hằng năm tại nhiều địa điểm trên khắp Shropshire.

Năm 2012, một trong số những linh vật của Thế vận hội mùa hè London đã được đặt tên là Wenlock để vinh danh Brookes và Much Wenlock.