Châu Âu vội vã chuẩn bị cho chiến tranh thế giới thứ ba

"Nga đang chuẩn bị cho một cuộc chiến tranh với phương Tây", Bruno Kahl, người đứng đầu cơ quan tình báo nước ngoài của Đức, cho biết vào cuối tháng 11.

Nhưng khả năng đó không phải là một cuộc tấn công quy mô lớn vào lãnh thổ NATO, giám đốc tình báo cảnh báo. Moscow có thể lựa chọn một cuộc xâm lược hạn chế hoặc tăng cường các chiến thuật chiến tranh hỗn hợp để thăm dò niềm tin của liên minh, Kahl cho biết.

NATO đang cố gắng chuẩn bị cho cả hai kịch bản: Một cuộc chiến tranh toàn diện và các kỹ thuật giấu kín được thiết kế để phá hoại sự ổn định ở các quốc gia thành viên của liên minh.

"Nga có nhiều lựa chọn để thử nghiệm sự gắn kết của liên minh", bao gồm cả việc chiếm đất có giới hạn, cựu chỉ huy Quân đoàn đa quốc gia Đông Bắc của NATO có trụ sở tại Tây Bắc Ba Lan, Trung tướng Jürgen-Joachim von Sandrart, đã nói với Newsweek ngay trước khi rời nhiệm sở vào tháng 11.

Tính cấp thiết hiện đã rõ ràng từ các quan chức chính trị và quân sự cấp cao. Andrius Kubilius, ủy viên quốc phòng của Liên minh châu Âu, cho biết vào tháng 9 rằng các bộ trưởng quốc phòng và chỉ huy NATO "đồng ý rằng Tổng thống Nga Vladimir Putin có thể sẵn sàng đối đầu với NATO và EU trong 6 đến 8 năm nữa".

Cơ quan tình báo nước ngoài của Estonia đã cảnh báo vào tháng 2 rằng NATO "có thể phải đối mặt với một đội quân lớn theo kiểu Liên Xô trong thập kỷ tới" nếu Nga cải cách quân đội thành công. Cơ quan này cho biết quân đội sẽ "kém về mặt công nghệ" so với lực lượng NATO trong các lĩnh vực khác ngoài chiến tranh điện tử và tấn công tầm xa, nhưng "tiềm năng quân sự của họ sẽ rất đáng kể".

"Nếu chúng ta nghiêm túc xem xét những đánh giá này, thì đó là thời điểm để chúng ta chuẩn bị chu đáo, và đó là một thời gian ngắn", Kubilius, cựu thủ tướng Litva, nói với hãng thông tấn Reuters. "Điều này có nghĩa là chúng ta phải đưa ra quyết định nhanh chóng và những quyết định đầy tham vọng".

Chất xúc tác chính là cuộc chiến Ukraine, khiến Thụy Điển và Phần Lan từ bỏ chính sách không liên kết lâu đời của họ và gia nhập NATO, kéo dài biên giới của Nga với liên minh.

Trên khắp châu Âu, NATO hiện đang đấu tranh để tăng chi tiêu quốc phòng lên và vượt quá 2% GDP mà liên minh yêu cầu—nhưng không thực hiện. Nhiều quốc gia trong lịch sử đã không đạt được chuẩn mực này trong nhiều thập kỷ kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc.

Nhưng thời thế đang thay đổi. Các quốc gia châu Âu đã cam kết đáp ứng hoặc vượt quá mục tiêu, và các quan chức và chuyên gia nhìn chung kỳ vọng chính quyền sắp tới của Tổng thống đắc cử Donald Trump sẽ tăng gấp đôi áp lực lên châu Âu để tăng chi tiêu quân sự hơn nữa.

Các quốc gia dọc theo sườn phía đông của NATO đang đi trước rất xa. Tuy nhiên, vẫn chưa biết châu Âu sẽ có thể tăng chi tiêu và hỗ trợ các công ty sản xuất nhiều thiết bị hơn nhanh như thế nào. Quan chức quân sự hàng đầu của NATO, Đô đốc Rob Bauer, đã phát biểu vào cuối tháng 11 năm ngoái rằng các doanh nghiệp "cần phải chuẩn bị cho kịch bản thời chiến và điều chỉnh dây chuyền sản xuất và phân phối của họ cho phù hợp".

