Báo cáo của Bộ Nội vụ cho thấy, thực tiễn thời gian qua đã phát sinh nhiều điều bất hợp lý, đặc biệt là yêu cầu sắp xếp đơn vị hành chính cấp, địa bàn cấp xã sau sáp nhập rộng, dân số tăng; cùng với đó là ở các đô thị dân số cơ học tăng nhanh dẫn đến khối lượng công việc ở nhiều đơn vị hành chính cấp xã tăng lên, tạo áp lực lớn đối với đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã.
Với số lượng cán bộ, công chức cấp xã các nơi gần như chỉ chênh nhau vài người nhưng quy mô dân số giữa các đơn vị hành chính cấp xã lại chênh lệch quá lớn.
Thống kê của Bộ Nội vụ cho thấy, một số đơn vị điển hình như phường Long Bình thành phố Biên Hòa (tỉnh Đồng Nai) có dân số cao trên 130.500 người; phường Sông Đà, thị xã Mường Lay (tỉnh Điện Biên) có dân số thấp nhất là 1.008 người. Hay một xã của huyện Bình Chánh (TP.HCM) có dân số gần 130.000 người, còn một xã của tỉnh Lạng Sơn có dân số 400 người.
Vì vậy, đối với đơn vị hành chính cấp xã có quy mô dân số lớn, áp lực công việc rất cao và nhiều khó khăn.
Trước thực trạng đó, Bộ Nội vụ đã đề xuất tăng biên chế công chức cho nhóm phường xã này. Cụ thể, với phường thuộc quận, cứ tăng thêm đủ 5.000 người được tính thêm 1 công chức. Phường thuộc thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương: Cứ tăng thêm đủ 3.500 người được tính thêm 1 công chức.
Phường thuộc thị xã và xã miền núi, vùng cao: Cứ tăng thêm đủ 2.500 người được tính thêm 1 công chức. Thị trấn và xã đồng bằng: Cứ tăng thêm đủ 4.000 người được tính thêm 1 công chức. Xã và thị trấn ở hải đảo: Cứ tăng thêm đủ 1.600 người được tính thêm 1 công chức. Phường ở hải đảo: Cứ tăng thêm đủ 1.400 người được tính thêm 1 công chức.
Số người hoạt động không chuyên trách cũng tăng tương ứng với số cán bộ, công chức. Số lượng cán bộ, công chức cấp xã và người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã tăng thêm theo dân số không khống chế tối đa nhưng không vượt quá tổng số của cả tỉnh.
Theo tính toán của Bộ Nội vụ, với các quy định trên, cần tăng thêm 7.418 cán bộ, công chức cấp xã và 7.418 người hoạt động không chuyên trách. Bộ trưởng Bộ Nội Vụ - Phạm Thị Thanh Trà cho biết, Dự thảo Nghị định quy định về cán bộ, công chức cấp xã và người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn và tổ dân phố sẽ được đưa ra xin ý kiến Chính phủ. Sau khi được Chính phủ đồng ý, các đề xuất này sẽ được trình lên xin ý kiến Bộ Chính trị.
Trong lúc cả nước đang thực hiện tinh giản biên chế nhưng Bộ Nội vụ vẫn mạnh dạn đề xuất tăng biên chế cho cấp xã để giải quyết bài toán thực tiễn đặt ra.
Cũng chính vì thế, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà đã rất quyết liệt rằng: “Có những cái chúng ta phải có tư duy ngược lại một chút và sẽ báo cáo cấp có thẩm quyền”.
Đây cũng là nội dung nhận được sự đồng tình, ủng hộ của các tỉnh thành trong cả nước tại 3 hội nghị lấy ý kiến góp ý vào dự thảo nghị định ở 3 miền: Bắc, Trung, Nam vừa qua.
Chia sẻ với PV Báo Dân Việt, ông Lê Danh Hiệu - Phó chủ tịch UBND xã Hoằng Phụ (Hoằng Hóa, Thanh Hóa) cho biết, hiện nay số đối tượng cán công chức của xã vẫn đạt đủ tiêu chuẩn. Trong lộ trình sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã phường cũng chưa có tên xã Hoằng Phụ.
Số liệu thống kê cho thấy toàn xã có 22 cán bộ, công chức/11.000 dân.
"Quan điểm của tôi là nên tăng biên chế cho các đơn vị có đông số dân, hoặc vừa sáp nhập, dân cư tăng lên nhiều. Hoặc là tính toán tăng biên chế cho một số ngành cần giải quyết khối lượng công việc lớn. Ví dụ như lĩnh vực địa chính. Hiện nay cán bộ làm địa chính, một lúc phải giải quyết tới 4-5 đầu việc. Công việc đo đạc, làm thủ tục địa chính, môi trường, xây dựng... chiếm rất nhiều thời gian. Đó là chưa kể các tranh chấp hầu như phát sinh từ lĩnh vực này nên cán bộ công chức rất áp lực...", ông Diệu nói.
Ông Diệu cho rằng, chủ trương tinh giản biên chế là đúng, nhưng việc đề xuất tăng biên chế với một số đơn vị, một số lĩnh vực cũng cần thiết nhằm đáp ứng thực tiễn hoạt động để nâng cao chất lượng phục vụ người dân.
Tuy nhiên, theo khảo sát của PV, có một thực tế cũng đang diễn ra đó là tại một số các đơn vị sát nhập, lượng biên chế dư khá nhiều. Nhiều chuyên gia cũng cho rằng thay vì tinh giản biên chế với những cán bộ, công chức này thì có thể nâng cao năng lực hoặc cử đi đào tạo lại để sử dụng thay vì tinh giản biên chế rồi lại tuyển dụng thêm biên chế. Vấn đề này cũng đang nhận được nhiều ý kiến trái chiều.