Yahya Sinwar: Nhân vật bí ẩn, kẻ thù đáng sợ, thủ lĩnh được kính trọng

Hôm 17/10, Israel cho biết quân đội của họ ở Gaza đã giết chết thủ lĩnh Hamas Sinwar. Một quan chức chính trị cấp cao của Hamas đã xác nhận cái chết của ông một ngày sau đó. 

Sinwar được coi là một nhân vật bí ẩn được cả hai bên chiến tuyến lo sợ, là người được cho là  đã chỉ đạo cuộc tấn công bất ngờ hôm 7/10/2023 vào miền nam Israel, cùng những người khác.

Ngay sau vụ tấn công, thủ lĩnh Hamas lưu vong Ismail Haniyeh đã bị giết khi đang thăm Iran trong một vụ nổ mà Israel được cho là thủ phạm. Sinwar sau đó được chọn thay thế làm thủ lĩnh cấp cao nhất của Hamas, mặc dù ông đang ẩn náu ở Gaza.

Trong một năm qua, Sinwar đã đàm phán gián tiếp với Israel để cố gắng chấm dứt chiến tranh. Một trong những mục tiêu của ông là giành được quyền thả hàng ngàn người Palestine bị giam giữ trong các nhà tù của Israel, giống như thỏa thuận đã giúp ông được thả hơn một thập kỷ trước.

Ông đã nỗ lực đưa Hamas đến gần hơn với Iran và các đồng minh khác trong khu vực. Cuộc chiến mà ông châm ngòi đã lôi kéo Hezbollah vào, cuối cùng dẫn đến một cuộc xâm lược Lebanon khác của Israel, và khiến Iran và Israel lần đầu tiên giao tranh trực tiếp, làm dấy lên nỗi lo về một cuộc xung đột thậm chí còn lan rộng hơn.

Đối với người Israel, Sinwar là một nhân vật đáng sợ. Người phát ngôn chính của quân đội Israel, Chuẩn đô đốc Daniel Hagari, gọi ông là kẻ giết người "đã chứng minh với toàn thế giới rằng Hamas còn tệ hơn ISIS", ám chỉ nhóm Nhà nước Hồi giáo.

Luôn tỏ ra bất chấp, Sinwar đã kết thúc một trong số ít bài phát biểu trước công chúng của mình bằng cách mời Israel ám sát ông. Ông tuyên bố ở Gaza: "Tôi sẽ đi bộ về nhà sau cuộc họp này". Sau đó, ông đã làm như vậy, bắt tay và chụp ảnh tự sướng với mọi người trên đường phố.

Được người Palestine kính trọng

Với người Palestine, ông được kính trọng vì đã đứng lên chống lại Israel và ở lại dải Gaza nghèo đói, trái ngược với những nhà lãnh đạo Hamas khác sống thoải mái hơn ở nước ngoài.

Trái ngược với hình ảnh thân thiện với truyền thông được một số lãnh đạo chính trị của Hamas xây dựng, Sinwar không bao giờ tìm cách xây dựng hình ảnh công khai. Ông được biết đến với cái tên "Đồ tể Khan Younis" vì cách tiếp cận nghiêm khắc đến tàn bạo của ông đối với những người Palestine bị nghi ngờ hợp tác với Israel.

Sinwar sinh năm 1962 tại trại tị nạn Khan Younis ở Gaza trong một gia đình nằm trong số hàng trăm nghìn người Palestine phải rời khỏi đất nước Israel ngày nay trong cuộc chiến tranh năm 1948 liên quan đến việc thành lập quốc gia này.

Ông là thành viên đầu tiên của Hamas, một tổ chức tách ra từ nhánh Palestine của nhóm Anh em Hồi giáo vào năm 1987, khi vùng đất ven biển này nằm dưới sự chiếm đóng của quân đội Israel.

Sinwar được coi là tàn bạo với những người Palestine hợp tác với Israel. Nhưng đối với những người bạn tù từng bị Israel giam giữ cùng ông cuối những năm 1980, Sinwar là người có sức lôi cuốn, hòa đồng và khôn ngoan, cởi mở với những người bị giam giữ thuộc mọi phe phái chính trị.

Ông trở thành thủ lĩnh của hàng trăm thành viên Hamas bị giam giữ. Ông tổ chức các cuộc đình công để cải thiện điều kiện sống. Ông học tiếng Do Thái và nghiên cứu xã hội Israel. Ông được biết đến với việc cho các bạn tù ăn, làm kunafa, một món ăn làm từ bột nhào vụn nhồi phô mai.

Anwar Yassine, một công dân Lebanon đã dành khoảng 17 năm trong các nhà tù của Israel, phần lớn thời gian là ở Sinwar, cho biết: "Là một nhà lãnh đạo trong tù đã cho ông ấy kinh nghiệm trong đàm phán và đối thoại, và ông ấy hiểu được tâm lý của kẻ thù và cách tác động đến nó".