"Mặc dù quân đội có thể giành chiến thắng trong các trận chiến, nhưng chính nền kinh tế mới giành chiến thắng trong các cuộc chiến" - ông Bauer cho biết.

Đã có những dấu hiệu rõ ràng về sự chuẩn bị trên khắp châu Âu, đặc biệt là ở các quốc gia gần biên giới Nga nhất.

Tổng thống Serbia Aleksandar Vučić cho biết vào tháng 7 rằng NATO "hiện chưa sẵn sàng" cho một cuộc chiến có thể xảy ra với Nga nhưng họ "sẽ sẵn sàng" trong tương lai.

"Họ đã chuẩn bị cho một cuộc xung đột với Liên bang Nga và đang chuẩn bị nhanh hơn nhiều so với mong muốn của một số người, theo mọi nghĩa", ông nói với đài truyền hình Serbia, trong những phát biểu được truyền thông nhà nước Nga đưa tin.

Tờ báo Đức Frankfurter Allgemeine Zeitung đưa tin vào tháng 11 rằng Đức đã bắt đầu lập kế hoạch về cách Berlin sẽ bảo vệ các tòa nhà và cơ sở quan trọng như thế nào trong trường hợp bị tấn công, và cách Đức sẽ là cầu nối cho hàng trăm nghìn binh lính tiến xa hơn về phía đông ở châu Âu.

Tờ báo đưa tin rằng bản thảo đầu tiên của báo cáo chiến lược có tiêu đề "Kế hoạch hoạt động của Đức" dài 1.000 trang.

Tuyến phòng thủ Baltic

Ba quốc gia Baltic là Latvia, Lithuania và Estonia đã ký một thỏa thuận vào tháng 1 năm nay để tăng cường bảo vệ dọc theo biên giới đất liền của họ với Nga và Belarus.

"Chúng tôi đang thực hiện nỗ lực này để người dân Estonia có thể cảm thấy an toàn, nhưng nếu có rủi ro nhỏ nhất xảy ra, chúng tôi sẽ sẵn sàng ứng phó với nhiều diễn biến khác nhau nhanh hơn", Bộ trưởng Quốc phòng Estonia, Hanno Pevkur cho biết.

Tallinn cho biết sẽ có một "mạng lưới boongke, điểm hỗ trợ và đường phân phối" dọc theo biên giới.

Bộ Quốc phòng Lithuania cho biết vào đầu tháng 9 rằng họ đã "thiết lập một lệnh phong tỏa" trên và gần cây cầu ở Panemunė, khu định cư biên giới của Lithuania nối liền quốc gia NATO với Kaliningrad.

Vilnius cho biết họ đã thiết lập các bãi mìn và các biện pháp phòng thủ khác, như răng rồng, chống lại xe tăng và xe bọc thép.

Răng rồng là những khối bê tông được sử dụng để ngăn chặn xe tăng tiến công và ngăn bộ binh cơ giới giành được lãnh thổ. Loại công sự chống tăng này đã rải rác ở Ukraine.

"Đây là một bước phòng ngừa để đảm bảo phòng thủ hiệu quả hơn", chính phủ Litva cho biết.

Latvia, quốc gia láng giềng ở phía bắc của Litva, cũng đã thiết lập các biện pháp phòng thủ tương tự. Chính phủ Latvia cho biết khoảng 303 triệu euro (318 triệu đô la) sẽ được chuyển vào việc xây dựng các biện pháp phòng thủ ở biên giới phía đông với Nga trong 5 năm. Riga cho biết sẽ có các tiền đồn cho nhân viên hỗ trợ, các công trình gia cố, chiến hào chống tăng và kho chứa đạn dược và mìn.

Vào tháng 7, Riga cho biết các chướng ngại vật được thiết kế để cản trở các hoạt động di chuyển của quân đội hiện đang được "mua sắm và vận chuyển đến các khu vực lưu trữ tạm thời gần biên giới phía đông của Latvia". Nga nằm ở phía đông của Latvia.

