"Cơn sốt đất tràn về nông thôn, càng khó khăn tích tụ, tập trung đất đai"

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 4, Quốc hội khoá XV, sáng nay (28/10), Quốc hội tiếp tục thảo luận ở hội trường về kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2022; dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2023.

Nông dân giữ đất bỏ hoang, doanh nghiệp thiếu đất sản xuất

Thảo luận tại phiên họp, đại biểu Nguyễn Văn Huy (đoàn Thái Bình) bày tỏ sự phấn khởi khi các ngành, lĩnh vực của nền kinh tế đều phục hồi và có bước tăng trưởng mạnh, GDP cả năm dự kiến tăng khoảng 8%. Song vẫn còn những trăn trở về vấn đề đất đai tại khu vực nông thôn hiện nay.

Đại biểu Nguyễn Văn Huy cho biết, hiện nay, cơn sốt đất đã tràn cả về nông thôn, giá đất tăng cao nên cơ hội cho việc tích tụ và tập trung đất đai lại càng khó khăn hơn nữa. Cùng với đó là tâm lý lâu đời người nông dân giữ đất dù đã ly hương, đề phòng bất trắc, coi đất đai như một cuốn sổ bảo hiểm.

“Người nông dân thì cứ giữ đất rồi bỏ hoang, trong khi doanh nghiệp thì thiếu đất sản xuất, kinh doanh. Câu hỏi đặt ra là tại sao quá trình tích tụ và tập trung ruộng đất lại diễn ra chậm chạp như vậy? Tại sao người nông dân lại không nhận ra hiệu quả thấp và chi phí cao của việc ruộng đất phân tán, manh mún và tại sao người nông dân lại không tự nguyện dồn điền đổi thửa để tổ chức lại sản xuất. Có rất nhiều nguyên nhân cho câu trả lời của các câu hỏi trên, song phải chăng nguyên nhân của mọi nguyên nhân thì bắt đầu từ thể chế của chúng ta đang còn những nút thắt, lực cản”, đại biểu đặt câu hỏi.

Nhìn nhận chính sách đất đai là cội nguồn của chính sách kinh tế trong nông thôn, đất đai gắn với môi trường sống, sinh kế và cơ hội phát triển của nông dân, đất đai gắn với văn hóa, chế độ canh tác, tổ chức sản xuất và các mối quan hệ trong xã hội nông thôn, đại biểu đoàn Thái Bình cho rằng, để phát triển mô hình tích tụ, tập trung đất đai cho sản xuất nông nghiệp hàng hóa quy mô lớn, đáp ứng yêu cầu của trình độ sản xuất ngày càng cao đòi hỏi phải có những giải pháp mang tính chiến lược, mà một trong những nội dung lập pháp rất được cử tri và nhân dân trông đợi ở kỳ họp Quốc hội lần này, đó là việc xem xét, sửa đổi Luật Đất đai.

Chính sách mới trong dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đã đề cập đến việc hoàn thiện cơ chế, chính sách về quản lý, sử dụng đất nông nghiệp, quy định để người sử dụng đất nông nghiệp được chuyển đổi mục đích sản xuất cây trồng, vật nuôi, tăng cường quản lý, khắc phục tình trạng thoái hóa, suy giảm chất đất. Song, để tháo gỡ một cách thực chất và đồng bộ các điểm nghẽn thì rất cần sự quan tâm thỏa đáng và có những giải pháp đồng bộ toàn diện. Theo đó, đại biểu kiến nghị Quốc hội, Chính phủ cần quy định rõ hơn nữa việc góp vốn chuyển quyền sử dụng đất và góp vốn không chuyển quyền sử dụng đất, xây dựng cơ chế pháp lý để doanh nghiệp nhận góp vốn thông qua nhận quyền sử dụng đất, có thể thế chấp để vay vốn ngân hàng.

Bên cạnh đó, cần có chính sách để đẩy mạnh tín dụng cho vay theo chuỗi giá trị nông nghiệp, giảm thuế, phí liên quan đến chuyển nhượng đất nông nghiệp, hỗ trợ về cơ sở hạ tầng đối với các diện tích đất nông nghiệp mới được tích tụ tập trung; đẩy mạnh đầu tư theo hình thức đối tác công tư để xây dựng cơ sở hạ tầng, hoàn chỉnh, thu hút đầu tư của doanh nghiệp hợp tác xã.

Giải quyết bất cập về đất đai:  Không dể lợi dụng hợp thức hóa sai phạm

Giải trình làm rõ những ý kiến đại biểu nêu, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà bảy tỏ sự đồng tình, thống nhất với nhận xét của các đại biểu về những vấn đề tồn tại, bất cập hiện nay trong lĩnh vực quản lý đất đai và những nguyên nhân dẫn đến thực trạng đó.

