Tuổi xuân gửi lại bên bờ Cầu Nhe

Ký ức khắc ghi ngày 15/4

Những người lớn tuổi từng sống tại khu vực Cầu Nhe kể rằng, họ chưa bao giờ quên buổi chiều kinh hoàng và trận bom định mệnh ngày 15/4/1968. Trong khoảng thời gian từ 13 - 17 giờ hôm đó, Mỹ đã huy động 9 lần tốp, 27 lần chiếc liên tục ném bom xuống cầu Nhe và vùng phụ cận.

Ngày 15/4/1968, 53 chiến sĩ thuộc Tiểu đoàn 351, Trung đoàn 5 Yên Tử (Đoàn 1019) đang trên đường hành quân vào chiến trường miền Nam, khi đi qua địa bàn xã Vĩnh Lộc (nay là xã Khánh Vĩnh Yên) thì bị trúng bom Mỹ. Các anh - những thanh niên tuổi đời chưa đầy 20, ấp ủ nhiều khát vọng của tuổi trẻ, đã mãi nằm lại nơi cầu Nhe.

Ông Bùi Quốc Dưỡng (84 tuổi, thương binh hạng 3), hiện ở thôn Hải Triều, xã Khánh Vĩnh Yên, bùi ngùi nhớ lại: "Thời điểm đó, tôi đi bộ đội bị thương nên được chuyển về địa phương điều trị. Ngày máy bay Mỹ ném bom ở cầu Nhe, tôi ở nhà không thể ra ứng cứu các anh cùng bà con được. Nhưng bà con lối xóm đi tham gia cứu thương về kể lại là khủng khiếp lắm. 

Sau loạt bom thứ nhất, đội hình hành quân tan rã, phần lớn bộ đội hy sinh và bị thương, chính quyền và người dân ra ứng cứu thì lại tiếp tục chịu đợt oanh tạc thứ hai nên việc ứng cứu không thể thực hiện liên tục được. Những chiến sĩ hy sinh bị vùi lấp dưới lớp bùn đất, người bị trôi theo dòng sông nên sau đó công tác tìm kiếm thi thể rất khó khăn".

Ông Dưỡng kể thêm: Thời điểm bị máy bay ném bom, trong đội hình hành quân đó, một số bộ đội đã đi được 1/3 cầu, một số đã đi đến giữa cầu thì hai chiếc máy bay Mỹ bổ nhào ném bom làm cắt đứt đội hình. Số thì hy sinh, số còn sống sót chạy vào nhà dân trong xóm. Số bộ đội bị thương được đưa về bệnh viện dã chiến Can Lộc để cấp cứu…

Hàng năm, cứ đến ngày 15/4 và dịp kỷ niệm Ngày Thương binh – Liệt sĩ (27/7), người thân các liệt sĩ, chính quyền và nhân dân địa phương lại đến ở mố cầu Nhe còn sót lại, nơi còn chi chít hố bom, thắp hương tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ đã bị bom Mỹ giết hại trong trận bom ngày 15/4/1968. Một công trình đài tưởng niệm cũng đã được xây dựng nơi đây.

Nhiều lần quy tập và điều không trọn vẹn

Sau này, khi làm kênh thủy lợi tại cầu Nhe, quá trình thi công đã tìm thấy những phần thi thể quanh khu vực cầu. Tháng 8/2003, theo nguyện vọng của gia đình các liệt sĩ, nhân dân và chính quyền địa phương xã Khánh Vĩnh Yên, tỉnh Hà Tĩnh đã phối hợp với huyện Can Lộc huy động gần 500 dân quân các xã trong huyện tiến hành đào xới, khai quật khu đất rộng 2ha với độ sâu trên 2m để tìm kiếm hài cốt các chiến sĩ đã hy sinh. Sau 13 ngày nỗ lực tìm kiếm, 27 phần hài cốt liệt sĩ đã được quy tập.