Đài phát thanh ERR của Estonia đưa tin vào tháng 10 rằng quân đội Latvia đang thử nghiệm các rào chắn tạo nên Đường phòng thủ Baltic, bao gồm cả răng rồng.

Kaspars Lazdinš, thuộc lực lượng vũ trang Latvia, cho biết quân đội đã sử dụng xe tăng T-55 để "mô phỏng các điều kiện tương tự như những điều kiện mà các nước láng giềng phía đông của chúng tôi có thể gặp phải". T-55 là xe tăng chiến đấu chủ lực thời Liên Xô.

"Các rào chắn chống tăng đã chống đỡ tốt", Lazdinš nói với đài phát thanh và nói thêm: "Các khối bê tông đã bảo vệ thành công người dân và cơ sở hạ tầng khỏi hỏa lực trực tiếp".

Xa hơn về phía nam, Ba Lan đã bắt đầu xây dựng cái mà họ gọi là "Lá chắn phía Đông", tốn hơn 2,5 tỷ đô la và được Warsaw mô tả là "hoạt động lớn nhất nhằm củng cố biên giới phía đông của Ba Lan, sườn phía đông của NATO, kể từ năm 1945".

Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk đã đến thăm biên giới Ba Lan với Kaliningrad vào cuối tuần để kiểm tra các công sự đang được xây dựng trên lãnh thổ Warsaw.

"Các khoản đầu tư của Ba Lan là sự kết hợp giữa việc xây dựng cả khả năng phòng thủ và khả năng tấn công, được thiết kế để ngăn chặn Nga bằng cách thuyết phục họ rằng bất kỳ cuộc tấn công nào cũng sẽ không đạt được mục tiêu và phải trả giá rất đắt", William Freer, nghiên cứu viên về an ninh quốc gia tại tổ chức tư vấn có trụ sở tại Anh, Hội đồng Địa chiến lược, cho biết.

"Các công sự 'Lá chắn phía Đông' của Ba Lan được xây dựng dựa trên những bài học từ cuộc chiến ở Ukraine, cho thấy việc vượt qua những người bảo vệ được bảo vệ chặt chẽ là khó khăn như thế nào", Freer nói với Newsweek. "Kết hợp với các công sự truyền thống như răng rồng, East Shield sẽ sử dụng một bộ hệ thống tác chiến điện tử và giám sát".

Kế hoạch sơ tán hàng loạt

Tại vùng Baltic, Agnė Bilotaitė, Bộ trưởng Nội vụ Litva, cho biết vào tháng 9 rằng mỗi chính quyền địa phương của đất nước phải nhanh chóng lập kế hoạch sơ tán "sẵn sàng" để triển khai.

"Điều quan trọng cần lưu ý là chúng tôi đang ở tuyến đầu, vì vậy ngày nay, phòng thủ dân sự đã trở thành ưu tiên trong chương trình nghị sự của chúng tôi", Bilotaitė cho biết. Bộ trưởng Litva đã kêu gọi các nước láng giềng làm như vậy.

Bộ trưởng Nội vụ Latvia Rihards Kozlovskis cho biết vào tháng 9 rằng quốc gia Baltic có khoảng 5.000 tòa nhà ngầm mà Riga hy vọng sẽ "sẵn sàng sử dụng làm nơi trú ẩn vào tháng 11".

Bilotaitė cho biết vào tháng 10 rằng Vilnius sẽ chi 12 tỷ euro vào năm 2025 để lắp đặt và nâng cấp nơi trú ẩn.

"Nếu cần thiết, chúng tôi có thể che chở hai thành phố như Vilnius dưới lòng đất", Thị trưởng Vilnius Valdas Benkunskas cho biết trong bài phát biểu được truyền thông trong nước đưa tin.

Các biện pháp chuẩn bị không chỉ mang tính quân sự mà còn mang tính dân sự. Vào giữa tháng 11, Thụy Điển, thành viên mới nhất của NATO, đã xuất bản một tập sách nhỏ mà họ cho biết đã giúp người dân nước này "học cách chuẩn bị và hành động trong trường hợp khủng hoảng hoặc chiến tranh".

