Diễn đàn Nông dân Quốc gia lần thứ IX: Nghe nông dân chia sẻ tâm tư, bày tỏ ý kiến, đề xuất giải pháp

Diễn đàn là cơ hội để người nông dân trực tiếp đối thoại với các cấp lãnh đạo, từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (PTNT) đến Hội Nông dân Việt Nam, nhằm đưa ra những kiến nghị, đề xuất giúp giải quyết khó khăn, phát triển sản xuất và nâng cao đời sống. 

Qua những câu hỏi được đặt ra, người nông dân đã khéo léo chỉ ra những thách thức thực tế mà họ đang đối mặt, đồng thời mở ra những hướng đi mới cho nông nghiệp Việt Nam trong bối cảnh biến đổi khí hậu, thiên tai và thị trường biến động mạnh mẽ.

Nông dân đối thoại: Hướng đi nào cho nông nghiệp trong bối cảnh biến đổi khí hậu?

Thiên tai luôn là một trong những yếu tố đe dọa lớn nhất đối với nền nông nghiệp. Từ Bắc chí Nam, năm nay, bão lũ, mưa lớn và các hiện tượng thời tiết cực đoan đã khiến hàng ngàn hecta đất canh tác, các mô hình nuôi trồng thủy sản và các cơ sở sản xuất khác bị thiệt hại nghiêm trọng. Một trong những tiếng nói tiêu biểu cho những người đang chịu ảnh hưởng lớn từ thiên tai là ông Nguyễn Sỹ Bính, đại diện Hợp tác xã (HTX) nuôi trồng thủy sản Phất Cờ tại Quảng Ninh.

HTX của ông Bính đã thành công trong việc xây dựng các mô hình nuôi biển, liên kết với các hộ nông dân khác để phát triển và tiêu thụ sản phẩm, cả trong nước và xuất khẩu sang các thị trường nước ngoài như Đài Loan và Trung Quốc. Với doanh thu hàng năm đạt từ 28-32 tỷ đồng, HTX Phất Cờ là một mô hình điển hình cho sự phát triển kinh tế nông nghiệp quy mô lớn. Tuy nhiên, cơn bão số 3 vừa qua đã gây ra thiệt hại chưa từng có, làm sụp đổ toàn bộ mô hình sản xuất, ước tính mỗi thành viên HTX mất từ 5-6 tỷ đồng. Ông Bính chia sẻ: "Cơn bão đã cướp đi của chúng tôi tất cả." Sự đau lòng không chỉ dừng lại ở tổn thất kinh tế mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến tâm lý và niềm tin vào tương lai của người nông dân.

Sau cơn bão, mặc dù đã nhận được sự hỗ trợ tích cực từ Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và PTNT, Hội Nông dân và chính quyền địa phương, ông Bính cho rằng việc khôi phục sản xuất đang gặp rất nhiều khó khăn. Ông đề nghị các cấp, các ngành, đặc biệt là Hội Nông dân cần giám sát kỹ lưỡng quá trình thống kê thiệt hại và chi trả hỗ trợ cho nông dân. Ngoài ra, ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc khoanh nợ, giãn nợ và hoãn trả lãi suất cho các khoản vay đầu tư đã bị thiệt hại, cũng như cung cấp các khoản vay mới với lãi suất ưu đãi để bà con có thể tái thiết hạ tầng sản xuất. Đến với diễn đàn, ông Bính đặt vấn đề, "trong thời gian tới, Bộ Nông nghiệp và PTNT, Hội Nông dân Việt Nam sẽ có đồng thời đề xuất giải pháp gì để hỗ trợ nông dân tái thiết sản xuất?"

Câu hỏi này không chỉ mang tính cá nhân mà còn đại diện cho hàng ngàn hộ nông dân khác đang lâm vào hoàn cảnh tương tự. Thiệt hại do thiên tai là điều không thể tránh khỏi, nhưng cách đối phó với nó cần có sự quan tâm, hỗ trợ kịp thời từ nhà nước và các tổ chức nông dân. Người nông dân cần một cơ chế mạnh mẽ hơn để giúp họ nhanh chóng khôi phục sản xuất sau thiên tai.

