Đại biểu Quốc hội chỉ ra rủi ro khi thành lập Quỹ bảo tồn di sản văn hóa

Chiều 23/10, tiếp tục Kỳ họp thứ 8, Quốc hội thảo luận ở hội trường Dự thảo Luật Di sản văn hóa sửa đổi. Trong đó, việc có hay không cần thiết thành lập Quỹ bảo tồn di sản văn hóa là nội dung được các đại biểu Quốc hội quan tâm và còn quan điểm khác nhau.

Trong phát biểu điều hành và gợi ý một số nội dung tập trung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh nêu rõ, việc thành lập Quỹ bảo tồn di sản văn hóa vì mục tiêu hỗ trợ kinh phí cho một số hoạt động thực sự cần thiết, có tính chất đặc thù trong bảo tồn di sản văn hóa nhằm bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể có nguy cơ bị mai một, thất truyền, bảo quản, tu bổ, phục hồi, bảo vệ và phát huy giá trị di tích...

Tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội tại Kỳ họp thứ 7, dự thảo luật đã chỉnh lý, bổ sung quy định Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh căn cứ vào tình hình thực tế về yêu cầu khả năng huy động nguồn lực, tính hiệu quả, khả thi để thành lập Quỹ bảo tồn di sản văn hóa ở địa phương để bảo đảm hiệu quả nhằm huy động các nguồn lực xã hội cho bảo vệ và phát huy giá trị của di sản văn hóa.

"Rất cần thiết thành lập Quỹ bảo tồn di sản văn hóa"

Nhất trí việc thành lập Quỹ bảo tồn di sản văn hóa, Thượng tọa Thích Đức Thiện (Nguyễn Tiến Thiện - đoàn Điện Biên) cho rằng "rất cần thiết thành lập quỹ này", ông "có niềm tin Quỹ bảo tồn di sản văn hóa thành lập ra sẽ phát huy hiệu quả". 

Đại biểu Thiện dẫn thống kê của Bộ VHTTDL, cả nước hiện nay có khoảng hơn 40.000 di tích vật thể các loại, hơn 70.000 di sản văn hóa phi vật thể, 15 di sản văn hóa được UNESCO ghi danh và 9 di sản tư liệu, đây là niềm tự hào dân tộc, vừa là nguồn lực thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội... Tuy nhiên, thực tế cho thấy nguồn kinh phí hỗ trợ cho công tác bảo tồn, tu bổ, tôn tạo di tích còn rất thấp so với yêu cầu thực tế đặt ra.

Trải qua thời gian do quy luật vô thường và biến động lịch sử, hiện nay có rất nhiều di tích, di sản đang xuống cấp một cách trầm trọng, đang bị mai một, thất truyền ở các địa phương vì không có kinh phí tu bổ và duy trì. 

"Do đó, Quỹ bảo tồn di sản văn hóa rất cần thiết ra đời để thực hiện các yêu cầu cấp bách trong các trường hợp khẩn thiết có tính đặc thù trong bảo tồn di sản văn hóa, nhưng ngân sách Nhà nước chưa thể đáp ứng được, trong các trường hợp cụ thể như bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể có nguy cơ mai một, thất truyền; bảo quản, tu bổ, phục hồi, bảo vệ, phát huy các giá trị di tích...", ông Thiện bày tỏ.

Cần xem xét hết sức thấu đáo

Tranh luận với đại biểu Thích Đức Thiện, đại biểu Phạm Thúy Chinh (đoàn Hà Giang) nói, bà hoàn toàn đồng tình với đại biểu về sự cần thiết và nguồn lực dành cho bảo tồn di sản văn hóa. 

Tuy nhiên, bà Chinh cho rằng nguồn lực để dành cho bảo tồn di sản văn hóa cũng như các nguồn lực dành cho các nhiệm vụ khác đang đặt ra yêu cầu và nhu cầu rất lớn về ngân sách đảm bảo và ngân sách thì chưa thực sự đảm bảo được cho các yêu cầu này.