"Mức độ đe dọa quân sự đang gia tăng", tờ rơi cảnh báo người dân của quốc gia Scandinavia này. "Chúng ta phải chuẩn bị cho tình huống xấu nhất - một cuộc tấn công vũ trang vào Thụy Điển".

Na Uy cũng đã xuất bản một tờ rơi về cách đối phó với "thời tiết khắc nghiệt, đại dịch, tai nạn, phá hoại - và trong trường hợp xấu nhất là các hành động chiến tranh".

Phần Lan có các hướng dẫn công khai về cách chuẩn bị cho "mối đe dọa tồi tệ nhất có thể xảy ra, đó là chiến tranh".

Chính phủ Đức cũng cho biết họ đang lập danh sách các hầm trú bom để người dân có thể biết nơi trú ẩn gần nhất của họ ở đâu.

Hệ thống phòng không

Vào tháng 1, các quốc gia vùng Baltic cũng nhấn mạnh nhu cầu xây dựng hệ thống phòng không của NATO ở sườn phía đông, theo thông báo của chính phủ Latvia.

Bộ trưởng Quốc phòng Hungary, Kristof Szalay-Bobrovniczky, cho biết vào tháng 11 rằng Budapest sẽ lắp đặt một hệ thống phòng không ở vùng đông bắc của đất nước.

"Chúng tôi vẫn tin rằng hòa bình sẽ sớm đạt được thông qua ngoại giao thay vì giải pháp quân sự", Szalay-Bobrovniczky cho biết trong một bài phát biểu trên video. "Tuy nhiên, để chuẩn bị cho mọi khả năng, tôi đã ra lệnh lắp đặt các hệ thống kiểm soát không lưu và phòng không mới mua cùng các khả năng được xây dựng trên chúng ở vùng đông bắc".

Châu Âu đang thiếu hụt nghiêm trọng hệ thống phòng không, mặc dù các quan chức quân sự và chính trị đã né tránh việc cung cấp thông tin chi tiết.

Đông so với Tây

Trong khi Ba Lan, các quốc gia Baltic, Phần Lan và Thụy Điển, cũng như Romania, giáp với phía tây Ukraine, đã tăng đáng kể đầu tư quốc phòng, thì Tây Âu lại tụt hậu.

"Không phải ngẫu nhiên mà mức tăng chi tiêu quốc phòng lớn nhất trong NATO lại đến từ những nước gần Nga nhất", Freer cho biết. "Phía sau sườn phía đông của NATO, các đồng minh khác đang hành động ít cấp bách hơn và tỏ ra ít sẵn sàng tăng đầu tư ở cùng mức".

Đô đốc Sir Tony Radakin, người đứng đầu lực lượng vũ trang Anh, đã thừa nhận vào tháng 11 rằng Vương quốc Anh đang ở vị thế "yếu hơn một chút" so với nhiều quốc gia gần lãnh thổ Nga hơn.

"Chúng tôi không có một số khía cạnh dân sự hoặc khía cạnh lập kế hoạch mà các quốc gia khác trong NATO có như một phần truyền thống của họ", Radakin cho biết.

Vương quốc Anh đã cam kết tăng chi tiêu quốc phòng lên 2,5% GDP. Pháp đang trên đà đạt được mục tiêu 2 phần trăm của NATO trong năm nay, cũng như Đức.

Chi tiêu quốc phòng của Estonia đang dao động ở mức khoảng 3,4% GDP, với kế hoạch tăng lên 3,7% vào năm 2026. Vào tháng 3, Lithuania cho biết họ sẽ tăng chi tiêu quốc phòng lên 3% từ năm 2025 và bộ trưởng quốc phòng của họ đã đưa ra mức 4% để tài trợ cho các hệ thống phòng không tầm xa mới và các thiết bị khác. Ba Lan cho biết họ sẽ chi 5% GDP cho quân đội vào năm 2025.

Các nước Tây Âu đang thực hiện "một số bước đi có ý nghĩa", Freer nói thêm. Các quốc gia trong liên minh đang xem xét cách cải thiện khả năng phòng thủ tên lửa và không quân tích hợp của NATO, rút ra bài học từ việc Nga tấn công Ukraine.