Ông Hoàng Văn Liêm, từ HTX dịch vụ tổng hợp Thiên An, Yên Bái, tiếp tục mở rộng câu chuyện về thiên tai với một góc nhìn khác, đó là: sự bất cập trong chính sách hỗ trợ nông dân hiện tại. Ông Liêm nhận định rằng mức hỗ trợ cho nông dân bị thiệt hại theo Nghị định 02 của Chính phủ là quá thấp và không còn phù hợp với tình hình hiện nay. Khi thiên tai càng trở nên khắc nghiệt, thiệt hại không chỉ dừng lại ở vật chất mà còn kéo theo nhiều hệ lụy khó lường, từ việc khôi phục sản xuất đến ổn định đời sống.

Ông Liêm không chỉ dừng lại ở việc kêu gọi tăng cường mức hỗ trợ mà còn đưa ra đề xuất thúc đẩy bảo hiểm nông nghiệp – một giải pháp cần thiết trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Việt Nam, với nền kinh tế nông nghiệp làm chủ đạo, cần có những chính sách bảo hiểm mạnh mẽ hơn để bảo vệ người nông dân trước những rủi ro không thể dự đoán từ thiên nhiên.

Ông Liêm đặt câu hỏi trực tiếp đến Bộ Nông nghiệp và PTNT cùng Hội Nông dân Việt Nam về các giải pháp hỗ trợ nông dân trong việc sửa đổi chính sách hỗ trợ thiên tai và dịch bệnh, đồng thời thúc đẩy bảo hiểm nông nghiệp. Đây là một vấn đề quan trọng, đòi hỏi các cơ quan chức năng phải xem xét nghiêm túc, không chỉ để bảo vệ nông dân mà còn giúp ngành nông nghiệp phát triển bền vững.

Biến đổi khí hậu không chỉ ảnh hưởng đến thiên nhiên mà còn tạo ra những thách thức mới cho việc sản xuất và liên kết nông nghiệp. Ông Nguyễn Đức Mệnh, nông dân xuất sắc đến từ Hải Dương, là một trong những người nông dân nhận thức rõ điều này. Doanh nghiệp của ông Mệnh đã liên kết với nông dân Hải Dương để sản xuất và chế biến nhiều loại rau, củ, quả phục vụ xuất khẩu, với doanh thu hàng năm lên tới hàng trăm tỷ đồng. Tuy nhiên, cơn bão số 3 đã khiến ông nhận ra rằng những tác động của biến đổi khí hậu có thể vượt qua mọi kịch bản dự đoán.

Ông Mệnh lo ngại rằng những mô hình liên kết sản xuất hiện tại có thể không đủ mạnh để đối phó với những biến động thiên tai khắc nghiệt trong tương lai. Đặc biệt là khi bão lũ không chỉ gây thiệt hại về mặt vật chất mà còn làm gián đoạn chuỗi cung ứng, ảnh hưởng đến việc tiêu thụ sản phẩm trên thị trường. Điều này đã khiến ông đặt câu hỏi về việc liệu các cơ quan chức năng có thể nghiên cứu và phát triển những mô hình liên kết sản xuất mới, có khả năng ứng phó với thiên tai một cách hiệu quả hơn hay không?

Liên kết sản xuất không chỉ là cách để nâng cao giá trị nông sản mà còn giúp nông dân giảm thiểu rủi ro, tăng cường khả năng chống chịu trước những biến động của thời tiết. Những mô hình mới mà ông Mệnh đề xuất sẽ không chỉ dừng lại ở việc hợp tác giữa nông dân và doanh nghiệp mà còn bao gồm việc cải tiến các phương thức sản xuất, ứng dụng công nghệ để tăng cường khả năng dự báo và quản lý rủi ro. Đây có thể là hướng đi quan trọng để nông nghiệp Việt Nam phát triển bền vững trong bối cảnh biến đổi khí hậu.

"Lắng nghe nông dân nói": Bài toán xuất khẩu và tiêu chuẩn quốc tế

Xu hướng toàn cầu hóa và sự phát triển của thị trường xuất khẩu đã mang lại nhiều cơ hội cho nông sản Việt Nam, nhưng đồng thời cũng đặt ra không ít thách thức. Ông Nguyễn Văn Đừng, đại diện HTX trái cây sinh học OCOP Hậu Giang, chia sẻ về những khó khăn mà nông dân đang gặp phải khi đáp ứng các tiêu chuẩn xuất khẩu ngày càng khắt khe từ các thị trường lớn như EU và Trung Quốc. Việc tuân thủ các quy định mới như Quy định Không Phá Rừng (EUDR) của Liên minh châu Âu hay các yêu cầu truy xuất nguồn gốc từ Trung Quốc là một thách thức lớn đối với nhiều HTX và nông dân nhỏ lẻ.