Ông Bùi Quốc Dưỡng ngậm ngùi: Đợt đó, việc tìm kiếm được tổ chức rất công phu, tỉ mẩn nhưng không thể tìm được một bộ hài cốt nào nguyên vẹn. Người thì chỉ tìm thấy một cánh tay, người lại tìm thấy một cẳng chân. Những ngôi mộ đó chỉ có một phần thi thể của các anh.

Ngoài 53 cán bộ, chiến sĩ của Tiểu đoàn 351, Trung đoàn 5 Yên Tử (chủ yếu các chiến sĩ quê Hải Phòng), còn có liệt sĩ Nguyễn Hộ - chính trị viên Huyện đội Can Lộc và 16 dân quân địa phương tham gia ứng cứu cũng đã bị bom vùi ngay tại cầu Nhe.

Thời điểm ngay sau khi xảy ra trận ném bom, lực lượng cứu hộ tìm được 16 phần hài cốt (trong đó có 11 hài cốt chưa biết tên) đưa về mai táng tại nghĩa trang địa phương. Thân nhân của Chính trị viên Nguyễn Hộ tìm được xắc-cốt và một phần thi thể của anh đưa về mai táng tại quê nhà.

Ông Nguyễn Công Kính - nguyên là Chủ tịch UBND xã Vĩnh Lộc (cũ), cán bộ Hội Cựu chiến binh cho hay: "Thời điểm Mỹ ném bom cầu Nhe làm nhiều người hy sinh, tôi đang ở chiến trường. Sau này về địa phương, tôi nghe người dân kể lại và tham gia vào các đợt tìm kiếm hài cốt bộ đội, dân quân. 

Chính quyền và cơ quan chức năng đã nhiều lần tìm kiếm hài cốt ở cầu Nhe. Lần tìm kiếm ở đợt cuối cùng có thấy một bộ hài cốt tương đối nguyên vẹn và đang ôm khẩu súng AK ở phía Bắc cầu Nhe. Những lần tìm kiếm đó, chưa lần nào tìm được một thi thể nguyên vẹn. 

Chúng tôi, những người cũng từng tham gia chiến đấu ở chiến trường nên rất thương các anh. Những ngôi mộ của các anh không trọn vẹn thi thể".

Bây giờ, mố Cầu Nhe năm xưa nằm vẫn hiện hữu giữa dòng sông như một chứng tích không thể xóa nhòa. Nhà bia tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ ngày càng đẹp hơn khi vừa qua được đầu tư 350 triệu đồng từ nguồn đóng góp của cán bộ công nhân viên Sở GTVT Hải Phòng, các cựu chiến binh Trung đoàn Yên Tử và các doanh nghiệp nhân dịp kỷ niệm 65 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ.

Năm 2005, Nhà bia - Miếu thờ các liệt sĩ hy sinh tại Cầu Nhe đã được xây dựng. Ngày 27/1/2014, UBND tỉnh Hà Tĩnh đã công nhận Nhà bia - Miếu thờ liệt sĩ Cầu Nhe là Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh.

Ông Nguyễn Văn Ngọ - Phó Chủ tịch UBND xã Khánh Vĩnh Yên cho biết: "Nhân dân trong xã rất ý thức trong việc chăm lo xây dựng cảnh quan và môi trường khu vực Nhà bia – Miếu thờ liệt sĩ Cầu Nhe. Đây cũng là địa chỉ đỏ để giáo dục thế hệ trẻ về truyền thống yêu nước, tinh thần chiến đấu để bảo vệ Tổ quốc. 

Hàng năm, chúng tôi tổ chức các buổi nói chuyện chuyên đề cho thanh thiếu niên trong xã và luôn giành một thời lượng nhất định để nói về sự hy sinh của cán bộ, chiến sĩ, dân quân ở cầu Nhe. Sự hy sinh của 53 chiến sĩ là bài học lịch sử cách mạng sâu sắc cho nhiều thế hệ".