Niger có nguy cơ rơi vào chảo lửa chiến tranh khi Tây Phi sẵn sàng can thiệp quân sự

Nguy cơ chiến tranh bùng nổ ở Niger

Cộng đồng Kinh tế Tây Phi (ECOWAS) cuối tuần này cho biết, họ đã quyết định triển khai một “lực lượng quân sự dự phòng” nhằm khôi phục trật tự hiến pháp ở Niger sau khi hết hạn chót vào Chủ nhật 13/8 để phục chức cho Tổng thống Mohamed Bazoum, người vừa bị lật đổ trong cuộc đảo chính hôm 26/7.

Vài giờ trước đó, hai quan chức phương Tây nói với hãng tin AP rằng, chính quyền của Niger đã nói với một nhà ngoại giao hàng đầu của Mỹ rằng họ sẽ giết ông Bazoum nếu các nước láng giềng cố gắng can thiệp quân sự để khôi phục quyền cai trị của ông này.

AP cho biết, không rõ lực lượng của ECOWAS sẽ triển khai khi nào và ở đâu, cũng như những lời đe dọa chống lại ông Bazoum sẽ ảnh hưởng như thế nào đến quyết định can thiệp của khối Tây Phi. Các chuyên gia về xung đột cho biết lực lượng của ECOWAS có thể bao gồm khoảng 5.000 quân do Nigeria chỉ huy và có thể sẵn sàng trong vòng vài tuần.

Sau cuộc họp của ECOWAS, Tổng thống Bờ Biển Ngà, Alassane Ouattara - nước láng giềng của Niger tuyên bố, đất nước của ông sẽ tham gia vào chiến dịch quân sự ở Niger, cùng với Nigeria và Benin.

“Bờ Biển Ngà sẽ cung cấp một tiểu đoàn và đã thu xếp mọi khoản tài chính... Chúng tôi quyết tâm đưa Bazoum vào vị trí của ông ấy. Mục tiêu của chúng tôi là hòa bình và ổn định trong khu vực”, ông Ouattara nói trên truyền hình nhà nước.

Cũng trong ngày thứ Sáu 11/8, Liên minh châu Phi bày tỏ sự ủng hộ mạnh mẽ đối với quyết định của ECOWAS. Liên minh châu Phi cũng kêu gọi trả tự do cho ông Bazoum ngay lập tức. Một cuộc họp của Liên minh châu Phi để thảo luận về tình hình ở Niger dự kiến sẽ diễn ra vào thứ Hai 14/8.

Niger, một quốc gia nghèo khó với khoảng 25 triệu dân, được coi là một trong những hy vọng cuối cùng để các quốc gia phương Tây hợp tác trong việc đẩy lùi cuộc thánh chiến có liên quan đến al-Qaida và nhóm Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) đang tàn phá khu vực. Pháp và Mỹ có hơn 2.500 nhân viên quân sự ở Niger và đã cùng với các đối tác châu Âu khác đã đổ hàng trăm triệu USD vào các chiến dịch quân sự ở nước này.

Chính quyền quân sự chịu trách nhiệm dẫn đầu cuộc đảo chính, do Tướng Abdourahmane Tchiani lãnh đạo, đã tuyên bố rằng họ có thể làm tốt hơn chính phủ của ông Bazoum trong việc bảo vệ quốc gia khỏi bạo lực thánh chiến, và đã khai thác tình cảm chống Pháp trong dân chúng để củng cố sự ủng hộ của họ.

Nhiều người Niger ở thủ đô Niamey, hôm thứ Sáu 11/8 cho biết ECOWAS không nên can thiệp vì họ không hiểu rõ lý do vì sao đảo chính lại xảy ra ở Niger. 

“Đó là việc của chúng tôi, không phải của họ. Họ thậm chí không biết lý do tại sao cuộc đảo chính lại xảy ra ở Niger”, Achirou Harouna Albassi, một cư dân cho biết. Ông nói, Tổng thống Bazoum đã không tuân theo nguyện vọng của người dân.

Hàng trăm người đã tuần hành về phía căn cứ quân sự của Pháp ở Niamey hôm thứ Sáu vẫy cờ Nga và hét lên “Đả đảo Pháp”. Nhiều người còn trẻ, kể cả trẻ em, tất cả đều hô vang rằng người Pháp nên rời khỏi đất nước của họ.

