Đặt hàng đào tạo sư phạm, tắc vì đâu?

 Từ năm 2021 thực hiện Nghị định 116, tuyển sinh sư phạm phải do Bộ GDĐT duyệt chỉ tiêu đào tạo dựa trên đặt hàng của các địa phương và số liệu thiếu giáo viên thực tế sau khi khảo sát. Theo Nghị định 116, các địa phương đặt hàng đào tạo sư phạm, sinh viên đăng ký theo đặt hàng của địa phương được miễn học phí, hỗ trợ sinh hoạt phí 3,6 triệu đồng/tháng. Nhiều nơi thiếu giáo viên trầm trọng, nhưng chỉ tiêu đào tạo sư phạm năm qua vẫn giảm vì lý do địa phương không đặt hàng đào tạo.

Nhu cầu 100, đặt hàng 1

Năm học 2023 - 2024, ngành giáo dục vẫn thiếu trên 110 nghìn giáo viên các cấp. Nhưng chỉ tiêu tuyển sinh sư phạm năm nay tiếp tục giảm. Thống kê của Bộ GDĐT cho thấy có rất ít địa phương đặt hàng đào tạo giáo viên, hoặc nếu có cũng nhỏ giọt.

Theo đánh giá của Bộ GDĐT, sau 2 năm học triển khai thực hiện Nghị định 116 đã đạt được kết quả nhất định như: số lượng thí sinh và phụ huynh học sinh quan tâm tới các ngành đào tạo giáo viên tăng lên; tỉ lệ thí sinh đăng kí xét tuyển, điểm trúng tuyển và tỉ lệ thí sinh nhập học các ngành đào tạo giáo viên tăng mạnh.

Một trong những điểm mới của Nghị định 116 so với quy định miễn học phí cho sinh viên sư phạm trước đây là địa phương có thể đấu thầu, đặt hàng đào tạo. Hiện nay thiếu giáo viên nhiều nhất là bậc mầm non, sau đó là Tiểu học, THCS. Thiếu chủ yếu ở các môn học mới như Tin học, tiếng Anh ở bậc Tiểu học; môn tích hợp, Mỹ thuật, Âm nhạc ở bậc THCS, THPT.

Thiếu nhưng không có nhu cầu đặt hàng

Theo thống kê của Bộ GDĐT, trong 2 năm 2021 và 2022, cả nước cần bổ sung tới hơn 110 nghìn giáo viên nhưng chỉ có trên 1.900 chỉ tiêu được địa phương đặt hàng, trên 5.500 chỉ tiêu được giao nhiệm vụ trong tổng số trên 30 nghìn sinh viên đăng kí hưởng chính sách sau 2 năm thực hiện Nghị định 116. Còn 40 tỉnh/thành phố không đặt hàng đào tạo giáo viên. Nhưng 23 tỉnh đặt hàng thì số lượng cũng chỉ vài chục chỉ tiêu, rất nhỏ giọt, đặt cho có để đảm bảo trách nhiệm.

PGS. TS Lê Anh Phương, Giám đốc ĐH Huế cho biết Trường ĐH Sư phạm - ĐH Huế 3 năm qua không nhận được bất kì thông tin một địa phương nào có nhu cầu đặt hàng hay đấu thầu đào tạo giáo viên. Tương tự, Trường ĐH Tây Bắc, nơi đào tạo nguồn nhân lực cho khu vực các tỉnh miền núi phía Bắc cũng trong tình trạng tương tự. Trường ĐH Sư phạm Hà Nội 2 hiện có tỉnh Hà Giang đặt hàng 20 chỉ tiêu từ năm 2021. Trong khi dự kiến đến năm 2030, ngành giáo dục Hà Giang cần bổ sung gần 6.000 cán bộ, giáo viên thay thế cho những người nghỉ chế độ hưu trí, nghỉ chế độ trước tuổi. Năm nay Trường ĐH Sư phạm Hà Nội 2 đã gửi công văn đi các địa phương nhưng chưa nhận được phản hồi. PGS.TS Nguyễn Văn Thụ, Trưởng phòng Đào tạo, Trường ĐH Sư phạm Hà Nội 2 dự đoán do Nghị định 116 đang trong quá trình sửa đổi bổ sung nên có thể các địa phương đợi có nghị định chính thức.

