Chánh án TANDTC Nguyễn Hoà Bình nêu lý do cần đổi tên tòa án cấp tỉnh, huyện

Ngày 26/3, hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách đã cho ý kiến về dự Luật Tổ chức TAND (TAND) sửa đổi.

Một trong những vấn đề được nhiều người quan tâm, đó là TAND tối cao đề xuất đổi tên TAND cấp tỉnh thành TAND phúc thẩm, TAND cấp huyện thành TAND sơ thẩm.

Theo dự thảo, TAND tối cao đề xuất đổi tên tòa án nhân dân cấp tỉnh thành TAND phúc thẩm, TAND cấp huyện thành TAND sơ thẩm.

Trong báo cáo, giải trình tiếp thu một số vấn đề lớn, thường trực Ủy ban Tư pháp nêu rõ tiếp thu kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội "đề nghị giữ nguyên quy định hiện hành về tòa án cấp tỉnh, cấp huyện", thường trực Ủy ban đề nghị giữ nguyên quy định của luật hiện hành về tòa án cấp tỉnh, cấp huyện.

Tuy nhiên về nội dung TAND tối cao đề nghị quy định như dự thảo luật trình Quốc hội (tòa án sơ thẩm, phúc thẩm), do đó dự thảo luật được xây dựng 2 phương án để trình hội nghị cho ý kiến. Trong đó, phương án 1 là giữ nguyên và phương án 2 đồng ý đổi.

Trong thảo luận ngày 26/3, đa số các ý kiến đều đồng tình với phương án giữ nguyên.

Cho ý kiến tại hội nghị, ĐBQH Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương) lựa chọn phương án 1, tức là giữ nguyên tên gọi TAND cấp tỉnh và TAND cấp huyện.

Theo bà Nga, mặc dù tên gọi 2 cấp tòa này gắn với đơn vị hành chính địa phương nhưng hoạt động thì vẫn đảm bảo độc lập với bộ máy chính quyền.

Về cơ cấu tổ chức, các tòa án vẫn thuộc sự quản lý, chỉ đạo, hướng dẫn của TAND tối cao.

Công tác điều động, bổ nhiệm, luân chuyển cán bộ được thực hiện theo ngành dọc mà không chịu sự chi phối của chính quyền địa phương.

Còn với phương án 2 là đổi tên như đề xuất của TAND tối cao, bà Nga cho rằng mới chỉ dừng lại ở mức đơn thuần là đổi tên, về tổ chức bộ máy vẫn được bố trí theo địa giới hành chính như hiện tại. Chưa kể, cơ cấu tổ chức trong các tòa án cũng không có sự thay đổi so với bộ máy đang được vận hành.

Để tránh tình trạng "bình mới rượu cũ", hạn chế phát sinh các chi phí do thay đổi tên gọi cũng như thống nhất với một số cơ quan khác có liên quan, nữ ĐBQH cho rằng nên giữ nguyên tên gọi 2 cấp tòa như hiện hành.

"Việc thay đổi là không cần thiết, đổi mới nhưng không tạo ra chuyển biến khác biệt trong công tác xét xử", bà Nga nói.

Đại biểu Mai Văn Hải (Thanh Hóa) cho rằng nội dung trên được trình tại kỳ họp 6 với kỳ vọng tổ chức Tòa án theo thẩm quyền xét xử, không giới hạn bởi địa giới hành chính. Nhưng nội hàm của vấn đề này dự thảo luật lại không thể hiện được, vì vậy ông ủng hộ phương án giữ nguyên tên gọi của tòa án.

Đại biểu Quốc hội Hoàng Thị Thanh Thúy (Tây Ninh) cũng ủng hộ phương án giữ nguyên như quy định hiện hành. Theo nữ đại biểu, tòa án đang tổ chức theo mô hình 4 cấp, đây là mô hình kết hợp giữa tổ chức theo đơn vị hành chính lãnh thổ và cấp xét xử.

"Phương án đổi tên gọi là hình thức, chỉ đổi tên gọi còn không thay đổi về nội dung và phương thức. Vì vậy, chưa đáp ứng được yêu cầu về bảo đảm tính độc lập của tòa án theo thẩm quyền xét xử", bà Thúy nêu quan điểm.

Bên cạnh đó, bà Thuý cho rằng việc đổi tên gọi sẽ dẫn tới việc không tương thích với tổ chức các cơ quan tư pháp ở địa phương như Cơ quan điều tra, Viện Kiểm sát…, dẫn tới phải sửa đổi, bổ sung nhiều luật liên quan và làm phát sinh thêm một số chi phí.

Trả lời các đại biểu về nội dung này, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình khẳng định, kinh nghiệm quốc tế cho thấy không có quốc gia nào tổ chức tòa án theo đơn vị hành chính, mà theo thẩm quyền xét xử. 

"Việc đổi tên cũng có các quy định đổi thẩm quyền xét xử và được quy định trong dự thảo luật, sẽ mang lại lợi ích là đảm bảo nguyên tắc độc lập của tòa án, đây là xu hướng tiến bộ, nếu không thực hiện sẽ lỡ cơ hội đổi mới triệt để tòa án", ông Nguyễn Hoà Bình cho hay.

Trước đó, tại báo cáo gửi trước hội nghị, Thường trực Ủy ban Tư pháp cũng cho rằng đổi tên gọi nhưng nhiệm vụ, quyền hạn của các tòa án vẫn không thay đổi. Các tòa án vẫn gắn với đơn vị hành chính cấp huyện, cấp tỉnh; TAND phúc thẩm vẫn xét xử sơ thẩm một số vụ án.

Đề xuất như vậy chưa thực sự đáp ứng yêu cầu của Nghị quyết 27 về "khắc phục tình trạng quan hệ giữa các cấp tòa án là quan hệ hành chính", "bảo đảm tính độc lập của tòa án theo thẩm quyền xét xử", không thống nhất với các cơ quan tư pháp khác ở địa phương.

Việc thay đổi còn dẫn tới phải sửa đổi nhiều đạo luật có liên quan, nhất là các luật trong lĩnh vực tư pháp để bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật; phát sinh chi phí tuân thủ như: sửa con dấu, biển hiệu, các loại mẫu giấy tờ...