Nuôi tôm không xả thải ở Cà Mau là nuôi kiểu gì mà tới 8 vụ/năm, nông dân ham, chuyên gia nước ngoài khen?

Ðã qua, thực trạng các hộ nuôi tôm thâm canh, siêu thâm canh xả thải ra môi trường không chỉ làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường nước mà còn ảnh hưởng đến sản lượng của những hộ nuôi lân cận. 

Ðây là vấn đề nan giải của cơ quan quản lý khi kiểm tra, đánh giá điều kiện cơ sở nuôi tôm thâm canh, siêu thâm canh. Trước thực trạng đó, Sở Khoa học và Công nghệ Cà Mau đã phối hợp với Viện Khoa học thuỷ sản II, thử nghiệm thành công mô hình nuôi tôm không xả thải trên địa bàn huyện Cái Nước.

Mô hình nuôi tôm không xả thải còn gọi là mô hình nuôi tôm thẻ chân trắng thương phẩm siêu thâm canh 3 giai đoạn bằng công nghệ tuần hoàn ít thay nước và an toàn sinh học, được đầu tư thử nghiệm đầu tiên tại Cà Mau. 

Ðây là Dự án “3R cho nuôi trồng thuỷ sản thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu ở vùng hạ lưu ÐBSCL của Việt Nam - 3R4CSA”, do Viện Nghiên cứu nuôi trồng thuỷ sản II chủ trì, Tổ chức CIRAD và Ðại sứ quán Pháp tại Việt Nam tài trợ. Dự án được thực hiện tại ấp Rau Dừa, xã Hưng Mỹ, huyện Cái Nước từ tháng 5/2023 đến nay.

Theo đánh giá của các chuyên gia và ngành chuyên môn, mặc dù ngành nuôi tôm thâm canh và siêu thâm canh ở Cà Mau có những thành công nhất định, nhưng tính ổn định và công nghệ nuôi chưa cao; quy trình chưa thể ứng dụng với quy mô công nghiệp mà còn phụ thuộc thuộc rất lớn vào điều kiện tự nhiên (nguồn nước, khí hậu...), trình độ kỹ thuật, kinh nghiệm, tay nghề của người nuôi... 

Ðặc biệt là vấn đề kiểm soát xả thải ra môi trường, đa số hộ nuôi tôm chưa thật sự nghiêm túc chấp hành. Mô hình nuôi tôm không xả thải được áp dụng thành công phần nào giúp ngành chức năng giảm bớt lo lắng về vấn đề ô nhiễm môi trường nước.

Anh Huỳnh Thái Nguyên, ấp Rau Dừa, hộ đầu tiên được đầu tư mô hình, cho biết: “Mô hình nuôi tôm không xả thải mang lại hiệu quả rất cao. Giảm được nhân công lao động, giảm chi phí mua hoá chất xử lý nước, không cần thay nước mỗi khi lên đầm. Ðặc biệt, sản lượng đạt cao hơn 20%/ao so với trước”.

Mô hình nuôi tôm siêu thâm canh không xả thải theo công nghệ tuần hoàn khép kín đảm bảo thả nuôi tôm liên tục không bị gián đoạn. (Ảnh chụp tại hộ anh Huỳnh Thái Nguyên, ấp Rau Dừa, xã Hưng Mỹ, huyện Cái Nước, tỉnh Cà Mau).

Với tổng số 4 ao nuôi và 1 ao dèo, trước đây anh Nguyên cần đến 4 nhân công thay nhau canh và xử lý nước, tốn chi phí khoảng 15 triệu đồng/tấn tôm. 

Từ khi áp dụng mô hình nuôi tôm siêu thâm canh không xả thải đã giảm được nhân công lao động từ 4 người xuống còn 2 người, không cần tốn chi phí thay nước, đặc biệt là không xả nước ra ngoài ao hồ, sông như trước. 

Thay vào đó là châm bù nước vào các ao do trong quá trình nuôi bị rò rỉ, bốc hơi... Chính điều này đã tạo nên hiệu ứng tích cực, đảm bảo được môi trường nước xung quanh vùng nuôi không bị ô nhiễm.