Nghị định 116 không có cơ chế trói trách nhiệm đối với địa phương. Nghị định cho phép địa phương có thể đấu thầu đặt hàng hoặc không. Hằng năm các tỉnh báo cáo nhu cầu số lượng giáo viên trong thời gian tới.

TPHCM nhiều năm qua cũng “đỏ” mắt tìm giáo viên khi liên tục tuyển dụng nhưng số người nộp hồ sơ quá ít. Năm học 2023-2024, địa phương này được cho là thiếu khoảng 4.500 giáo viên.

Dù thiếu nhưng nhiều tỉnh, thành lại không mặn mà trong việc đặt hàng đào tạo dù đã có cơ chế. ThS Lê Phan Quốc, Phó trưởng Phòng Đào tạo Trường ĐH Sư phạm TPHCM cho hay, sau khi sinh viên nhập học, phân ngành và xét địa phương, trường đều có liên hệ các tỉnh, thành để hỏi về nhu cầu đặt hàng đào tạo giáo viên theo Nghị định 116, nhưng rất ít địa phương phản hồi. Theo ghi nhận từ Trường ĐH Sư phạm TPHCM, chỉ có một số ít địa phương đặt hàng đào tạo giáo viên là tỉnh Long An và Ninh Thuận nhưng cũng chỉ vài chục chỉ tiêu mỗi năm.

Tại Trường ĐH Sài Gòn cũng chỉ có hai tỉnh Long An và Ninh Thuận đặt hàng trường đào tạo 34 sinh viên sư phạm khóa tuyển sinh 2021. Đại diện nhà trường cho biết năm 2022, trường đã liên hệ với tất cả các tỉnh, thành có sinh viên đang theo học các ngành sư phạm tại trường nhưng chỉ có vài nơi phản hồi. Trong đó, một số địa phương trả lời không có nhu cầu đặt hàng đào tạo giáo viên.

Tương tự, ThS Nguyễn Hứa Duy Khang, Phó Trưởng phòng Đào tạo, Trường ĐH Cần Thơ cho biết, Trường có 13 ngành đào tạo giáo viên nhưng mỗi năm chỉ tuyển được vài trăm sinh viên. Nhiều địa phương không đăng ký nhu cầu đào tạo giáo viên. Hiện chỉ có 2 tỉnh ở Đồng bằng Sông Cửu Long đặt hàng trường đào tạo, mỗi tỉnh hơn 100 giáo viên nhưng rồi mọi việc không đi đến đâu khiến những sinh viên trong diện được đặt hàng bị thiệt thòi vì không được nhận tiền sinh hoạt phí.

Bàn về cơ chế đặt hàng đào tạo giáo viên, PGS Nguyễn Văn Thụ cho hay, thực tế thời gian qua phần lớn các tỉnh, thành phố đều có nhu cầu đào tạo, tuyển dụng giáo viên nhưng gặp một số vướng mắc về cơ chế cũng như quá trình thực hiện.

Còn một số bất cập trong việc đảm bảo sinh viên được đặt hàng sẽ về tỉnh (đặc biệt là các tỉnh vùng sâu, vùng xa) làm việc. Ngược lại, những nơi có điều kiện công tác và chính sách đãi ngộ tốt không cần đặt hàng vẫn có đủ (thậm chí dư thừa) nguồn tuyển dụng. Đây là một trong số các nguyên nhân làm cho các tỉnh, thành phố không mặn mà với việc đặt hàng đào tạo giáo viên.