Nga đang chuyển tiền cho Thổ Nhĩ Kỳ để xây nhà máy hạt nhân trị giá 20 tỷ đô la, phương Tây nói gì?

Công ty Rosatom Corp tuần trước đã gửi khoảng 5 tỷ đô la cho nhà xây dựng có trụ sở tại Thổ Nhĩ Kỳ, chính thức được gọi là Công ty cổ phần hạt nhân Akkuyu, với hai khoản chuyển tiền tương tự khác được lên kế hoạch cho tuần này và tuần tới, Bloomberg dẫn lời các quan chức cấp cao của Thổ Nhĩ Kỳ cho biết.

Rosatom cho biết trong một tuyên bố mặc dù địa điểm xây dựng là công trường lớn nhất trên toàn thế giới, nhưng "giao dịch hiện tại thấp hơn đáng kể" so với con số do các quan chức Thổ Nhĩ Kỳ cung cấp.

Theo Rosatom, các thỏa thuận tài chính cho dự án là tư nhân, đồng thời từ chối cung cấp thêm thông tin chi tiết.

Nhà máy điện được coi là rất quan trọng đối với Thổ Nhĩ Kỳ nếu nó đáp ứng nhu cầu năng lượng ngày càng tăng, dự kiến đáp ứng 10% nhu cầu điện trong nước của đất nước khi cả bốn lò phản ứng đi vào hoạt động. Nga và Thổ Nhĩ Kỳ có quan hệ kinh tế từ nhiều thập kỷ trước, và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã thận trọng trong mối quan hệ với  Điện Kremlin kể từ khi Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine.

Dự án đã nhận được tài chính từ công ty cho vay lớn nhất của Nga là Sberbank PJSC, đã bị Mỹ và Liên minh Châu Âu, và cả Sovcombank cũng bị trừng phạt.

Rosatom, chủ sở hữu duy nhất của dự án Thổ Nhĩ Kỳ và công ty con của nó có nhà máy đang xây dựng đã không bị trừng phạt.

Đại diện của Akkuyu Nuclear JSC đã không bình luận gì về thông tin này. Ngoài ra Bộ Tài chính Thổ Nhĩ Kỳ cũng từ chối bình luận.

Các quan chức Thổ Nhĩ Kỳ cho biết, khoản tài chính sẽ chi trả cho tất cả các nhu cầu mua sắm cho dự án Akkuyu trong hai năm tới, yêu cầu không được tiết lộ do tính nhạy cảm của vấn đề.

Công việc trên lò phản ứng đầu tiên, được gọi là Akkuyu 1, bắt đầu vào năm 2018, với các kỹ sư bắt đầu làm việc trên Akkuyu 2 hai năm sau đó. Công việc dự kiến hoàn thành vào năm 2026.

Một trong những quan chức Thổ Nhĩ Kỳ được Bloomberg trích dẫn bình luận, việc chuyển giao là một cử chỉ thiện chí của Tổng thống Nga Vladimir Putin đối với vai trò của ông Erdogan trong một thỏa thuận mang tính bước ngoặt, dự kiến sẽ mở khóa xuất khẩu ngũ cốc ra khỏi Ukraine và giảm bớt lo ngại về cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu. Hai nhà lãnh đạo sẽ có cuộc hội đàm tại Sochi vào ngày 5/8.

Thổ Nhĩ Kỳ cho biết xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine có thể bắt đầu trong vòng một tuần

Vào tháng 3, Rosatom cho biết họ có quyền bán tới 49% cổ phần tại Akkuyu cho một nhà đầu tư, nhưng vẫn có tất cả "các nguồn lực và công cụ cần thiết để giao dự án thành công" ngay cả khi họ tự tài trợ xây dựng. Rosatom cho biết: "Việc sản xuất và cung cấp thiết bị cho nhà máy đã diễn ra đúng tiến độ.

Mối quan hệ sâu sắc

Cũng như một nhà máy lọc dầu do Liên Xô cũ xây dựng gần thị trấn Aliaga vào những năm 1970, các kỹ sư Nga đã phát triển các trụ cột khác của trung tâm công nghiệp của Thổ Nhĩ Kỳ, bao gồm nhà máy nhôm, cơ sở dệt và sản xuất thủy tinh.

Thổ Nhĩ Kỳ cũng đã mua hệ thống phòng thủ tên lửa từ Moscow sau khi không đạt được thỏa thuận với các đồng minh NATO truyền thống bao gồm Mỹ. Ankara trích dẫn những lợi thế của hệ thống Nga như giá cả và việc chuyển giao công nghệ.

Nga vẫn là nguồn cung cấp năng lượng quan trọng cho Thổ Nhĩ Kỳ. Moscow cung cấp 1/4 lượng dầu thô nhập khẩu của Thổ Nhĩ Kỳ và khoảng 45% lượng khí đốt tự nhiên mua vào năm ngoái, mang lại cho Moscow thặng dư lớn trong thương mại song phương.

Hai nước hiện đang làm việc trên một cơ chế cho phép Thổ Nhĩ Kỳ thanh toán một phần hoặc toàn bộ khoản mua năng lượng từ Nga bằng đồng liras, ngân hàng trung ương Thổ Nhĩ Kỳ cho biết hôm thứ Năm 28/7.

Nhận ra các lỗ hổng kinh tế của Ankara, các đồng minh châu Âu và Mỹ đã không thúc ép ông Erdogan phải tuân theo các lệnh trừng phạt của họ đối với các công ty và quan chức Nga.

Trong khi kiềm chế tham gia hầu hết các lệnh trừng phạt của phương Tây, Thổ Nhĩ Kỳ thành viên Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đã lên tiếng về sự ủng hộ của họ đối với Ukraine. Một công ty do con rể của ông Erdogan đứng đầu đã cung cấp hàng chục máy bay không người lái có vũ trang để hỗ trợ quân đội Ukraine.

Hiện chưa rõ phản ứng của NATO và phương Tây ra sao trước sự hợp tác kinh tế của Nga và Thổ Nhĩ Kỳ.