Anh Nguyên cho biết thêm, để thực hiện mô hình này cần 4.500 m2 để làm ao nuôi và ao dèo; hệ thống tuần hoàn nước gồm 2 ao giá thể, 1 ao nuôi cá, 3 ao rong biển (diện tích 6.500 m2) và 1 ao cấp bù nước khi hệ thống nước trong ao bị rò rỉ. 

Tuy tổng chi phí khoảng trên 2,1 tỷ đồng, gấp 3 lần so với chi phí nuôi STC truyền thống, nhưng mô hình này mang lại giá trị kinh tế cao, đem lại hiệu quả rõ rệt trong việc kiểm soát yếu tố môi trường, tiết kiệm nước, nâng cao tỷ lệ sống và an toàn sinh học.

Tiến sĩ Nguyễn Nhứt, Chủ nhiệm dự án, chia sẻ: “Ðây là mô hình nuôi tôm có kỹ thuật tương đối mới, mới so với cả thế giới chứ không riêng ở Việt Nam. Ðây là lần đầu tiên Cà Mau áp dụng kỹ thuật nuôi tôm không thay nước, giảm được tất cả các chi phí, sản lượng đạt từ 60-70 tấn/vụ. 

Tôm được thả liên tục trong năm, bình quân từ 6-8 vụ/năm, không cần phơi đầm thay nước như trước. Chính điều này tạo điều kiện cho người nuôi tăng số vụ thả nuôi lên rất nhiều, từ đó tăng được sản lượng. 

Sau 76 ngày thả nuôi, hộ anh Nguyên đã thu hoạch tôm đạt kích cỡ 39 con/kg, màu tôm rất đẹp. Màu tôm này đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của thị trường Trung Quốc và các nước lân cận; đạt 22 chỉ tiêu của nhà máy. 

Số lượng cacbon thải ra/kg tôm rất thấp, là xu hướng của ngành tôm trong tương lai, người tiêu dùng không sợ hoá chất của các chất kháng sinh. Ðây là thành tựu lớn nhất công nghệ này mang lại”.

Cũng theo Tiến sĩ Nguyễn Nhứt, với công nghệ này, người nuôi có thể thả “nối đuôi” trên cùng diện tích ao để rút ngắn được thời gian thả nuôi, vừa giảm được chi phí đầu vào và nhân công chăm sóc. 

Thời gian quay vòng vốn nhanh và tăng lợi nhuận của mô hình. Như vậy, hệ thống hoạt động liên tục, đồng nghĩa với lượng dinh dưỡng cho hệ vi sinh phát triển một cách liên tục. 

Về lâu dài, mô hình nuôi tôm siêu thâm canh không xả thải áp dụng công nghệ tuần hoàn khép kín còn khắc phục được hiệu ứng nhà kính, biến đổi khí hậu vì không phát thải lượng cacbon ra môi trường.

Ông Kazi Ahmed Kabir, chuyên gia của Tổ chức CIRAD, đã tham quan trực tiếp tại mô hình của anh Nguyên, đánh giá: “Tôi nghĩ đây là hệ thống rất tốt về tính bền vững và khả năng sản xuất cũng như khả năng phục hồi của hệ thống. Có thể thấy, đó là một hệ thống không nguy cơ, giảm phát thải khí nhà kính và giảm dòng chảy gây xói mòn đất thường thấy ở các vùng nông nghiệp ở Việt Nam”.

“Ðây là công nghệ nuôi tôm siêu thâm canh tuần hoàn khép kín, vừa nuôi, vừa bảo vệ môi trường. Có thể khẳng định, đây là môi trường nuôi tôm bền vững và sẽ nhân rộng tại các địa phương trên địa bàn tỉnh. 

Tuy nhiên, chi phí đầu tư khá cao, hiện Sở Khoa học và Công nghệ đã xin chủ trương của tỉnh thành lập quỹ phát triển khoa học công nghệ, thực hiện cho vay ưu đãi theo chủ trương chung của Trung ương. 

Nếu có được nguồn quỹ này thì hàng năm có nguồn vốn cho người dân vay ưu đãi thực hiện các mô hình ứng dụng khoa học công nghệ tiên tiến như mô hình này”, ông Châu Văn Thọ, Phó giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Cà Mau, cho biết.