Kể chuyện làng: Ruộng bậc thang Tả Lèng

Chỉ một khoảng ruộng ấy thôi mà mỗi lần đến lại ngỡ ngàng trước những khuôn hình rất khác nhau. Như thể mỗi lần tới lại thấy sơn nữ đẹp ấy khoác bộ váy mới. Và tôi mỗi lần đến với Tả Lèng đều như biết yêu lần đầu.  

Cứ mỗi độ thu về, lúa bắt đầu mọng hạt. Đến tầm tháng 9 như thế này, từng thửa ruộng bậc thang lại lần lượt đổ vàng. Mỗi bậc thang là một khuân ruộng chạy dài theo lưng đồi, lưng núi. Ban đầu còn lẫn những ô xanh xen kẽ giữa ô vàng. Cho đến khi tất cả đều vàng óng lên giữa ánh nắng thu ngọt ngào như mật. Ấy là lúc mùa thu chín. Đi qua những thửa ruộng bậc thang là dường như bao nhiêu giác quan đều được nuôi dưỡng bởi cái đẹp, cái hùng vĩ, cao cả. Từng bậc thang lên xuống tầng tầng lớp lớp như những chiếc váy Mông đơn sắc vàng xanh đang phơi trên bờ rào đá. Gió thổi qua, tất cả sóng sánh giữa một bên núi cao, một bên thung lũng. Gió mang theo hương thơm ngọt ngào của núi đi khắp không gian trong trẻo, mát lành. Đứng giữ nơi này, không chỉ thấy sự mênh mang, mà còn thấy phơi phới nguồn nhựa sống đang sinh sôi từ đại ngàn đất núi, thấy sự hi vọng, niềm tin về sự no đủ. Thấy cả sự kỳ vĩ và sức mạnh tôn tạo thiên nhiên của người dân bản địa nơi đây.

Người Mông trên núi Tả Lèng này không sống nhanh, sống vội. Họ hài hòa, thuận theo nhịp của tự nhiên. Sau khi gặt hết mùa vàng vào khoảng tháng chín, tháng mười thì cả vùng ruộng bậc thang này sẽ để hoang. Đi ngang qua chỉ thấy rau má, hoa vỏ ốc, hoa ngũ sắc... mọc tím trải dài. Người nông dân phải chờ đến tận tháng 5, tháng 6 sang năm để đón mùa nước đổ vào ruộng và bắt đầu một vụ mùa mới.

Nếu mùa vàng ở đây vui nhộn bao nhiêu thì mùa nước đổ Tả Lèng lại trở nên hoang sơ, trầm mặc bấy nhiêu. Những cơn mưa đầu hè từ khoảng tháng 4 giúp khơi nguồn những mạch nước, mạch sống cho những ruộng bậc thang đang trơ gốc rạ, nứt nẻ suốt nửa năm qua. Những giọt nước được chắt ra từ rừng, từ núi cao, rồi theo các khe, ống nhỏ dẫn vào ruộng bậc thang. Nước ở bậc trên tràn xuống bậc dưới. Tràn cho đến hết bậc thang thấp nhất. Đất ruộng phải ngập nước, phải ngâm cho đủ ẩm, đủ mềm thì mới có thể cày bừa rồi bắt đầu cấy mạ non. Cái khoảng thời gian nước tràn vào từng ô ruộng bậc thang ấy ngắn thôi nhưng người ta vẫn gọi là một "mùa": mùa nước đổ.

Vào mùa nước đổ, ruộng bậc thang ở Tả Lèng như một chiếc váy Mông thổ cẩm nhiều màu sắc. Buổi sáng, khi những tia nắng đầu tiên chiếu xuống, ánh trên mặt nước loang loáng những sắc đỏ, cam, vàng. Nhưng chỉ cần mặt trời trở về ngủ sau đỉnh núi thì mặt nước lại mênh mang màu xám bạc, rồi chuyển qua màu lam, chàm khi chiều buông xuống. Sắc màu trầm buồn ấy hòa cùng màu khói, khiến người ta thèm cảm giác bình yên bên những bếp củi thơm mùi xôi nếp nương. Đến Tả Lèng mùa nước đổ đêm trăng lại bị hút vào chiếc gương dịu hiền, huyền ảo như dát bạc. Mặt nước lấp loá ánh trăng vàng bé nhỏ. Giữa mênh mông đại ngàn đêm, bỗng thấy tiếng xào xạc của đồi thông Tả Lèng, tiếng nước chảy róc rách của những ống nước dẫn từ trên núi. Văng vẳng trong lòng ruộng tiếng ếch nhái vui như trẩy hội, tiếng dế mèn gọi nhau inh ỏi... Chỉ có vào mùa nước đổ, trên ruộng bậc thang mới có những thanh âm này. Tả Lèng hoang sơ mà giàu có, mộc mạc mà có thể làm say lòng bất cứ ai. Khung cảnh Tả Lèng quả thật cứ như một sơn nữ đẹp, thú vị mà càng tìm hiểu thì càng mê đắm. Gần đấy nhưng cũng xa đấy, không phải cứ giơ tay ra là có thể chạm vào.