Ông Đừng nhận định rằng, để giữ vững và mở rộng thị trường xuất khẩu, nông dân cần tuân thủ chặt chẽ các quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn quốc tế. Tuy nhiên, việc này đòi hỏi sự đầu tư lớn về mặt công nghệ, kiến thức và tài chính – những yếu tố mà không phải nông dân nào cũng có thể đáp ứng ngay lập tức. Ông đề nghị Bộ Nông nghiệp và PTNT cùng Hội Nông dân Việt Nam có các giải pháp hỗ trợ nông dân, từ việc đào tạo, nâng cao kỹ năng cho đến hỗ trợ về tài chính để họ có thể đáp ứng được những tiêu chuẩn ngày càng khắt khe của thị trường quốc tế.

Việc phát triển các quy chuẩn sản xuất nông sản theo hướng bền vững không chỉ nhằm mục tiêu xuất khẩu mà còn giúp nông dân Việt Nam nâng cao chất lượng sản phẩm, từ đó tạo ra sức cạnh tranh trên thị trường. Điều này đòi hỏi một sự đầu tư toàn diện, không chỉ từ người nông dân mà còn từ các tổ chức, chính quyền địa phương và cả Chính phủ. Bởi lẽ, nếu chỉ riêng nông dân tự gồng mình, việc đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế sẽ vô cùng khó khăn. Thách thức là lớn, nhưng đây cũng là cơ hội để nông sản Việt Nam khẳng định vị thế của mình trên bản đồ quốc tế.

Bên cạnh đó, một trong những mô hình sản xuất nông nghiệp bền vững và đang nhận được nhiều sự quan tâm chính là nông nghiệp tuần hoàn. Ông Bùi Ngọc Châu, một nông dân làm nông nghiệp tuần hoàn đến từ Lâm Đồng, chia sẻ rằng mô hình này không chỉ giảm thiểu phát thải mà còn mang lại lợi ích lớn về sức khỏe cho người sản xuất và cả người tiêu dùng. Tuy nhiên, việc phát triển nông nghiệp tuần hoàn hiện nay vẫn gặp phải nhiều khó khăn, từ quy mô sản xuất nhỏ lẻ, vốn đầu tư lớn đến việc thiếu niềm tin từ các nông dân khác.

Ông Châu nhấn mạnh, mặc dù mô hình nông nghiệp tuần hoàn mang lại những lợi ích rõ ràng về mặt kinh tế và môi trường, nhưng hiện tại, các nông dân chưa có đủ điều kiện để triển khai rộng rãi. Một phần do chi phí đầu tư ban đầu quá cao, thời gian thu hồi vốn kéo dài, trong khi thị trường tiêu thụ chưa thực sự rộng mở. Thêm vào đó, việc thiếu kỹ năng, kiến thức và sự hỗ trợ từ phía chính quyền khiến nhiều nông dân e ngại khi tham gia mô hình này.

Câu hỏi của ông Châu dành cho Bộ Nông nghiệp và PTNT cũng như Hội Nông dân Việt Nam là liệu có những chính sách gì để khuyến khích, hỗ trợ nông dân triển khai mô hình nông nghiệp tuần hoàn rộng rãi hơn. Ông đề xuất rằng, cần có các chương trình đào tạo kỹ năng cho nông dân, giúp họ nắm vững quy trình sản xuất và tin tưởng vào hiệu quả của mô hình này. Đồng thời, cần có các chính sách tài chính hỗ trợ, giúp nông dân có thể tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi, nhằm giảm bớt áp lực tài chính trong quá trình đầu tư.

Ngoài ra, trong bối cảnh kinh tế nông nghiệp hiện đại, liên kết sản xuất giữa nông dân và doanh nghiệp đã trở thành một xu hướng tất yếu. Ông Nguyễn Công Sử, nông dân Việt Nam xuất sắc năm 2024 đến từ Tuyên Quang, đã chứng minh điều này qua thành công của sản phẩm "Trà Ngọc Thúy cấp đông". Sản phẩm này không chỉ là một bước tiến mới trong việc nâng cao giá trị gia tăng cho cây chè Tuyên Quang mà còn là minh chứng cho sự sáng tạo và ứng dụng khoa học kỹ thuật vào nông nghiệp.