Về phần mình, Bộ Ngoại giao Pháp cho biết họ ủng hộ “tất cả các kết luận đã được thông qua" của ECOWAS. Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken cho biết đất nước của ông đánh giá cao “quyết tâm của ECOWAS trong việc tìm kiếm tất cả các lựa chọn để giải quyết cuộc khủng hoảng ở Niger một cách hòa bình” và sẽ buộc chính quyền quân sự phải chịu trách nhiệm về sự an toàn và an ninh của Tổng thống Bazoum. Tuy nhiên, ông Blinken không nói rõ liệu Mỹ có ủng hộ việc ECOWAS triển khai quân hay không.

ECOWAS cảnh báo Nga về hậu quả nếu tập đoàn Wagner 'dính' vào Niger

Ông Abdel-Fatau Musah, Ủy viên phụ trách các vấn đề chính trị, hòa bình và an ninh của ECOWAS ngày 11/8 đã cảnh báo rằng Nga sẽ phải chịu trách nhiệm nếu tập đoàn lính đánh thuê Wagner có các vi phạm liên quan đến vụ đảo chính ở Niger hoặc gây ra sự tàn phá trong khu vực. 

"Nếu Wagner có bất kỳ hành động vi phạm nhân quyền hoặc tàn phá khu vực Tây Phi, chúng tôi sẽ buộc một số quốc gia phải chịu trách nhiệm về điều đó", ông Musah tuyên bố khi được hỏi về khả năng tập đoàn Wagner hiện diện ở Niger.

Theo vị quan chức ECOWAS, các tập đoàn quân sự tư nhân đã là một phần của bối cảnh xung đột ở châu Phi trong nhiều năm. ECOWAS không muốn các tập đoàn quân sự tư nhân can thiệp vào xung đột trong khu vực Tây Phi vì "biết hậu quả từ sự can thiệp đó".

"Các tập đoàn quân sự tư nhân đã hiện diện ở Sierra Leone. Họ cũng có liên quan tới cuộc nội chiến ở Liberia. Trong các cuộc xung đột gần đây, các tập đoàn quân sự tư nhân cũng được trọng dụng. Mỹ cũng từng sử dụng các tập đoàn quân sự tư nhân ở Iraq và Afghanistan. Những gì chúng ta thấy là các tập đoàn quân sự tư nhân không được chấp nhận ở châu Phi dù thực tế họ đã hiện diện ở đây. Chúng tôi sẽ quy trách nhiệm cho quốc gia mà các tập đoàn đánh thuê này có xuất xứ từ đó nếu họ gây ra bất kỳ hành vi vi phạm nào", ông Musah nói.

Về phần mình, trong ngày 11/8, Bộ Ngoại giao Nga cảnh báo ECOWAS không nên can thiệp quân sự vào Niger.

"Chúng tôi cho rằng một giải pháp quân sự đối với cuộc khủng hoảng ở Niger có thể dẫn đến một cuộc đối đầu kéo dài ở quốc gia Tây Phi này và gây bất ổn nghiêm trọng cho tình hình ở toàn bộ vùng Sahel", Bộ Ngoại giao Nga tuyên bố.

Trước đó có tin phe đảo chính Niger do Tướng Abdourahmane lãnh đạo đã bí mật nhờ tập đoàn quân sự tư nhân Wagner của Nga hỗ trợ để đối phó với nguy cơ bị ECOWAS can thiệp quân sự.

Yêu cầu này được đưa ra trong chuyến thăm của Tướng Salifou Mody, một trong các thủ lĩnh đảo chính ở Niger, tới nước láng giềng Mali - nơi lính đánh thuê Wagner đang hiện diện hôm 2/8, hãng thông tấn AP dẫn lời Wassim Nasr, nhà báo kiêm nhà phân tích tại Trung tâm Soufan, tổ chức nghiên cứu độc lập có trụ sở tại New York, Mỹ cho hay.

Một quan chức quân đội phương Tây giấu tên cũng tiết lộ họ đã nắm được báo cáo về việc chính quyền quân sự Niger yêu cầu lực lượng Wagner đang đóng quân ở Mali trợ giúp.

Hôm 29/7, nhà lãnh đạo Wager Yevgeny Prigozhin đã lên tiếng ca ngợi cuộc đảo chính quân sự ở Niger và ngỏ ý để các tay súng của mình đến quốc gia Tây Phi "giúp lập lại trật tự".