"Thước đo" để cha mẹ phát hiện con bị chậm nói

Dấu hiệu phát hiện sớm trẻ bị chậm nói

Theo bác sĩ Đinh Thạc, Trưởng khoa Tâm lý (Bệnh viện Nhi đồng 1, TP.HCM) nhiều cha mẹ thường nhận ra con mình chậm nói muộn nên để lỡ mất giai đoạn vàng can thiệp ngôn ngữ cho trẻ.

Các phụ huynh nên quan sát con từ sớm, để phát hiện tình trạng chậm nói ở trẻ càng sớm càng tốt. Ngay khi trẻ 3, 4 tháng tuổi phụ huynh cần quan sát những dấu hiệu phát triển ngôn ngữ của trẻ.

Từ 2-3 tuổi trở xuống là giai đoạn vàng để hỗ trợ can thiệp hiệu quả nếu trẻ bị chậm nói. Nếu phát hiện trẻ có dấu hiệu chậm nói càng sớm thì quá trình khắc phục sẽ càng nhanh hiệu quả. 

Dựa vào một số cột mốc đánh giá, phụ huynh có thể nhận biết được quá trình phát triển ngôn ngữ của trẻ có đang gặp trở ngại hay không như sau:

• 1 - 6 tháng tuổi: không phản ứng với giọng nói của cha mẹ

• 6 - 9 tháng tuổi: không hay nói những từ không rõ ràng

• 10 - 11 tháng tuổi: không bắt chước âm thanh như nói "ba ba, bà bà"

• 12 tháng tuổi: không nói "ba, bà" với mục đích gọi người thân; không thường bắt chước các từ có hai và ba âm tiết

• 13 - 15 tháng tuổi: không nói được ít nhất 4 – 7 từ; người lạ không thể hiểu hết 20% điều trẻ nói.

• 16 - 18 tháng tuổi: không nói được ít nhất 10 từ; người lạ không thể hiểu hết 25% điều trẻ nói.

• 19 - 21 tháng tuổi: không nói được ít nhất 20 từ; người lạ không thể hiểu hết 50% điều trẻ nói.

• 22 - 24 tháng tuổi: không nói được ít nhất 50 từ; không biết sử dụng cụm hai từ; người lạ không thể hiểu hết 60% điều trẻ nói.

• 2 - 2.5 tuổi: không nói được khoảng 400 từ, bao gồm gọi tên, nói theo cụm từ hai - ba từ; sử dụng đại từ; người lạ không thể hiểu hết 75% điều trẻ nói.

• Từ 2.5 - 3 tuổi: chưa biết sử dụng số nhiều và thì quá khứ; chưa đếm 1 đến 3 một cách chính xác; chưa dùng 3-5 từ /câu; người lạ không thể hiểu hết 90% điều trẻ nói.

• 3 - 4 tuổi: chưa dùng được 3-6 từ/ câu; chưa biết đặt câu hỏi, trò chuyện, liên kết các sự kiện, kể chuyện.

• 4 -5 tuổi: chưa dùng được 6-8 từ/câu; chưa biết gọi tên chính xác bốn màu sắc; chưa đếm đúng từ 1-10.

Điều quan trọng nhất khắc phục tình trạng chậm nói

Theo bác sĩ Thạc, cha mẹ cha mẹ là người thường xuyên tiếp xúc, gần gũi với con. Vì thế, cha mẹ cần tăng tương tác với trẻ. Nhưng tương tác ở đây là tương tác tích cực để kích thích trẻ bật âm.

Cha mẹ không chỉ ngồi cạnh con, để mặc con chơi mà còn phải tham gia vào các trò chơi với con, hỏi con, chú ý đến cảm xúc của con, khuyến khích con bày tỏ ý kiếm. Đó mới là cách giao tiếp tích cực giúp trẻ phát triển ngôn ngữ. 

Nếu cha mẹ bận cũng không dành được thời gian quá nhiều cho con, nhưng mỗi ngày cần dành cho con 1 khoảng thời gian nhất định để tham gia các hoạt động với con, vui chơi, trò chuyện với con một cách tích cực và tập trung. Chú ý đến cảm xúc và hướng dẫn con tập nói... 

Điều này có hiệu quả hơn nhiều so với việc ở cạnh con cả ngày nhưng mẹ ôm điện thoại, con xem ipad hoặc ti vi. Ngoài ra, cha mẹ còn có thể luyện các di chuyển môi lưỡi thông qua các trò chơi hoặc hoạt động hàng ngày như hướng dẫn con đánh răng, nhai nuốt... 

Đảm bảo dinh dưỡng để trẻ khỏe mạnh và phát triển ngôn ngữ

Theo bác sĩ Thạc, tốc độ phát triển ngôn ngữ của trẻ liên quan trực tiếp tới sự phát triển trí não của trẻ. Với một trẻ không đủ dinh dưỡng, vitamin, thể chất ốm yếu thì không chỉ cơ thể thiếu nhanh nhẹn, linh hoạt mà ngôn ngữ cũng kém phát triển.

Do đó, cha mẹ luôn phải chú trọng bổ sung chất dinh dưỡng cho trẻ. Bên cạnh việc cung cấp đầy đủ 4 nhóm thành phần thực phẩm cơ bản như: Nhóm bột đường, chất đạm, chất béo, chất xơ, vitamin khoáng chất… thì omega có nguồn gốc thực vật đóng vai trò rất quan trọng với sự phát triển của não bộ. 

Về việc bổ sung chất dinh dưỡng cho trẻ từ nhỏ, bác sĩ Đỗ Thị Ngọc Diệp, Chủ tịch Hội Dinh dưỡng và Thực phẩm TP.HCM chia sẻ, sau khi chào đời, não của chúng ta có 100 tỷ tế bào thần kinh. Khi trẻ càng lớn thì các tế bào thần kinh cũng tăng trưởng, trong đó có các tế bào thần kinh quyết định khả năng ngôn ngữ. Nếu trẻ đủ chất dinh dưỡng có nghĩa các tế bào thần kinh cũng khỏe mạnh, phát triển. 

Một trong chất dinh dưỡng quan trọng cho trẻ là nhóm axit béo omega có nguồn gốc thực vật đặc biệt quan trọng (axit béo chiếm 60% thành phần chất béo trong não). Omega thực vật không có mùi tanh, trẻ không bị kích ứng, nôn trớ nên rất thích hợp để trẻ tiếp thu. 

Các thực phẩm chứa nhiều omega như: cá trích, cá thu, cá hồi, hàu, quả óc chó, đậu nành… Do đó, cha mẹ nên chú trọng về dinh dưỡng cho trẻ, đảm bảo cân bằng đầy đủ 4 nhóm thành phần thực phẩm để trẻ phát triển thế chất, trí não và ngôn ngữ.