TP.HCM: Nhiều chính sách nhưng không mấy thu hút được trí thức

Ngày 24/2, Đại học Quốc gia TP.HCM phối hợp với Ban Tuyên giáo Trung ương, Thành ủy TP.HCM tổ chức Hội thảo khoa học cấp quốc gia với chủ đề "Chính sách thu hút, đầu tư, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ trí thức khoa học, công nghệ trong bối cảnh mới".

Cần cơ chế chính sách thu hút đội ngũ trí thức

Phát biểu tại hội thảo, Chủ tịch UBND TP.HCM Phan Văn Mãi cho biết, dù TP.HCM có nhiều nghị quyết của HĐND nhằm thu hút nguồn nhân lực có chất lượng cao; các cơ chế, chính sách chủ yếu tập trung vào tiền lương, các điều kiện về ăn ở, đi lại... nhưng thu hút rất ít trí thức.

Ông Mãi nhận định, trí thức cần quan tâm không chỉ là những chuyên gia nước ngoài, ngoài thành phố mà ngay trong hệ thống chính trị cũng có nhiều trí thức đang lao động sáng tạo, đóng góp tích cực cho sự phát triển. Tuy nhiên, các chính sách chưa bao gồm, tiếp cận và chưa thực sự động viên được đội ngũ trí thức này.

UBND TP.HCM đang giao cho các đơn vị nghiên cứu chính sách mới, chú trọng tới những bài toán lớn thông qua cơ chế đặt hàng, nhiệm vụ khoa học công nghệ kết hợp với hình thức khác. Ngoài ra, cần có cơ chế động viên đội ngũ trí thức hiện tại trong hệ thống bằng cơ chế đào tạo, tăng thêm, nhà ở và công tác bổ nhiệm.

Bên cạnh đó, ông Mãi cũng kiến nghị Trung ương tháo gỡ cơ chế chính sách để để thu hút các chuyên gia từ bên ngoài nước nhất là đối với visa nhập cảnh, làm sao cho việc tham gia của họ thường xuyên, kịp thời và thuận lợi hơn.

Số lượng nghiên cứu sinh giảm

Tại hội thảo, PGS.TS Vũ Hải Quân - Giám đốc ĐH Quốc gia TP.HCM cho biết, trong vòng 15 năm qua, đội ngũ tri thức đã tăng nhanh về số lượng, nhiều tri thức có trình độ cao, năng động sáng tạo, hoạt động trong nhiều lĩnh vực, đóng góp quan trọng cho sự phát triển kinh tế xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng của đất nước.

Tuy nhiên, trong lĩnh vực khoa học – công nghệ, số cán bộ nghiên cứu trên vạn dân còn thấp so với các nước trong khu vực: Thống kê từ Bộ KHCN cho thấy chỉ đạt khoảng 15,6 cán bộ nghiên cứu/vạn dân; đặc biệt là số cán bộ nghiên cứu có trình độ tiến sĩ còn rất thấp, tổng số chỉ là gần 30.000 tiến sĩ.

"Công tác đào tạo khối ngành khoa học công nghệ chưa gắn nhiều với chiến lược phát triển kinh tế xã hội, chưa bền vững. Cụ thể, số lượng nhập học không đồng đều giữa các nhóm ngành, có xu hướng giảm, nhất là ở trình độ sau đại học", ông Quân nói.

Đặc biệt, những năm gần đây, thống kê của Bộ GDĐT cho thấy, số lượng nghiên cứu sinh các nhóm ngành này liên tục giảm. Năm 2019 là 1.379 nghiên cứu sinh, năm 2021 chỉ còn 1.010 nghiên cứu sinh. Ở bậc đại học, số lượng thí sinh nhập học ngành công nghệ thông tin liên tục tăng, từ 46.173 sinh viên lên 56.260 (năm 2019); năm 2022 đạt 100% chỉ tiêu; trong khi các ngành khoa học tự nhiên, khoa học sự sống thì số lượng sinh viên nhập học chỉ đạt hơn 50% chỉ tiêu. Cá biệt có một số nhóm ngành khoa học không tuyển sinh được như ngành Hải Dương học, Địa chất. Tổng số sinh viên nhập học của các nhóm ngành này chỉ đạt chưa đến 30% tổng số sinh viên nhập học.

Ông Quân chia sẻ thêm, tỷ lệ chi ngân sách nhà nước cho giáo dục đại học tính trên GDP là rất thấp, chỉ đạt 0,25% - 0,27%, trong khi tỷ lệ này ở các nước trong khu vực là 0,6% - 1%.

"Khảo sát gần 20.000 sinh viên đại ĐH Quốc gia TP.HCM cho thấy, có 10,21% sinh viên xuất sắc, 5,79% sinh viên khá và 7,71% sinh viên trung bình muốn đi làm cho các cơ quan nhà nước. Khảo sát cũng nghi nhận có khoảng 15,6% sinh viên của ĐH Quốc gia TP.HCM muốn được làm việc cho các cơ quan trung ương tại Hà Nội trong khi tỷ lệ muốn ở lại TP.HCM là 44,8%", ông Quân nhấn mạnh.

Tại hội thảo, nhiều tham luận liên quan đến chính sách thu hút, đầu tư, đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ trí thức, khoa học công nghệ được trình bày bởi các nhà khoa học, lãnh đạo các trường đại học, cơ quan nghiên cứu khoa học...