Trong hơn bốn nghìn năm, trên cao nguyên hoàng thổ ở miền bắc Trung Quốc, con người đã cư trú trong các hang động được gọi là yaodong, tiếng Trung Quốc có nghĩa là "hang động trong nhà". Một số ngôi nhà trong hang động này được đục sâu trên sườn đồi, trong khi những ngôi nhà khác được đào thẳng đứng xuống để tạo thành một sân trũng mà từ đó các phòng được đào theo chiều ngang. Loại thứ hai là loại khác thường nhất mà rất ít loại tương đương tồn tại trên thế giới.
Cao nguyên hoàng thổ, nằm xung quanh thung lũng sông Vị Hà ở các tỉnh Thiểm Tây và Sơn Tây, có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với lịch sử Trung Quốc vì nó đã hình thành nên một trong những cái nôi sớm nhất của nền văn minh Trung Quốc. Cao nguyên được hình thành do sự lắng đọng của các hạt đất rất mịn do gió bão thổi vào trong hàng triệu năm. Do đó, đất ở đây rất mịn và nhiều mùn, đồng thời rất màu mỡ, dễ canh tác và đào bới, khiến việc cư trú trong hang trở thành một lựa chọn hợp lý.
Yaodong đầu tiên xuất hiện vào thời nhà Hạ của Trung Quốc, khoảng 4.000 năm trước, mặc dù phải đến thời nhà Hán (206 trước Công nguyên đến 220 sau Công nguyên), chúng mới bắt đầu phổ biến hơn. Sự nổi tiếng của yaodong đạt đến đỉnh cao trong các triều đại nhà Minh (1368 đến 1644) và nhà Thanh (1644 đến 1912). Thậm chí ngày nay, khoảng 40 triệu người được cho là sống trong những ngôi nhà hang động.
Kiến trúc kỳ lạ này rất được ưa chuộng tại cao nguyên hoàng thổ. (Ảnh: IT).
Loại yaodong phổ biến nhất là những loại được đào trên mặt và sườn của cao nguyên. Chúng được đặt tại các khu vực trên các cạnh của cao nguyên hoàng thổ. Trong nội địa của cao nguyên, nơi không có sườn đồi và khe núi, nông dân đào một cái hố vuông trên mặt đất rồi đào những ngôi nhà nằm ngang trên bốn bức tường để tạo thành một sân trũng ở giữa. Lối vào những ngôi nhà hầm hố này thường thông qua một đoạn đường dốc hoặc một hành lang ngầm.
Một yaodong thường có một căn phòng dài hình vòm với lối vào hình bán nguyệt được che bằng cửa gỗ hoặc chăn bông. Các hang động tốt hơn nhô ra khỏi núi và được gia cố bằng gạch xây. Thông thường, nhiều ngôi nhà được xây dựng liền kề hoặc chồng lên nhau và kết nối với nhau để tạo thành một ngôi làng theo tầng, thường dành cho một thị tộc hoặc đại gia đình.
Những ngôi nhà này rất dễ sống, mát mẻ vào mùa hè và ấm áp vào mùa đông. Khi được trang bị các tiện nghi hiện đại như nước máy và điện, một hang động ba phòng đơn giản có phòng tắm riêng, tổng diện tích chỉ 70 mét vuông, có thể có giá 46.000 USD trên thị trường. Một hang động một phòng đơn giản không có hệ thống ống nước cho thuê với giá 30 USD một tháng.