Có những khi ngay trong cùng một thời khắc có sự pha trộn sắc màu kì diệu của tự nhiên. Một bức tranh ngay một lúc đồng hiện đủ các tông màu: chỗ nhuốm màu vàng phù sa của thửa ruộng nước vừa tràn xuống, chỗ lấp lánh ánh bạc của thửa ruộng dòng nước đã lặng yên, ô mang màu nắng, ô phản chiếu màu thiên thanh của bầu trời, ô chứa màu mây trắng xóa, ô lại mang màu của những khoảng mạ xanh non mới gieo, ô xanh đậm của những khoảng ruộng cấy sớm... Nước cứ mênh mang, lấp lánh giữa những bờ nâu uốn cong mềm mại theo sườn đồi. Những ô màu cứ tầng tầng lớp lớp xếp chồng lên nhau khiến cả triền đồi trở thành chiếc thang ngũ sắc bắc mãi lên trời. Xung quanh là mây trắng lững lờ, ấp ôm lấy núi non giữa lưng chừng thung lũng. Cảnh vật kỳ vĩ, nên thơ, là thật, mà quyến rũ, mơ màng.

Đường nét của những bờ ruộng cùng với màu sắc của từng ô ruộng bậc thang, tự nó đã tạo nên một bức bích họa khổng lồ mà người họa sĩ chính là người dân bản nơi đây vẽ vào cái phông nền thiên nhiên hoang sơ. Tôi cứ nghĩ, có lẽ bao đời cha ông cũng không phải họa một lần mà được tuyệt tác như tôi đang thấy. Mà phải bao đời, bao thế hệ, bao năm tháng từ thuở hồng hoang đến giờ. Để cho cái phông nền ấy không xói mòn trước bao cơn lũ quét, có phải là tạo hóa đã ưu ái lắm không hay người Mông nơi đây đã phải sáng tạo, gìn giữ đến mức nào.

Đứng trước vẻ đẹp hoang sơ mà kỳ vĩ ấy, mới thấy người núi kiên trì, nhẫn nại, đôi bàn tay thô ráp nhưng khéo léo và tài hoa, đầy sáng tạo. Bỗng chợt vừa khâm phục, vừa yêu mến quá cuộc sống này. Thiên nhiên miền núi ban tặng cho con người bao điều tốt đẹp. Những thửa ruộng bậc thang này đã nuôi dưỡng bao nhiêu lớp người lớn lên, gìn giữ núi. Bàn chân họ đã in dấu trên những cung đường xứ sở, đánh dấu chủ quyền ở tận nơi phên giậu của tổ quốc. Cha ông đã đặt những bước chân đầu tiên tới mảnh rừng biên giới này, khai hoang, đắp bờ, dẫn nước vào những ô ruộng đầu tiên, làm qua bao đời để ruộng bậc thang tầng tầng lớp lớp đẹp đẽ, kỳ vĩ như bây giờ. Bao nỗi vất vả bạc màu manh áo, vậy mà người dân bản, nụ cười lúc nào cũng sáng bừng trên khuôn mặt. Họ nhọc nhằn bám vào đất đá để mưu sinh. Bàn chân trần bám vào ruộng bậc thang là lúa lên xanh tốt, chạm vào đá cứng để đá cứng hóa mềm...

Nếu ở đâu đó một năm cấy hái được nhiều lần thì ở đây, người nông dân chỉ thu hoạch có một vụ mùa một năm. Việc trồng trọt, cấy hái vẫn chủ yếu dựa vào sức người, vẫn tưới bằng nước mưa, nước suối... Ấy vậy mà lúa nương vẫn lên xanh, lên vàng, thóc lúa đầy bồ, cơm ngọt, dẻo thơm, đậm vị mà không phải loại lúa nước nào cũng có thể sánh được. Có thể vì vụ mùa ở đây đã thấm đẫm tất cả những tinh tuý của đất trời đại ngàn và mang chứa cả những tiếng cười, tình yêu của người núi cho từng nấc ruộng bậc thang. Hương nếp nương, tẻ nương thơm nức quanh những làng bản Tả Lèng mùa lúa mới. Đó chính là hương vị của sự bình yên.

Ruộng bậc thang Tả Lèng, cũng như nhiều ruộng bậc thang khác trên mảnh đất Tây Bắc này quả thật là một kỳ quan thiên nhiên đặc biệt giữa mênh mông đất trời. Trước sự kỳ vĩ của thiên nhiên, con người bỗng thấy mình thật bé nhỏ. Nhưng khi được hòa mình vào cái gốc gác nguyên sơ, lại thấy như tìm lại được cái bản ngã của mình. Thiên nhiên đẹp đẽ, giàu sức sống xoa dịu tâm hồn con người sau những chênh vênh cuộc sống. Trước tuyệt tác mùa vàng, mùa nước đổ, con người thường muốn lưu lại vẻ đẹp đó và cũng không khỏi khát khao tự mình trở nên đẹp đẽ trước thiên nhiên hồn nhiên, trong trẻo, tươi đẹp thế này. Vì chót yêu những thửa ruộng bậc thang, lại thêm một lần yêu núi đến thiết tha.