Tiền lương thấp: 50% lao động cuối tháng phải vay tiền để chi tiêu

Tiền lương thấp, xăng tăng đời sống lao động gặp cực nhiều khó khăn

Đây là thông tin được nhiều chuyên gia đưa ra trong Tọa đàm trực tuyến "Mức lương đủ sống, góc nhìn đa chiều".

Ngày 12/6/2022, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Nghị định số 38/NĐ-CP quy định mức lương tối thiểu đối với người lao động làm việc theo hợp đồng lao động.

Bên cạnh mức lương tối thiểu tháng, năm nay còn có mức lương tối thiểu giờ để bảo vệ người lao động. Tuy nhiên, mức lương tối thiểu vùng được điều chỉnh tăng nhưng giá xăng kéo theo giá cả sinh hoạt tăng khiến cho cuộc sống của người lao động vẫn còn khó khăn.

TS Vũ Minh Tiến – Viện trưởng Viện Công nhân và Công đoàn thuộc Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho rằng, tiền lương là mối quan tâm của mọi người lao động.

Về cách tính tiền lương tối thiểu ở Việt Nam hiện nay, về cơ sở pháp lý, điều 91, Bộ luật Lao động quy định rõ mức lương tối thiểu trả thấp nhất cho người lao động làm công việc đơn giản nhất trong điều kiện lao động bình thường nhằm đảm bảo mức sống tối thiểu của người lao động và gia đình họ, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội. Đây là cơ sở thấp nhất để các bên đàm phán, thương lượng mức lương thực tế.

Nhưng hiện nay, khả năng đàm phán của người công nhân rất thấp, hầu như không có, trong khi người sử dụng lao động lại đưa ra lý do mức lương căn cứ lương tối thiểu vùng cộng thêm 5,7% để trả cho người lao động. Đây thường là căn cứ đóng bảo hiểm cho người lao động phổ thông, còn lãnh đạo, quản lý có thể có mức lương khác.

Ngoài ra, cũng theo ông Tiến, cách xác định mức sống tối thiểu của Hội đồng tiền lương quốc gia dựa trên phương pháp khá cổ điển đã áp dụng từ lâu ở nước ta đó là: mức sống tối thiểu của 1 người lớn trước tiên = tính giá tiền lương thực, thực phẩm (2.300 calo/ngày) + phi lương thực thực phẩm -> tổng bao nhiêu x xuất trẻ em = 70% của người lớn.

PGS.TS Nguyễn Thị Lan Hương – nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội thuộc Bộ LĐTBXH cho biết lương tối thiểu được dựa trên 6 nhóm yếu tố: Nhu cầu sống của người lao động và gia đình họ; chỉ số giá sinh hoạt; khả năng chi trả của DN; tốc độ tăng trưởng kinh tế, đặc điểm về cung cầu lao động và các chi phí xã hội khác có liên quan đến người lao động (bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, chi phí đào tạo, chi trả liên quan đến các chính sách về thị trường lao động; DN tái đào tạo chiếm đến 25 -30% tổng chi phí liên quan đến người lao động...

Quy định của Bộ luật Lao động về tiền lương tối thiểu hiện nay là người lao động làm việc 26 ngày/tháng, 8 giờ/ngày thì DN mới đảm bảo tiền lương tối thiểu cho người lao động. Căn cứ tính dựa trên 2 nguồn số liệu rất cơ bản là điều tra mức sống dân cư của Tổng cục Thống kê và điều tra lao động việc làm và các khuyến nghị của ILO.

Tuy nhiên, qua điều tra cho thấy, chi phí về mức sống thấp đi do người lao động không khai báo 25 - 30% chi phí khác; chi phí tiền nhà, họ khai báo rất thấp.

Lao động sống cảnh "giật gấu vá ai" vì tiền lương thấp

Bà Hà Thị Phương Anh – Chủ tịch Công đoàn cơ sở Công ty may liên doanh Plummy cho biết, mức thu nhập tối thiểu tại Công may liên doanh Plummy ở thời điểm hiện tại là hơn 5,3 triệu đồng/tháng.

Mức bình quân chung theo khảo sát của Công đoàn cơ sở 6 tháng đầu năm 2022: gần 5,7 triệu đồng/ tháng/48 giờ lao động/tuần.

"Trước đây với mức lương này lao động có thể tiết kiệm chi tiêu, và có thể dự phòng. Tuy nhiên với thời điểm hiện tại, thực sự tiền lương thấp, không đủ sống", bà Phương Anh nói.

Bà Phương Anh chia sẻ thêm đó là chưa tính đến những phát sinh ốm đau, hay cưới giỗ, thăm hỏi, quê quán, tôi đang nói đến sự leo thang của giá cả thị trường dẫn đến thu nhập của NLĐ phải thực sự tiết kiệm tối đa chi phi để trang trải cuộc sống gia đình.

"Tôi dám chắc 50% NLĐ cuối tháng phải vay tiền để chi tiêu vì những khó khăn phát sinh trong cuộc sống vì tiền lương thấp. Dù đây là khó khăn không riêng gì với công ty, NLĐ chúng tôi, mà của cả đất nước và thế giới khi vừa trải qua thời gian tổn thất nặng nề do Đại dịch Covid-19", bà Phương Anh nhấn mạnh.

Về vấn đề này, ông Vũ Minh Tiến - Viện trưởng Viện Công nhân và Công đoàn thuộc Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho rằng việc người lao động đi vay tiền để giải quyết vấn đề đời thường trước mắt là việc dễ hiểu. Chỉ cần con ốm, lao động không thể làm thêm giờ là chắc chắn tháng sau lao động sẽ nợ tiền thuê nhà, vay nợ để mua gạo.

Điều tra của Viện công nhân và Công đoàn cũng cho thấy, 30% công nhân vì thu nhập quá thấp luôn trong tình trạng khó khăn, túng thiếu. Đối với họ, đa phần đều không có tiền tích luỹ, nhà ở; cùng với đó là ốm đau bệnh tật, đóng học cho con phải đi vay tiền.

Nhiều công nhân lao động còn phải cắm sổ BHXH, chứng minh thư chỉ vay 500.000 đến 1 triệu đồng để trả tiền thuê nhà, mua gạo…

"Thực tế cho thấy, một số DN xác định, càng khó khăn thì càng phải tăng lương cho người lao động. Và từ việc tăng lương sẽ dẫn đến tăng năng suất, hiệu quả lao động, dẫn đến doanh thu tăng cao cho DN.

Không ngẫu nhiên mà giải Nobel kinh tế 2021 trao cho ba nhà khoa học Mỹ với nghiên cứu về lương tối thiểu. Kết luận từ nghiên cứu này cho thấy những tác động tiêu cực của tăng lương tối thiểu là nhỏ và không đáng kể, đời sống người lao động rất khó khăn", Ông Tiến nói.