Ngày Hội STEM Quốc gia 2023: Hội tụ, bùng nổ và bứt phá

Ngày hội STEM Quốc gia (Vietnam STEM Festival, viết tắt là VSF) được tổ chức lần đầu vào năm 2015 tại trường Đại học Bách khoa Hà Nội theo sáng kiến của Tạp chí Tia Sáng (trước đây là một ấn phẩm của báo Khoa học và Phát triển thuộc Bộ KH&CN) và Liên minh STEM, dưới sự chỉ đạo của Bộ Khoa học và Công nghệ. Cho đến nay, Ngày hội STEM quốc gia đã được định kỳ tổ chức trong 7 năm. Ngay cả trong 2 năm 2021, 2022 dù chịu ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19 Ngày hội STEM quốc gia vẫn được Ban tổ chức nỗ lực triển khai một cách sáng tạo, linh hoạt dựa trên các ứng dụng công nghệ số.

Trải qua 7 kỳ tổ chức, với sự đón nhận nhiệt tình từ các thành phần trong xã hội, sự quan tâm chỉ đạo của các cấp quản lý, sự đồng hành của các đơn vị liên quan đến công tác phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và giáo dục, Ngày hội STEM quốc gia 2023 tiếp tục được tổ chức và tại kỳ thứ 8 này chương trình cũng đã được tái định vị với một cấu trúc nội dung và diện mạo hoàn toàn mới.

Ngày hội STEM Quốc gia lần thứ 8 (Vietnam STEM Festival 2023) thay vì chỉ là 1 ngày hội duy nhất như 8 kỳ trước thì giờ đây là một chuỗi hoạt động về STEM được tổ chức trên phạm vi toàn quốc sau đó kết thúc bằng Ngày hội lớn quy tụ đại diện của các địa phương, đơn vị khắp ba miền.

Với chủ đề "Việt Nam, bứt phát tầm cao", Ngày hội STEM quốc gia 2023 từ sau khi phát động chính thức (30/5/2023) đã diễn ra nhiều hoạt động sôi nổi trên toàn quốc, thu hút sự quan tâm và tham gia của nhiều địa phương, trường học, các cơ quan, đơn vị, tổ chức và doanh nghiệp liên quan đến STEM, KH&CN, giáo dục & đào tạo, đặc biệt là các em học sinh và giáo viên. Sau hơn 4 tháng triển khai tích cực, Vietnam STEM Festival 2023 được khép lại bằng Ngày hội lớn tổ chức tại Đại học Bách Khoa Hà Nội – một trong những cái nôi lớn của ngành đào tạo nguồn nhân lực khoa học công nghệ nước nhà và cũng là nơi khai sinh ra chương trình.

Đúng với tinh thần của một "ngày hội" (festival), Vietnam STEM Festival 2023 được tổ chức trong cả ngày 8/10/2023 với đa dạng các hoạt động và trên các không gian khác nhau của Đại học Bách Khoa Hà Nội. Theo đó, sự kiện có 5 phân khu không gian chính, bao gồm: (1) Khu vực quảng trường Tạ Quang Bửu là nơi diễn ra Lễ khai mạc, Chung kết toàn quốc cuộc thi bắn tên lửa nước "Bay vào vũ trụ" (Vietnam Water Rocket Competition) với sự tham dự của 57 đội thi đến từ các trường Tiểu học, THCS trên cả nước và hoạt động trưng bày STEM Sao Kim; (2) Khu vực sân ngã 5 là nơi diễn ra hoạt động thử thách STEM Sao Thuỷ, Chung kết HUST Robot Arena, vòng loại Giải vô địch FC24 Việt Nam – Vietnam EAFC 24 Championship, bộ môn bóng đá giả lập (FIAFAe), Cờ vua vận động; (3) Khu vực hội trường nhà C2 là nơi diễn ra Chung kết toàn quốc cuộc thi Vietnam STEM Robotics Championship với 96 đội thi xuất sắc đến từ 16 tỉnh thành trên cả nước; (4) Khu vực hội trường thư viện Tạ Quang Bửu là nơi diễn ra Hội thảo quốc tế STEM (Vietnam International STEM Conference) với chủ đề "STEM không biên giới"; (5) Khu vực Nhà D8 là nơi diễn ra Lab Tour tham quan và trải nghiệm phòng thí nghiệm, thực hành của Đại học Bách khoa Hà Nội. 

