Quy định về bồi thường, hỗ trợ người dân có đất nông nghiệp bị thu hồi

Trao đổi về câu hỏi của bạn đọc, luật sư Trần Thế Anh – Công ty Luật XTVN, Đoàn luật sư TP. Hà Nội cho biết, điều kiện được bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất là hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất không phải là đất thuê trả tiền thuê đất hàng năm, có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hoặc có đủ điều kiện để được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mà chưa được cấp (khoản 1 Điều 75 Luật Đất đai năm 2013).

Về nguyên tắc, việc bồi thường được thực hiện bằng việc giao đất có cùng mục đích sử dụng với loại đất thu hồi, nếu không có đất để bồi thường thì được bồi thường bằng tiền theo giá đất cụ thể của loại đất thu hồi do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định tại thời điểm quyết định thu hồi đất (Điều 74 Luật Đất đai năm 2013).

Điều 77 Luật Đất đai quy định: Hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất nông nghiệp khi Nhà nước thu hồi đất thì được bồi thường về đất, chi phí đầu tư vào đất còn lại. Bồi thường về đất là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất thu hồi cho người sử dụng đất. Chi phí đầu tư vào đất còn lại bao gồm chi phí san lấp mặt bằng và chi phí khác liên quan trực tiếp có căn cứ chứng minh đã đầu tư vào đất mà đến thời điểm Nhà nước thu hồi đất còn chưa thu hồi được. Việc xác định chi phí đầu tư vào đất còn lại được thực hiện theo Điều 3 của Văn bản hợp nhất số 03/VBHN-BTNMT Nghị định quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất ngày 04/5/2021 và Điều 3 của Văn bản hợp nhất số 04/VBHN-BTNMT Thông tư quy định chi tiết về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất ngày 28/02/2022.

Diện tích đất nông nghiệp được bồi thường bao gồm diện tích trong hạn mức và diện tích đất do được nhận thừa kế. Đối với diện tích đất nông nghiệp vượt hạn mức thì không được bồi thường về đất nhưng được bồi thường chi phí đầu tư vào đất còn lại. Đối với diện tích đất nông nghiệp do nhận chuyển quyền sử dụng đất vượt hạn mức trước ngày Luật đất đai có hiệu lực thi hành thì việc bồi thường, hỗ trợ được thực hiện theo quy định của Chính phủ tại Điều 4 của Văn bản hợp nhất số 03/VBHN-BTNMT Nghị định quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất ngày 04/5/2021.

Đối với đất nông nghiệp đã sử dụng trước ngày 01/7/2004 mà người sử dụng đất là hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp nhưng không có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hoặc không đủ điều kiện để được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, thì được bồi thường đối với diện tích đất thực tế đang sử dụng, diện tích được bồi thường không vượt quá hạn mức giao đất nông nghiệp theo quy định (Điều 4 của Văn bản hợp nhất số 03/VBHN-BTNMT Nghị định quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất ngày 04/5/2021).

Khi Nhà nước thu hồi đất mà gây thiệt hại đối với cây trồng thì việc bồi thường thực hiện như sau: Đối với cây hàng năm, mức bồi thường được tính bằng giá trị sản lượng của vụ thu hoạch. Giá trị sản lượng của vụ thu hoạch được tính theo năng suất của vụ cao nhất trong 03 năm trước liền kề của cây trồng chính tại địa phương và giá trung bình tại thời điểm thu hồi đất; Đối với cây trồng chưa thu hoạch nhưng có thể di chuyển đến địa điểm khác thì được bồi thường chi phí di chuyển và thiệt hại thực tế do phải di chuyển, phải trồng lại (Điều 90 Luật Đất đai năm 2013).

Người sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất ngoài việc được bồi thường theo quy định của Luật đất đai còn được Nhà nước xem xét hỗ trợ. Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trợ giúp cho người có đất thu hồi để ổn định đời sống, sản xuất và phát triển. Các khoản hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất bao gồm: Hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất; Hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm đối với trường hợp thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp; Hỗ trợ khác (Điều 83 Luật đất đai năm 2013). 

Việc xác định diện tích đất nông nghiệp để tính hỗ trợ ổn định đời sống; đất nông nghiệp được hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm khi Nhà nước thu hồi đất được thực hiện theo Điều 19, Điều 20 của Văn bản hợp nhất số 03/VBHN-BTNMT Nghị định quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất ngày 04/5/2021 và Điều 5 của Văn bản hợp nhất số 04/VBHN-BTNMT Thông tư quy định chi tiết về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất ngày 28/02/2022.