Nghệ sĩ Xuân Bắc sinh năm 1976 tại Phú Thọ. Nam nghệ sĩ tốt nghiệp trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội, sau đó làm việc tại Nhà hát Kịch Việt Nam.
Tháng 9/2016, Xuân Bắc được bổ nhiệm làm Phó Giám đốc Nhà hát Kịch Việt Nam. Tháng 1/2021, nam nghệ sĩ được bổ nhiệm làm Giám đốc Nhà hát Kịch Việt Nam.
Nghệ sĩ Xuân Bắc được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú năm 2016, Nghệ sĩ Nhân dân năm 2023.
NSND Xuân Bắc được công chúng biết đến với nhiều vai diễn trong các bộ phim như: Chuyện nhà Mộc, Sóng ở đáy sông, Kẻ cắp bất đắc dĩ, Thăng bằng, Đảo xa… Anh cũng là gương mặt quen thuộc với khán giả màn ảnh nhỏ qua các chương trình như: Gặp nhau cuối tuần, Gặp nhau cuối năm, Hỏi xoáy đáp xoay, Đuổi hình bắt chữ, Vua tiếng Việt…
Đặc biệt, Nghệ sĩ Nhân dân Xuân Bắc ghi dấu với chương trình Gặp nhau cuối năm trong vai diễn Nam Tào - trở thành biểu tượng quen thuộc mỗi dịp Tết đến. Không chỉ xuất sắc trong vai trò diễn viên, nghệ sĩ Nhân Xuân Bắc còn tham gia nhiều hoạt động xã hội, từ thiện.
Trước khi nhận chức vụ Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn, NSND Xuân Bắc đã có nhiều năm đảm nhiệm vị trí Giám đốc Nhà hát Kịch Việt Nam, nơi nam nghệ sĩ đã góp phần đưa Nhà hát phát triển ngày càng vững mạnh, trở thành một trong những đơn vị nghệ thuật biểu diễn hàng đầu cả nước.
Với tư duy sáng tạo, năng động và tầm nhìn rộng mở, Nghệ sĩ Nhân dân Xuân Bắc đã xây dựng nhiều chương trình và vở diễn có chất lượng, nâng tầm nghệ thuật sân khấu Việt Nam.