Dẻo thơm món bánh dày Quán Gánh ở ngoại thành Hà Nội
Clip người dân ở Thường Tín làm bánh dày Quán Gánh. Thực hiện: Song Phúc.
Người dân thoăn thoắt nặn bánh phục vụ dịp Tết
Để có được chiếc bánh dày ngon, khách ăn một lại muốn ăn hai, và đã ăn một lần còn nhớ mãi, dân làng Thượng Đình từ xưa đến nay đã truyền nhau thực hiện các công đoạn làm bánh, tuy đơn giản nhưng rất nghiêm ngặt.
Gạo để làm bánh dày Quán Gánh phải chọn đặc biệt gạo nếp cái hoa vàng Hải Hậu (Nam Định), hạt gạo tròn, trắng, mọng, đều và không lẫn, khi đồ lên mới dẻo thơm. Còn đậu xanh được tuyển chọn đậu Hạt Tiêu (Thanh Hóa) có mùi thơm, ngon đặc trưng của làng quê.
Bánh dày Quán Gánh từ xưa đến nay luôn được khách vãng lai dừng chân thưởng thức và mua về làm quà biếu mỗi dịp Tết đến Xuân về.
Lần theo tiếng cười nói của các bà các chị và mùi thơm của gạo nếp, đậu xanh, chúng tôi tìm đến sân nhà chị Nguyễn Thị Út - người dân thôn Thượng Đình, (Nhị Khê, Thường Tín).
Vừa đãi gạo cho sạch, chị Nguyễn Thị Út tiết lộ cho chúng tôi những nguyên liệu làm bánh: "Gạo được đem vo, đãi sạch 2,4 lần nước và gạn hết tạp chất, rồi ngâm với nước lạnh khoảng 2,3 giờ. Sau đó được đãi cho sạch hết nước ngâm và để ráo nước trước khi cho vào chõ đồ thành xôi".
Đặc biệt, chất lượng của bánh được quyết định ở khâu giã gạo nếp. Khi xôi gần chín, người làm bánh phải vẩy thêm ít nước ấm tay để xôi chín đều, chín rền. Khi xôi phả mùi thơm nức, đem đổ ra cối hoặc buồm cói trải trên nền gạch dùng chày xeo hoặc giã nóng.
Gia đình đã có 4 đời gắn bó làm bánh dày, chị Nguyễn Thị Thanh chia sẻ: "Khi giã xôi đạt độ nhuyễn, quyện vào nhau thành một khối dẻo quánh, trong trắng. Người thợ dùng tay sạch để vắt thành những nắm nhỏ, đều nhau và dàn vỏ bánh cho dẹt đều, sau đó bỏ nhân vào và vê kín lại".
Người dân thôn Thượng Đình tất bật vào những ngày cận Tết.
Để chiếc bánh có hình tròn, lòng chảo, người thợ phải bóp nhẹ tay cho chiếc bánh hơi dẹt. Làng nghề có câu "vo tròn rồi bóp bẹp". Công đoạn cuối cùng là gói bánh thành 5 chiếc hoặc 6 chiếc bằng lá dong còn tươi, dán thương hiệu và buộc từng gói lạt đã được nhuộm đỏ.
Bánh dày Quán Gánh có 3 loại, vỏ như nhau nhưng nhân lại khác nhau: Nhân ngọt, nhân mặn và bánh chay để đáp ứng sở thích của khách thưởng thức.
Bánh ngọt tức là nhân đỗ xanh đã nấu chín rồi xào đường có màu cánh kiến. Nhân mặn được làm từ đỗ xanh, sợi cùi dừa, hành, thịt ba chỉ có hương cà cuống. Bánh chay tức là bánh không có nhân, ăn với chả quế hoặc chè đường.
Tự hào chiếc bánh nêm vị Tết giữ hương xưa
Nghề làm bánh dày ở vùng đất của ngõ Hà Nội không biết có từ bao giờ, người dân ở đây chỉ biết rằng bánh dày có từ nhiều đời nay. Gần như gia đình nào cũng biết làm bánh, nhiều thế hệ đã gìn giữ nghề làm bánh dày, một món ăn dân dã, một loại bánh thơm dẻo vị ngon đặc biệt.
Bánh dày Quán Gánh được gói trong lá dong, lưu giữ hương vị cổ truyền.
Dọc bên đường Quán Gánh thuộc xã Nhị Khê, huyện Thường Tín, Hà Nội là những cửa hàng bán bánh dày được bày bán cho người dân và du khách. Cũng bởi thế mà người dân đã gọi món bánh nơi đây với tên gọi quen thuộc và trở thành thương hiệu riêng.
Theo bà Nguyễn Thị Hương, người dân thường xuyên mua bán dày làm quà biếu, khách mới ăn lần đầu, khi thưởng thức miếng bánh chay, càng nhai càng thấy dẻo và đượm vị ngọt của gạo nếp đồng quê.
"Còn thưởng thức bánh nhân mặn, vừa có vị béo của nhân mỡ hòa với vị bùi ngậy của cùi dừa, đỗ xanh và đượm hương cay của cà cuống nơi đầu lưỡi. Thưởng thức bánh dày nhân ngọt là sự hòa quyện giữa vị ngọt của đường với vị ngọt đượm bùi của đỗ xanh", bà Hương chia sẻ.
Bánh dày nhân mặn, ngọt hay chay đều có những hương vị đặc thù riêng.
Bánh dày Quán Gánh, một món ăn không cao sang, cầu kỳ nhưng rất thanh tao, dân dã. Là thứ bánh của nhà nông như bánh đa, bánh đúc nhưng mang ý nghĩa lịch sử lâu đời, sâu sắc được liệt kê trong văn hóa ẩm thực của nước Việt.
