Asia Times dẫn thông tin được đăng tải vào tháng 9/2022 trên trang Naval News cho biết, đã xuất hiện hình ảnh vệ tinh cho thấy 2 trong số các tàu lặn không người lái có kích thước cực lớn (XLUUV) của Trung Quốc có mặt tại căn cứ hải quân Tam Á trên đảo Hải Nam.
Thông tin của Naval News lưu ý, 2 con tàu trên đã hiện diện tại Tam Á từ tháng 3 và tháng 4/2021, nhưng đến nay mới được phát hiện.
Các chuyên gia quân sự nhận định, 2 tàu lặn này có kích thước và thiết kế tương đối khác biệt và đây có thể là 2 mẫu đang được thử nghiệm.
Cũng theo Naval News, hai tàu này trên được nhìn thấy gần một khu vực mà trước đây Trung Quốc đã dùng để thử nghiệm các loại tàu ngầm hạng trung. Diễn biến này cho thấy khả năng Bắc Kinh đang thử nghiệm các tàu lặn mới.
Nhà phân tích quốc phòng H I Sutton của trang Naval News cho biết, tàu lặn đầu tiên có chiều dài 16m, chiều rộng 2m, có 2 cánh quạt ở phần đuôi. Mẫu tàu này trùng khớp với các đặc điểm này là HSU-001, tàu lặn không người lái được ra mắt lần đầu tiên vào năm 2019 và từng xuất hiện trong cuộc diễu hành kỷ niệm 70 năm của quân đội Trung Quốc.
Ông Sutton lưu ý, với kích thước lớn như vậy, HSU-001 có khả năng chịu đựng dưới biển lâu hơn, cho phép họ sử dụng trong các hoạt động tấn công như đặt ngư lôi, chiến tranh chống ngầm và dường như nó được thiết kế chủ yếu cho các mục đích Tình báo, Giám sát và Trinh sát (ISR).
Tàu lặn thứ 2 có chiều dài khoảng 18m và chiều rộng nhỏ hơn đôi chút. Đây có thể là nguyên mẫu được hải quân Trung Quốc giới thiệu vào năm 2021, vốn được cho là có nhiều điểm tương đồng với tàu lặn không người lái Orca XLUUV của Mỹ. Không có quá nhiều thông tin về tàu lặn này ở thời điểm hiện tại.
Chuyên gia Sutton cho rằng, tàu lặn đầu tiên có kích thước gấp đôi tàu lặn HSU-001 LDUUV của Trung Quốc, và có nhiều đặc điểm chung với chiếc Boeing Orca XLUUV của Hải quân Mỹ.
Asia Times cho rằng Biển Đông có thể là môi trường hoạt động lý tưởng cho các loại tàu lặn không người lái cỡ lớn, vì biển có độ nông và thiếu bản đồ đáy biển nên việc dùng tàu ngầm có người lái có thể nguy hiểm hơn.
Tuy nhiên, Asia Times cũng dẫn lại một báo cáo hồi tháng 8 của Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội Mỹ (CRS) cảnh báo về khả năng leo thang hoạt động của các phương tiện không người lái và tính toán sai lầm ở vùng biển "nóng".