Tuy nhiên, ông Sử cũng nhận thấy rằng, việc bảo vệ bản quyền cho các sáng kiến nông nghiệp vẫn còn nhiều bất cập. Việc đăng ký bản quyền, bảo hộ sản phẩm và sáng kiến chưa được chú trọng, dẫn đến tình trạng nhiều nông dân, dù có khả năng sáng tạo, nhưng vẫn không dám đầu tư phát triển ý tưởng của mình vì sợ bị sao chép hoặc không được công nhận.

Ông Sử đặt câu hỏi liệu Bộ Nông nghiệp và PTNT có những giải pháp gì để hỗ trợ nông dân bảo vệ bản quyền sáng chế, từ đó khuyến khích nhiều nông dân khác cùng tham gia vào quá trình tìm tòi, sáng tạo. Đây không chỉ là việc bảo vệ quyền lợi của người nông dân mà còn là cách để nâng cao năng lực cạnh tranh cho sản phẩm nông nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế.

"Lắng nghe nông dân nói": Tiếng nói từ thực tế sản xuất sẽ mang lại thay đổi gì?

Bên cạnh các vấn đề về thiên tai, bảo hiểm nông nghiệp và liên kết sản xuất, một thách thức khác mà nhiều nông dân đang phải đối mặt chính là vấn đề đất đai. Ông Nguyễn Cường, một nông dân nuôi tôm đến từ Nghệ An, chia sẻ về những khó khăn khi thuê đất để phát triển sản xuất. Ông cho biết, với thời hạn thuê đất chỉ 20 năm, gia đình ông không dám đầu tư dài hạn vì lo ngại rằng sau khi hợp đồng hết hạn, họ sẽ không thể gia hạn thêm.

Vấn đề đất đai không chỉ ảnh hưởng đến quy mô sản xuất mà còn tạo ra tâm lý bất ổn, khiến nhiều nông dân không dám đầu tư lớn. Điều này đã làm giảm hiệu quả sản xuất, đặc biệt trong các mô hình nông nghiệp đòi hỏi sự đầu tư dài hạn như nuôi tôm, trồng cây ăn quả hay phát triển nông nghiệp tuần hoàn. Ông Cường mong rằng, Hội Nông dân Việt Nam và các cơ quan chức năng có thể có tiếng nói, tác động để các địa phương tạo điều kiện cho nông dân thuê đất lâu dài, ổn định.

Việc giải quyết bài toán đất đai không chỉ là cách để tháo gỡ khó khăn cho nông dân mà còn là động lực để phát triển nền nông nghiệp quy mô lớn, bền vững. Các chính sách hỗ trợ về đất đai cần được xem xét kỹ lưỡng, tạo điều kiện thuận lợi cho nông dân yên tâm đầu tư, phát triển sản xuất.

Diễn đàn "Lắng nghe nông dân nói" sẽ thực sự trở thành nơi người nông dân có thể gửi gắm những nguyện vọng, trăn trở và hy vọng của mình. Những câu hỏi, đề xuất và ý kiến được nêu lên không chỉ là tiếng lòng của từng cá nhân mà còn đại diện cho cả cộng đồng nông dân, những người đang cống hiến không ngừng cho nền nông nghiệp nước nhà.

Những vấn đề được những nông dân Việt Nam nêu ra tại Diễn đàn, từ thiệt hại do thiên tai, bảo hiểm nông nghiệp, liên kết sản xuất, phát triển nông nghiệp tuần hoàn đến những thách thức từ thị trường đất đai, đều đòi hỏi các cơ quan chức năng phải có những hành động cụ thể và quyết liệt hơn. 

Nông nghiệp Việt Nam đang đứng trước nhiều thách thức lớn, từ tác động của thiên tai, biến đổi khí hậu đến yêu cầu từ thị trường quốc tế. Những giải pháp cụ thể từ các cấp chính quyền sẽ là chìa khóa để giúp nông dân vươn lên mạnh mẽ, góp phần phát triển nền nông nghiệp bền vững và nâng cao giá trị nông sản trên thị trường quốc tế.