Yassine lưu ý rằng Sinwar luôn đối xử với ông một cách tôn trọng mặc dù ông thuộc Đảng Cộng sản Lebanon, một đảng có các nguyên tắc thế tục xung đột với hệ tư tưởng của Hamas.

Trong những năm bị giam giữ, Sinwar đã viết một cuốn tiểu thuyết dài 240 trang có tên "Thistle and the Cloves". Cuốn tiểu thuyết kể về câu chuyện của xã hội Palestine từ cuộc chiến tranh Trung Đông năm 1967 cho đến năm 2000, khi cuộc nổi dậy Intifada lần thứ hai bắt đầu.

"Đây không phải là câu chuyện cá nhân của tôi, cũng không phải là câu chuyện của một người cụ thể, mặc dù tất cả các sự việc đều là sự thật", Sinwar viết trong phần mở đầu của cuốn tiểu thuyết.

Năm 2008, Sinwar đã sống sót sau căn bệnh ung thư não ác tính sau khi điều trị tại một bệnh viện ở Tel Aviv.

Sau gần 20 năm Sinwar ngồi tù, Thủ tướng Israel Netanyahu đã thả ông vào năm 2011 cùng với khoảng 1.000 tù nhân khác để đổi lấy Gilad Schalit, một người lính Israel bị Hamas bắt giữ trong một cuộc đột kích xuyên biên giới. Netanyahu đã bị chỉ trích gay gắt vì thả hàng chục tù nhân bị giam giữ vì liên quan đến các cuộc tấn công chết người.

Trở lại Gaza, Sinwar đã phối hợp chặt chẽ giữa giới lãnh đạo chính trị của Hamas và cánh quân sự của họ, Lữ đoàn Qassam. 

Ông cũng kết hôn sau khi được thả.

Chiến lược gia lão luyện: Người tìm kiếm ngừng bắn và giải pháp chính trị

Năm 2017, ông được bầu làm người đứng đầu cục chính trị Hamas tại Gaza. Sinwar đã làm việc với Haniyeh để sắp xếp lại nhóm với Iran và các đồng minh của nước này, bao gồm cả Hezbollah của Lebanon. Ông cũng tập trung vào việc xây dựng sức mạnh quân sự của Hamas.

Trong khi một số người coi Sinwar là một chiến binh cứng rắn thì những người khác lại coi ông là một chiến lược gia lão luyện.

Mười lăm năm sau khi thụ án tù, ông đã sử dụng kỹ năng tiếng Do Thái của mình để thúc giục công chúng Israel ủng hộ lệnh ngừng bắn với Hamas trong một cuộc phỏng vấn với một đài truyền hình Israel. "Chúng tôi sẽ không công nhận Israel, nhưng chúng tôi sẵn sàng thực hiện lệnh ngừng bắn dài hạn với Israel để mang lại sự bình yên và thịnh vượng cho khu vực", ông nói.

Và trong một cuộc phỏng vấn hiếm hoi với một nhà báo Ý vào năm 2018, Sinwar cho biết nhóm này sẵn sàng tìm kiếm một giải pháp chính trị, ông nói rằng: "Một cuộc chiến tranh mới không có lợi cho bất kỳ ai".

Ông cũng ám chỉ đến thực tế mà ông và những người khác ở Gaza phải đối mặt dưới sự phong tỏa của Israel, rút ra từ kinh nghiệm của chính ông trong nhà tù Israel. "Tôi chưa bao giờ ra ngoài - tôi chỉ thay đổi nhà tù", ông nói về cuộc sống ở Gaza.

Năm 2018, dưới sự lãnh đạo của Sinwar, Hamas đã phát động chiến dịch "March of Return" (Hành trình trở về) , trong đó người dân Gaza biểu tình hàng tuần gần biên giới Israel, kêu gọi Israel dỡ bỏ lệnh phong tỏa và cho phép người Palestine có quyền trở về làng mạc và thị trấn của tổ tiên họ. Các cuộc biểu tình đã thu hút sự chú ý của quốc tế và sự ủng hộ của các nhóm nhân quyền. Tại một trong những cuộc biểu tình, Sinwar đã hoan nghênh những người phải đối mặt với "kẻ thù đang bao vây chúng ta".

Với tư cách là nhà lãnh đạo chính trị của nhóm, Sinwar tập trung vào các mối quan hệ đối ngoại của nhóm, xây dựng mối quan hệ quan trọng với các cường quốc Ả Rập trong khu vực.

Theo nghiên cứu của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Châu Âu (ECFR), ông là người chịu trách nhiệm khôi phục mối quan hệ của Hamas với các nhà lãnh đạo Ai Cập, những người cảnh giác với sự ủng hộ của nhóm này đối với chủ nghĩa Hồi giáo chính trị, và tiếp tục thu hút nguồn tài trợ quân sự từ Iran.