Với hơn 3000 người tham dự và 600 thí sinh của 2 cuộc thi robot, bắn tên lửa nước,  Vietnam STEM Festival 2023 đã khẳng định được vị thế và uy tín của ngày hội STEM quốc gia của mình. Các em học sinh và phụ huynh, giáo viên, các bạn trẻ đến với Vietnam STEM Festival 2023 đã thực sự được hoà mình vào các hoạt động đa dạng, phong phú và thú vị của ngày hội. Có thể kể tên các trải nghiệm và thử thách tiêu biểu như: Toán ứng dụng (rubik, board game, lập trình tin học,…); Trò chơi thực tế ảo hấp dẫn, đa dạng thể loại (thể thao, trinh thám, hành động, đối kháng…); Đua xe ô tô giả lập với hệ thống mô phỏng hiện đại đem đến cảm giác như đang lái xe thật; Hoạt động thiên văn: chụp ảnh cùng mô hình phi hành gia, kính thiên văn quả cầu mặt trăng to nhất Việt Nam, thực nghiệm quan sát vết đen Mặt Trời bằng kính thiên văn, tìm hiểu Hệ Mặt Trời thông qua mô hình, giao lưu hỏi đáp về thiên văn - vũ trụ cùng giáo viên, trò chơi gọi tên hành tinh; Cờ vua vận động: trò chơi vận dụng kiến thức cơ bản về môn Cờ vua truyền thống và khả năng di chuyển linh hoạt trên bàn cờ khổng lồ; Robot: trải nghiệm trực tiếp tương tác với robot AI, điều khiển Mbot đấu sĩ, trải nghiệm trực tiếp với các dự án robot sáng tạo; Chọn mẫu thiết kế và nhận móc khóa qua máy cắt khắc laser Xtool; Biểu diễn thí nghiệm khoa học, chế tạo đồ chơi thông minh…

Nếu như hai cuộc thi Vietnam Water Rocket Competition, Vietnam STEM Robotics Championship và các hoạt động triển lãm, trải nghiệm, thử thách STEM là dành cho học sinh, sinh viên, phụ huynh thì Hội thảo quốc tế STEM (Vietnam International STEM Conference - VISC) là diễn đàn giành riêng cho các nhà quản lý KH&CN, giáo dục & đào tạo, các chuyên gia STEM và giáo viên. Với chủ đề "STEM không biên giới" hội thảo đã quy tụ được các diễn giả hàng đầu trong lĩnh vực STEM và giáo duc STEM cả trong và ngoài nước cùng trao đổi, thảo luận về các khía cạnh khác nhau của phát triển, sáng tạo giáo dục STEM tại Việt Nam và trên thế giới, cùng với đó là chia sẻ những kinh nghiệm, phương pháp, ý tưởng tiếp cận tiên phong, hiện đại để triển khai và thúc đẩy giáo dục STEM tại Việt Nam. Với ba trụ cột nội dung là Chính sách – Phương pháp – Thực tiễn, VISC vừa mang đến cái nhìn vĩ mô, toàn cảnh mang tính chiến lược, học thuật vừa cung cấp những bài học thực tế gần gũi và sống động.

Đại diện các đơn vị chỉ đạo phát biểu tại Lễ khai mạc Ngày hội lớn của Vietnam STEM Festival 2023, Thứ trưởng, Bí thư Đảng uỷ Bộ KH&CN Lê Xuân Định nhấn mạnh giá trị của giáo dục STEM: "Trong bối cảnh chuyển đổi số là một xu thế tất yếu và là giải pháp trực tiếp để nâng cao năng lực và lợi thế cạnh tranh, việc phát huy và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trở thành một yêu cầu tất yếu của công cuộc phát triển. Đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội đối với lực lượng lao động trẻ mang tính tiên phong và giàu sức sáng tạo. Giáo dục STEM với triết lý bồi dưỡng kiến thức liên môn, liên ngành, truyền tải kiến thức một cách khoa học và trực quan có thể coi là một cách tiếp cận lý tưởng để nâng cao tri thức, đổi mới tư duy của người trẻ, qua đó hình thành nên những thế hệ công dân thời đại số sẵn sàng đối mặt, có khả năng thích ứng và nắm bắt những cơ hội mà cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 mang lại.". Thứ trưởng cũng đồng thời gửi tới toàn thể đại biểu tham dự và các bạn trẻ thông điệp về sự chung tay và nỗ lực vì một Việt Nam đổi mới và phát triển: "Chúng ta cùng nỗ lực bồi đắp và xây dựng "Thế hệ trẻ Việt Nam đổi mới sáng tạo vì một tương lai tốt đẹp hơn" của chính các bạn và vì sự thịnh vượng chung của đất nước chúng ta".

