2 mẹ con mặt to, bụng to, chân tay teo vì thói quen thường gặp

TS, bác sĩ Nguyễn Quang Bảy, Trưởng khoa Nội tiết và Đái tháo đường, Bệnh viện viện Bạch Mai chia sẻ về trường hợp 2 mẹ con cùng bị to mặt, to bụng, teo chân tay vì một thói quen nguy hiểm. 

Theo đó, cô gái 23 tuổi, cao 1 m50, nặng 57kg, sống ở Hà Nội được mẹ đưa đến khám vì thấy mặt tròn và mệt.

Khám lâm sàng, bác sĩ thấy mặt bệnh nhân tròn, bụng to, chân tay teo,... đặc biệt ở vị trí bụng và đùi có rất nhiều vết rạn da màu đỏ. Chẩn đoán ban đầu hướng đến Hội chứng Cushing do thuốc và có suy tuyến thượng thận. 

Khai thác bệnh sử, cô gái kể là bị viêm mũi từ lâu, cứ ngạt mũi là sử dụng thuốc xịt mũi, trung bình xịt ngày 3-4 lần. 

Xem thành phần của lọ xịt mũi thì có Dexamethasone là loại corticoid rất mạnh, nếu dùng kéo dài dễ gây ra nhiều biến chứng như suy thượng thận, đái tháo đường, tăng huyết áp, loãng xương, loét dạ dày, rối loạn tâm thần... 

Riêng với trường hợp của cô gái này thì thuốc còn gây lùn và lão hóa sớm. Sau khi nghe bác sĩ phân tích, mẹ cô gái thú nhận là bà cũng thường xuyên dùng loại thuốc xịt mũi này. Nghe vậy, bác sĩ Bảy quan sát gương mặt của mẹ cô gái thì thấy mặt bà cũng béo, tròn và chân tay teo....

"Đây chỉ là 2 trong số nhiều bệnh nhân đến khám với các triệu chứng đặc trưng của Hội chứng Cushing và suy thượng thận do lạm dụng thuốc chữa corticoid. Tại Khoa Nội tiết và Đái tháo đường tuần nào cũng khoảng 10 bệnh nhân bị suy thượng thận đến khám. 

Người bệnh đến khám vì những lý do rất vu vơ như mệt, đau mỏi xương khớp, phù, tăng cân… Tuy nhiên, trong đó 2/3 ca bệnh là chẩn đoán qua “xem mặt mà bắt hình dong” vì nhìn mặt họ đã có thể biết được bệnh. Tuy nhiên, có nhiều người bệnh đã đi qua nhiều phòng khám trong thời gian dài mà không có chẩn đoán chính xác", TS Bảy chia sẻ. 

Theo TS Bảy, suy tuyến thượng thận là tình trạng tuyến thượng thận không sản xuất đủ hormone. Về giải phẫu, phía trên hai thận có hai tuyến thượng thận hình tam giác, kích thước nhỏ như đầu đũa. 

Đây là tuyến nội tiết quan trọng, tiết ra một số hormone, trong đó có cortisol chịu trách nhiệm điều hòa chuyển hóa carbohydrate trong cơ thể (nên còn gọi là hormone glucocorticoid - corticoid chuyển hóa glucose) và duy trì chức năng tim mạch, huyết áp. Ngoài ra nó còn có một tác dụng quan trọng khác là làm giảm viêm, ức chế miễn dịch. 

Dựa trên đặc điểm này, từ năm 1948 người ta đã sản xuất ra các loại thuốc glucocorticoid tổng hợp có tác dụng chống viêm mạnh để khởi đầu là điều trị viêm khớp rất hiệu quả. 

Các thuốc glucocorticoid tổng hợp như Prednisolone, Methylprednisolone, Dexamethasone... được sử dụng rất rộng rãi trong nhiều lĩnh vực của y học như ghép tạng, dị ứng, viêm khớp, hen phế quản, và cả để điều trị Covid-19... Cũng từ đó, bắt đầu có sự lạm dụng các thuốc này.

Tuy nhiên, thuốc chứa corticoid có tác dụng phụ nguy hiểm, nếu lạm dụng có thể gây ra suy thượng thận do thuốc, với các biểu hiện mệt mỏi thường xuyên, huyết áp thấp, có thể tụt huyết áp, và đã có trường hợp bị tử vong.

"Việc lạm dụng thuốc có chứa corticoid ở Việt Nam khá nghiêm trọng khi ai cũng có thể tự mua được các thuốc này theo đơn hoặc theo mách bảo của người khác. 

Thuốc bị lạm dụng theo “đường truyền miệng” để điều trị hầm bà làng các bệnh như viêm họng, viêm mũi dị ứng, viêm da, đau lưng, gút, thoái hóa khớp, viêm phổi, hen... dưới các dạng bôi, hít, uống, và tiêm... 

Vậy nhưng, người sử dụng không biết rằng: các thuốc này có thể gây rất nhiều tác dụng phụ nguy hiểm như đái tháo đường, tăng huyết áp, viêm loét dạ dày, đục thủy tinh thể, loãng xương, gãy xương, xuất huyết dưới da, hoại tử chỏm xương đùi, hạ kali máu, dễ bị nhiễm trùng, các vết loét lâu liền... thậm chí là rối loạn tâm thần. 

Tình hình tồi tệ hơn khi gần đây các thuốc corticoid này được trộn lẫn vào nhiều loại thuốc được quảng cáo là “đông y” chữa bách bệnh. Do suy nghĩ thuốc “đông y” là lành và an toàn nên nhiều người dùng vô tội vạ, và sau một thời gian bị lệ thuộc vào thuốc, đồng nghĩa với các tác dụng phụ càng nặng hơn", TS Bảy dẫn chứng. 

Theo TS Bảy, ở Việt Nam, tỷ lệ bệnh nhân bị suy thượng thận khá cao, chủ yếu do dùng thuốc vô tội vạ. Do đó, TS Bảy khuyến cáo, người dân khi có bệnh cần đi khám để được chẩn đoán đúng và dùng thuốc theo khuyến cáo của bác sĩ. Ngay cả thuốc không kê đơn cũng phải đọc kỹ trước khi sử dụng, không sử dụng bất cứ thuốc gì kéo dài, không dùng thuốc "truyền miệng", thuốc không rõ nguồn gốc.