Công an vào cuộc vụ mất, thất lạc sách tại Viện Nghiên cứu Hán Nôm

Tìm thấy 14 quyển trong số sách thất lạc

Chiều 30/3, Viện Nghiên cứu Hán Nôm đưa ra thông báo mới nhất: Trong đợt rà soát, đối chiếu từ ngày 22-29/3/2023, số sách thất lạc được tìm thấy là 14 quyển, tổng số sách trong kho ST thất lạc giảm còn 107 quyển. Điều này mang lại hi vọng vẫn có thể tìm kiếm thêm các sách thất lạc khác. 

Danh sách 14 quyển tìm được gồm: Ức Trai Phi Khanh thi văn tập (ST.260), Hoa Nghiêm ngoại truyện (ST.1907) và Dịch kinh đại toàn tiết yếu (ST.1450), Thuỵ Phương linh từ sự tích (ST.366), Phật Thánh chân kinh (ST.1301), Vạn quyển trân tàng quy tính mệnh (ST.1908), Tòng nhân khoa (ST.10202), Luận tang sự (ST.10203), Kim quyết hoá thân (ST.10204), Tử vi (ST.10207), Nhất hộ áp quái(ST.10208), Tăng quảng thư (ST.10209), Tạ thuỷ phù khoa (ST.10210), An long khoa (ST.10211). 

Về số sách hư hại, Viện cho biết đã lập nhóm chuyên gia rà soát toàn bộ 877 kí hiệu sách được xếp vào nhóm "hư hại nặng". Các tài liệu hư hại được chia thành 3 loại: loại A là sách còn tốt hoặc bị hư hại nhưng có thể tu bổ toàn bộ; loại B là sách có thể tu bổ một phần (thường là phần lớn, bởi chỉ hỏng bìa hoặc một vài trang đầu và cuối); loại C là sách hư hại nặng, chưa có giải pháp tu bổ. Kết quả: loại A có 540 quyển; loại B có 227 quyển; loại C có 110 quyển. 

Lý giải về nguyên nhân mất/thất lạc sách, Viện Nghiên cứu Hán Nôm cho rằng, đã có sự lẫn lộn sách trong kho ST, vì trong quá trình thực hiện nghiệp vụ bảo quản và tu bổ kéo dài nhiều năm đối với số lượng tài liệu lớn, lại ở một không gian kho nhỏ, thiếu giá để sách, khiến cho kho ST bị phân tán. Các kí hiệu sách không liền mạch, không được đặt tại một khu vực cố định riêng, dẫn đến tình trạng khó kiểm soát. Bên cạnh đó, quá trình kiểm kê và bàn giao kho ST trong các năm 2005 và 2013 không đảm bảo đúng quy trình, vì không đánh dấu vào sổ đăng kí cá biệt. Người được giao quản lý chìa khoá kho sách đã thiếu chặt chẽ trong việc phân quyền đóng mở cửa kho.

Về số sách hư hại, Viện đưa ra lý giải: Theo thời gian, tất cả các tài liệu giấy đều có sự xuống cấp, hư hại một cách tự nhiên. Ngay từ khi nhập kho, không phải tài liệu nào cũng đã ở trong tình trạng tốt mà phần lớn là các tài liệu giấy cũ, bị quăn mép, rách, mối mọt một phần hoặc nhiều phần. Kho bảo quản tại Viện Nghiên cứu Hán Nôm sử dụng từ đầu thập niên 1990, đến nay đã không còn đáp ứng được yêu cầu bảo quản tài liệu. Mặc dù Viện Nghiên cứu Hán Nôm, với sự chỉ đạo và hỗ trợ từ Viện Hàn lâm đã tích cực sửa chữa, nhưng chỉ là những sửa chữa nhỏ, không thể bù đắp được những hư hại lớn về cơ sở vật chất và sự lạc hậu về công nghệ bảo quản.

Viện Nghiên cứu Hán Nôm cũng cho rằng, nguyên nhân chủ quan tới từ bộ phận bảo quản không thường xuyên kiểm tra cụ thể các sách ST để kịp thời phát hiện những sách hư hại nặng để đưa tu bổ

Công an vào cuộc làm rõ vụ mất, thất lạc sách

Trong thông cáo vừa được đưa ra, Viện Nghiên cứu Hán Nôm khẳng định: Sự việc mất/thất lạc và hư hại tài liệu là tổn thất lớn đối với kho sách Hán Nôm nói riêng, với văn hiến cổ điển Việt Nam nói chung. Tập thể và cá nhân có liên quan phải chịu trách nhiệm trước sự việc này. Viện cho biết cơ quan công an đang điều tra làm rõ sự việc với các sách đã báo mất. Trong khi đó, Viện cũng sẽ sớm thực hiện tổng kiểm kê toàn bộ tài liệu Hán Nôm một lần nữa để sắp xếp, chỉnh lí lại kho sách, đóng dấu kiểm kê vào từng đơn vị tài liệu.

Trước đó, vào ngày 20/3, ông Nguyễn Xuân Diện, Phó phòng Nghiên cứu Văn học và Lịch sử, Viện Nghiên cứu Hán Nôm chia sẻ thông tin gây xôn xao: "Lại phát hiện mất thêm 110 cuốn sách Hán Nôm. Trong kho có 877 cuốn đã mủn nát không thể bồi vá, cứu vãn".

Sau đó, Viện Nghiên cứu Hán Nôm đưa ra thông cáo cho biết, sau quá trình rà soát, đối chiếu, chiều ngày 15/3/2023, Hội đồng kiểm kê đã họp và báo cáo về kho ST (kho bao gồm các cuốn sách được Viện Nghiên cứu Hán Nôm sưu tầm thêm từ sau năm 1988), phát hiện thấy thiếu 121 quyển (trong đó có 11 quyển nằm trong danh sách 25 quyển đã báo cáo Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam), bên cạnh đó có 339 quyển đã vào sổ nhưng lẫn lộn các ký hiệu sách, chưa xác định rõ có bao gồm 121 sách thiếu hay không.