"Đây là lần thứ hai Quốc hội thảo luận về 2 quỹ mà Bộ VHTTDL trình. Đầu tiên khi thảo luận và quy định về Luật Điện ảnh đã quyết định thành lập Quỹ hỗ trợ phát triển điện ảnh và lần này là Quỹ bảo tồn di sản văn hóa. Trong dự thảo luật lần này, chúng ta quy định về thẩm quyền thành lập và cấp thành lập, bao gồm thành lập cả ở Trung ương và địa phương", đại biểu Chinh nói.

Đại biểu nhấn mạnh, việc thành lập Quỹ bảo tồn di sản văn hóa đặt ra từ yêu cầu thực tiễn cũng sẽ dẫn đến nhiều rủi ro.

Bà phân tích, rủi ro thứ nhất đó là sẽ phân tán về nguồn lực của ngân sách Nhà nước. Thứ hai đó là không đảm bảo nguyên tắc là một tài liệu duy nhất về ngân sách Nhà nước. Cuối cùng, sẽ có những khó khăn khi triển khai tổ chức thực hiện.

Nữ đại biểu đoàn Hà Giang cho rằng, khi nguồn lực của chúng ta không được thể hiện một cách rõ ràng, sẽ rất khó có thể tổ chức thực hiện được. Đặc biệt, đối với các địa phương, việc thành lập, duy trì và quản lý vận hành các quỹ này sẽ vô cùng khó khăn. 

Yêu cầu đặt ra đối với nguồn lực về văn hóa nói chung và bảo tồn di sản văn hóa là hết sức cần thiết. Tuy nhiên, việc thành lập quỹ này cần phải được xem xét hết sức thấu đáo. 

"Trong các báo cáo thẩm tra, phối hợp thẩm tra của Ủy ban Tài chính, Ngân sách, kể cả thẩm tra sơ bộ và thẩm tra chính thức cũng đã thể hiện quan điểm và hết sức cân nhắc nội dung này và xem xét về việc thành lập quỹ tại dự thảo luật lần này", bà Chinh bày tỏ.

Đồng quan điểm cần phải xem xét, cân nhắc kỹ vấn đề Quỹ bảo tồn di sản văn hóa, đại biểu Mai Văn Hải (đoàn Thanh Hoá) cho rằng, việc hình thành quỹ ở địa phương "có thể nói rất khó khăn và không phải đơn vị nào cũng có thể xây dựng được".

Theo ông Hải, giả sử có xây dựng để đáp ứng được yêu cầu trong việc bảo tồn các di tích là cũng rất khó khăn.

"Cho nên việc sử dụng Quỹ bảo tồn ở địa phương, theo cá nhân tôi nghĩ sẽ không hiệu quả và tôi đề xuất rằng nên để việc thành lập quỹ ở trung ương và do Bộ VHTTDL quyết định thành lập và quản lý quỹ này là phù hợp", đại biểu Hải nêu quan điểm.

Theo đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) thì hiện nay chúng ta thành lập rất nhiều quỹ. Quốc hội giám sát quỹ tài chính ngoài ngân sách đã khẳng định hoạt động không hiệu quả. 

"Đã có ý kiến rằng nên giảm quỹ tài chính ngoài ngân sách thời gian qua. Nhưng tôi để ý từ khóa XIV tới nay, đã có ý kiến như vậy rồi song các cơ quan trình dự thảo luật phần lớn đều có đề nghị thành lập quỹ và được Quốc hội chấp nhận. Như vậy, chúng ta không giảm quỹ mà tăng quỹ. Đây là vấn đề cần cân nhắc", ông Hòa nói.

Vị đại biểu Đồng Tháp phân tích, quỹ dù không phải ngân sách Nhà nước nhưng cũng là nguồn lực của toàn dân, huy động xã hội. Mà khi đề nghị thành lập thì đều nêu lý do chính đáng.

"Thừa Thiên - Huế đang thí điểm Quỹ bảo tồn di sản văn hóa nhưng Huế là di tích đặc biệt, còn quỹ này là quỹ bảo tồn di sản cả nước thì có nên hay không. Tôi đề nghị cân nhắc", ông Hòa nêu quan điểm.