"Để giải quyết những vấn đề này phải nói đến lãng phí đất đai do các dự án chậm tiến độ, dự án treo. Trước đây chúng ta có 28.155 hecta, trong thời gian vừa qua chúng ta đã giải quyết được trên 10.000 hecta, như vậy hiện nay còn 18.000. Nguyên nhân có rất nhiều, nhưng có một số nguyên nhân chính như chậm giải phóng mặt bằng, do các quy hoạch đang thay đổi và cả nguyên nhân các nhà đầu tư đã lựa chọn kém năng lực nên không đầu tư được. Một nguyên nhân khác là trong quá trình mà xử lý các vấn đề về pháp luật đất đai, pháp luật có liên quan có những khoản chồng chéo", Bộ trưởng Trần Hồng Hà nói.

Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết, với các dự án hiện nay tồn tại, vướng mắc, khó khăn trong lịch sử, Chính phủ đã lập một đề án và đã tập trung 4 thành phố, hiện nay có trên gần 2.000 dự án đang vướng mắc, đã đưa ra các phương án để xử lý và đề xuất các cấp có thẩm quyền. Thời gian tới những vấn đề lớn sẽ báo cáo với Bộ Chính trị, giao cho các cơ quan có thẩm quyền xử lý.

Bộ trưởng Trần Hồng Hà cũng cho rằng, từ nay đến năm 2024 cần đưa ra một cơ chế để giải quyết những vấn đề tồn tại, vướng mắc phổ biến hiện nay đối với 4 tỉnh, thành phố và sau đó sẽ xem xét để tính toán đối với các địa phương khác trong cả nước: “Tất nhiên phải bám sát nguyên tắc, một là không làm thất thoát tài sản của Nhà nước. Hai là không để lợi dụng hợp thức hóa những sai phạm; ba là không làm ảnh hưởng đến bên thứ 3 tức liên quan đến các dự án hiện nay ảnh hưởng đến hàng nghìn các hộ dân”.

“Tất cả những vấn đề đó chúng ta sẽ làm và cũng không thể làm bằng thông tư được, bởi để có phương pháp định giá mới thì phải thay đổi ngay từ trong luật”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Liên quan đến việc lợi dụng trong các chính sách đất đai, Bộ trưởng Bộ Tài Nguyên và Môi trường cho biết, Luật Đất đai (sửa đổi) lần này sẽ tập trung rất cụ thể vào các công cụ như quy hoạch, kế hoạch, vấn đề liên quan đến định giá và hầu hết các phương thức giao đất sẽ là đấu thầu và đấu giá để đảm bảo công khai, minh bạch.

Hiện nay trong luật, khung giá, bảng giá và định giá đã có, nhưng vẫn không sát thị trường, thêm vào đó là các cơ sở dữ liệu thông tin về đất đai, giá đất được thu thập không đầy đủ, chính xác. Do đó, trong Luật Đất đai (sửa đổi) sẽ thay đổi cơ bản phương pháp định giá trên cơ sở xây dựng những điều kiện khác để thực hiện như cơ sở dữ liệu về đất đai bao gồm giá đất, quy định về các hợp đồng, chế định trách nhiệm phải qua sàn giao dịch và đăng ký đối với người dân.

“Chúng ta có 4 phương pháp đúng là phù hợp với thông lệ quốc tế và nếu có đầu vào chính xác về dữ liệu đất đai thì có thể định giá được. Việc sửa đổi Luật lần này sẽ thay đổi cơ bản phương pháp định giá trên cơ sở xây dựng những điều kiện khác để thực hiện như các cơ sở dữ liệu về đất đai bao gồm: giá đất, quy định về các hợp đồng, chế định trách nhiệm phải qua sàn giao dịch và đăng ký đối với người dân".

Về vấn đề nhà ở xã hội, nhà ở sinh viên, Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho biết trong dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) xác định đây là những đối tượng Nhà nước sẽ tạo quỹ đất và không thu tiền sử dụng đất để làm sao giá nhà xã hội, giá nhà ở sinh viên hợp lý.

Về vấn đề biến đổi khí hậu, Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho rằng, đây là một vấn đề hết sức lớn, là chuyện sống còn nếu không có những quyết định kịp thời: “Chúng ta đứng trước thách thức, chắc chắn đó là quá trình chuyển đổi chung của toàn cầu, của thế giới và các chính sách kèm theo. Nếu chúng ta tận dụng cơ hội theo được xu hướng này thì sẽ chuyển đổi được nền kinh tế theo hướng kinh tế carbon thấp, chuyển đổi xanh mà chúng ta có tiềm năng rất lớn”.