Cũng trong Lễ khai mạc Ngày hội STEM 2023, ông Trần Xuân Bách, UV BCH TW Đoàn, Bí thư Đoàn Bộ KH&CN đại diện cho các đơn vị tổ chức chia sẻ: "Ban tổ chức Ngày hội STEM Quốc gia chọn chủ đề năm 2023 là "Việt Nam, bứt phá tầm cao" như lời khẳng định về sức sống bền bỉ, mạnh mẽ của cộng đồng STEM tại Việt Nam, qua đó tiếp sức cho các thầy cô giáo và các em học sinh trên mọi miền tổ quốc trên hành trình tìm kiếm, mở mang các tri thức khoa học trong bối cảnh mới, từng bước làm chủ kiến thức và xây dựng tương lai".

Ngày hội STEM quốc gia 2023 do Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh chỉ đạo thực hiện và được phối hợp tổ chức bởi Đoàn thanh niên Bộ Khoa học và Công nghệ, Đoàn thanh niên Bộ Giáo dục và Đào tạo, Hội đồng đội Trung ương, Hội Sinh viên, Trung tâm Dịch vụ và Đổi mới công nghệ, Đại học Bách khoa, Liên minh STEM cùng sự đồng hành của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực KHCN, giáo dục, khởi nghiệp, truyền thông… Tất cả đã quy tụ để chia sẻ mục đích chung của Ngày hội STEM quốc gia là kết nối, lan tỏa và nâng cao nhận thức của cộng đồng, nhất là các bạn trẻ về vai trò của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, qua đó cùng chung tay xây dựng văn hóa yêu và đam mê nghiên cứu khoa học ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường.

Ngày hội STEM Quốc gia 2023 được tổ chức còn nhằm thúc đẩy ứng dụng khoa học và công nghệ vào cuộc sống; nâng cao năng lực nghiên cứu; tăng cường giáo dục tư duy sáng tạo; chú trọng đào tạo những kiến thức, kỹ năng phù hợp với những yêu cầu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4. Đây cũng là cơ hội để các nhà quản lý KH&CN, giáo dục & đào tạo, các nhà nghiên cứu, các nhà trường, giáo viên và các bạn học sinh, sinh viên tiếp cận phương pháp dạy và học tiên tiến, hướng tới phát triển toàn diện kiến thức khoa học và công nghệ góp phần tạo nguồn nhân lực đủ trình độ tiếp cận cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

Một trong những ý nghĩa quan trọng của Ngày hội STEM quốc gia khi ra đời chính là yếu tố truyền thông cộng đồng, kết nối xã hội, kết nối hệ sinh thái giáo dục STEM tại Việt Nam. Nhưng sau 8 năm bền bỉ thực hiện nhiệm vụ truyền thông đó, đã đến lúc Ngày hội STEM quốc gia có thêm nhiệm vụ mới, đó là tham gia sâu, rộng hơn vào các hoạt động kết nối, hợp lực để thúc đẩy tạo ra những kết quả cụ thể, vượt trội cho STEM Việt Nam, đưa STEM đi vào đời sống kinh tế, xã hội một cách thiết thực hơn. Chủ đề "Việt Nam, bứt phá tầm cao" của Ngày hội STEM Quốc gia 2023 cũng chính là hướng đến mục tiêu mở rộng này.

Vietnam STEM Festival 2023 khép lại bằng Ngày hội lớn bùng nổ và bứt phá về số lượng và chất lượng các hoạt động so với 8 kỳ tổ chức trước đó nhưng các hoạt động, sự kiện hưởng ứng Ngày hội STEM quốc gia tại các địa phương thì sẽ vẫn tiếp tục. Và mong muốn cũng như tầm nhìn của Ban tổ chức là sau mỗi kỳ thì số hoạt động, sự kiện ở cấp địa phương sẽ ngày một tăng lên. Không chỉ ở các thành phố lớn, Vietnam STEM Festival sẽ về tận các tuyến huyện, xã để chia sẻ, cổ vũ và đồng hành cùng các trường, các thầy cô giáo và các em học sinh, giống như cách các chuyên gia của Liên minh STEM đã tâm huyết, bền bỉ "cõng" STEM lên miền núi những năm qua.

Để hình thành một thế hệ nhân lực mới sáng tạo, năng suất, bứt phá, Việt Nam cần không ngừng đổi mới phương pháp giáo dục và đào tạo. STEM là một trong những lựa chọn đáng được khuyến khích và tạo điều kiện để có thể thấm sâu hơn vào thực tiễn. Và Ngày hội STEM quốc gia - Vietnam STEM Festival chính là sự kiện mang ý nghĩa kết nối, truyền cảm hứng để kích hoạt và thúc đẩy những mong muốn, kế hoạch trở thành hành động, từ đó tạo ra kết quả và giá trị thực tế.