Hiện tượng bão đôi là gì, khi hai cơn bão "bắt tay" nhau sẽ nguy hiểm ra sao?

Điều này không chỉ khiến dự báo trở nên khó khăn mà còn có thể làm tăng sức mạnh của bão, gây hậu quả nặng nề hơn khi đổ bộ.

Hiện tượng bão đôi và hiệu ứng Fujiwhara

Hiện tượng bão đôi diễn ra khi hai cơn bão nằm trong khoảng cách khoảng 1.000-1.500 km, đủ gần để bắt đầu tác động qua lại và xoay quanh nhau theo một quỹ đạo chung. Sự tương tác này thường được gọi là hiệu ứng Fujiwhara, đặt theo tên của nhà khí tượng học người Nhật Sakuhei Fujiwhara, người đầu tiên mô tả hiện tượng này vào năm 1921. 

Theo hiệu ứng Fujiwhara, khi hai cơn bão tiến gần nhau, chúng có xu hướng bị hút vào và xoay quanh một tâm chung. Trong một số trường hợp, một cơn bão sẽ tăng cường độ nhờ vào tương tác này, còn cơn bão kia sẽ suy yếu hoặc cả hai có thể hợp nhất để tạo thành một siêu bão.

Tại sao hiện tượng bão đôi lại nguy hiểm?

Hiện tượng bão đôi được xem là đặc biệt nguy hiểm bởi sự tương tác giữa các cơn bão tạo ra sự biến đổi khó lường về cường độ và hướng di chuyển, gây khó khăn cho công tác dự báo và ứng phó khẩn cấp. Theo các chuyên gia khí tượng, dưới đây là những lý do chính khiến bão đôi trở nên nguy hiểm:

Khó dự báo đường đi: Sự tác động lẫn nhau giữa hai cơn bão khiến chúng di chuyển theo các quỹ đạo bất thường và khó lường. Điều này làm cho các cơ quan khí tượng phải liên tục điều chỉnh dự báo, gây khó khăn cho việc cảnh báo sớm và chuẩn bị ứng phó.

 Tăng cường độ bão: Khi hai cơn bão tiến lại gần nhau, sự xoáy thuận mạnh mẽ từ hai cơn bão có thể tăng cường sức gió và làm bão trở nên nguy hiểm hơn. Cả hai có thể hợp nhất thành một siêu bão với sức tàn phá khủng khiếp, gây hậu quả nghiêm trọng khi đổ bộ vào đất liền.

Mở rộng diện tích ảnh hưởng: Hai cơn bão có thể tạo ra diện tích ảnh hưởng lớn hơn, gây mưa lớn và gió mạnh trên một vùng rộng lớn. Đặc biệt ở các khu vực ven biển hoặc đồng bằng, mưa lũ, sạt lở đất, và ngập lụt do bão đôi có thể gây thiệt hại lớn về người và tài sản.

Theo các chuyên gia khí tượng thủy văn tại Việt Nam, hiệu ứng Fujiwhara là một trong những hiện tượng hiếm gặp và phức tạp, đòi hỏi sự theo dõi sát sao từ các cơ quan khí tượng. Ông nhấn mạnh rằng: "Hiện tượng bão đôi không chỉ khiến công tác dự báo gặp khó khăn mà còn tạo ra các đợt gió mạnh và mưa lớn trên diện rộng, gây nguy cơ ngập lụt và thiệt hại nghiêm trọng cho các khu vực ven biển."

Cùng quan điểm, TS.Jeff Masters, một chuyên gia khí tượng nổi tiếng tại Mỹ, cho biết hiện tượng bão đôi từng gây ra nhiều cơn bão lớn trên thế giới. Theo ông, việc đối phó với bão đôi cần có các biện pháp phòng ngừa mạnh mẽ hơn vì mức độ phức tạp và khó dự đoán của hiện tượng này. Đặc biệt, trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu làm nhiệt độ đại dương tăng lên, các cơn bão đôi có xu hướng xảy ra nhiều hơn và trở nên nguy hiểm hơn.

Những trường hợp bão đôi trên thế giới và ở Việt Nam trong thời gian gần đây

Tin bão mới nhất hồi 14h ngày 10/11 của Cục Quản lý Thiên văn, Địa vật lý và Khí quyển Philippines (PAGASA) cho hay, vị trí tâm bão Toraji (Philippines gọi là Nika) ở vào khoảng 15,1 độ vĩ bắc, 125,6 độ kinh đông, cách Infanta, Quezon của Philippines 425km về phía đông.

Bão đang trên đà tiếp tục mạnh lên, di chuyển theo hướng tây với tốc độ 30 km/h. Toraji được dự đoán sẽ đổ bộ vào Isabela hoặc Aurora vào hoặc đầu giờ chiều thứ Hai ngày 11/11. Sau đó, bão sẽ đi qua đất liền Luzon, nơi dự kiến sẽ có "một thời gian ngắn suy yếu", rồi vào biển Đông trở thành bão số 8 vào tối 11/11, nơi bão có thể mạnh trở lại.

Trong khi đó, vào hồi 13h ngày 10/11, vị trí tâm bão số 7 Yinxing ở vào khoảng 18,8 độ vĩ bắc; 113,0 độ kinh đông, trên vùng biển phía tây khu vực bắc biển Đông, cách quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam khoảng 240 km về phía bắc đông bắc. Sức gió mạnh nhất vùng gần tâm bão đạt cấp 12 (118-133 km/h), giật cấp 14. Bão di chuyển theo hướng tây nam, tốc độ khoảng 5 km/h.

Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn quốc gia Việt Nam, bão số 7 di chuyển vào khu vực có điều kiện môi trường không thuận lợi cho sự phát triển của bão; bởi nhiệt độ mặt nước biển hiện tại ở khu vực phía tây của khu vực Hoàng Sa dưới mức tối ưu, dưới 26 độ C, làm giảm nguồn năng lượng cung cấp cho bão, góp phần làm suy yếu dần.

Dự báo, trong vòng 24-48 giờ tới, bão số 7 dự kiến tiếp tục di chuyển theo hướng tây nam và cường độ bão sẽ suy giảm nhanh xuống dưới cấp 10.

Dự báo, sáng 11/11 khi di chuyển vào khu vực phía đông của đảo Luzon của Philippines, khoảng cách giữa bão số 7 (Yinxing) và bão Toraji vào khoảng 1.200-1.400 km, là khoảng cách mà tương tác bão đôi xuất hiện, bão Toraji sẽ làm cho bão số 7 (Yinxing) lệch nhiều hơn xuống phía nam.

Dưới tác động của 2 cơn bão này, trên khu vực phía bắc và giữa của biển Đông trong những ngày tới sẽ liên tục xuất hiện thời tiết xấu, với gió mạnh, sóng cao và biển động mạnh.

Trên thế giới, hiện tượng bão đôi đã từng ghi nhận ở một số khu vực như Đại Tây Dương và Thái Bình Dương. Năm 2017, hai cơn bão Irma và Jose cùng xuất hiện ở Đại Tây Dương và tương tác với nhau, gây ra những đợt gió mạnh và mưa lớn trên một diện rộng từ quần đảo Caribbean đến bờ Đông nước Mỹ.

Cũng trong năm 2017, hai cơn bão nhiệt đới Nesat và Haitang xuất hiện gần nhau và tác động vào Đài Loan. Bão Nesat đổ bộ vào Đài Loan với sức gió mạnh, ngay sau đó Haitang tiến đến gần, gây mưa lớn và lũ lụt nghiêm trọng. Sự tương tác giữa hai cơn bão đã gây ảnh hưởng lớn đến công tác dự báo, khiến chính quyền phải chuẩn bị đồng thời cho tác động kép từ cả hai cơn bão.

Tại Việt Nam, mặc dù hiện tượng bão đôi ít xảy ra hơn nhưng không phải là không có khả năng. Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, khi hai cơn bão tiến lại gần nhau ở Biển Đông, chúng có thể tác động và làm thay đổi hướng đi, ảnh hưởng đến dự báo chính xác về vị trí và thời gian đổ bộ.

Năm 2020, hai cơn bão mạnh là Goni và Atsani cùng hình thành trên vùng biển Tây Thái Bình Dương và Biển Đông. Goni là siêu bão cấp 5, gây thiệt hại nghiêm trọng tại Philippines, sau đó đổ bộ vào Việt Nam với cường độ suy yếu. Atsani, di chuyển gần khu vực Nhật Bản, mặc dù không trực tiếp đổ bộ, nhưng tương tác giữa hai cơn bão đã làm thay đổi hướng đi và gây khó khăn trong công tác dự báo tại Việt Nam và các nước xung quanh.

Đây chỉ là những ví dụ minh họa rõ ràng sự nguy hiểm của bão đôi, nhất là khi các cơn bão tương tác gần nhau, làm tăng mức độ khó đoán định và mở rộng vùng ảnh hưởng. Các nhà khí tượng học khuyến cáo cần giám sát chặt chẽ và cảnh báo sớm để giảm thiểu thiệt hại khi hiện tượng bão đôi xuất hiện.

Những biện pháp ứng phó trước hiện tượng bão đôi

Để giảm thiểu thiệt hại do bão đôi, các cơ quan khí tượng khuyến cáo cần nâng cao công tác dự báo và cảnh báo sớm, nhất là trong điều kiện biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp. Ngoài ra, các chuyên gia cũng đề xuất:

Gia cố cơ sở hạ tầng ven biển: Các công trình ven biển như nhà cửa, bờ kè, và cảng biển cần được xây dựng kiên cố và thiết kế chống bão.

Tăng cường hệ thống cảnh báo: Việc nâng cấp hệ thống cảnh báo sớm có thể giúp người dân và chính quyền địa phương chuẩn bị ứng phó kịp thời trước các diễn biến phức tạp của bão đôi.

Đào tạo cộng đồng: Hướng dẫn cộng đồng về cách ứng phó và sơ tán khi có cảnh báo bão đôi là biện pháp thiết thực để giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản.

Hiện tượng bão đôi là một thách thức lớn đối với công tác dự báo và ứng phó thiên tai, đặc biệt là trong bối cảnh khí hậu toàn cầu đang ngày càng nóng lên. Việc hiểu rõ và sẵn sàng ứng phó với bão đôi không chỉ giúp giảm thiểu thiệt hại mà còn đảm bảo an toàn cho người dân. Với các biện pháp phòng ngừa và cảnh báo sớm, các quốc gia ven biển, bao gồm Việt Nam, có thể đối mặt tốt hơn với các diễn biến phức tạp của hiện tượng này.