Khủng hoảng Syria có thể mang lại sự sống cho Ukraine?

   Các chiến binh Hồi giáo tạo dáng bên ngoài Học viện Quân sự bị chiếm giữ ở thành phố Aleppo, ngày 1/12/2024. Ảnh Getty

Phiến quân nổi loạn do nhóm Hayat Tahrir al-Sham cầm đầu bị Mỹ coi là khủng bố, đã mở một cuộc tấn công chớp nhoáng vào Tổng thống Syria Bashar al-Assad, một đồng minh trung thành của Điện Kremlin, một tuần trước. Phiến quân đã tràn vào thành phố lớn thứ hai của đất nước là Aleppo và tỉnh Hama ngay phía nam.

Cuộc chiến ở Syria, mặc dù chưa chính thức kết thúc, đã rơi vào một cuộc xung đột tương đối tĩnh trong những năm gần đây. Ước tính của Liên Hợp Quốc vào năm 2022 cho thấy hơn 300.000 thường dân đã thiệt mạng trong 10 năm đầu của cuộc xung đột.

Nga đã ủng hộ chế độ Assad kể từ khi bắt đầu cuộc nội chiến Syria năm 2011, chính thức tham gia vào cuộc xung đột năm 2015 để hỗ trợ cho nhà lãnh đạo Syria. Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế Mỹ đã mô tả động thái của Nga vào cuộc xung đột là cung cấp "sức mạnh không quân quyết định cho lực lượng mặt đất do Syria và Iran hậu thuẫn" và mở rộng quyền kiểm soát lãnh thổ của chính quyền Tổng thống Assad.

Nhưng các chiến binh do người Hồi giáo lãnh đạo đã khiến Assad và các đồng minh của ông ta bất ngờ. Họ dường như gặp phải sự kháng cự yếu ớt từ các lực lượng của chế độ, những người đã đẩy lùi các chiến binh nổi loạn khỏi Aleppo và các khu vực của Hama vào năm 2016. Các lực lượng vũ trang Syria, trung thành với Assad cho biết vào thứ Bảy rằng, quân nổi loạn đã "phát động một cuộc tấn công quy mô lớn" vào nhiều điểm ở Aleppo và phía tây nam ở Idlib, với "hàng chục" binh lính ủng hộ chế độ thiệt mạng.

Quân đội cho biết vào cuối tuần rằng họ đã rút lui để tăng cường phòng thủ và "chuẩn bị phản công" trước thách thức lớn nhất đối với chế độ của tổng thống Syria trong nhiều năm qua.

Đài quan sát nhân quyền Syria (SOHR) có trụ sở tại Anh cho biết, trong khi quân nổi dậy đã giành được thắng lợi vào ngày hôm trước ở vùng nông thôn xung quanh Hama và đang "tiến đến Thành phố Hama", quân đội chính quyền đã chiếm lại một số ngôi làng gần thành phố.

Mức độ Nga cảm thấy cần phải tham gia vào bất kỳ cuộc phản công nào vẫn còn phải chờ xem.

Lực lượng của ông Assad đang "giữ quân nổi dậy cách xa thành phố Hama gần 10 km", SOHR cho biết, đồng thời nói thêm rằng quân tiếp viện đã đến "tiền tuyến ở vùng nông thôn phía bắc, phía đông và phía tây Hama, cùng với sự xuất hiện của các tay súng địa phương từ các làng đến ngoại ô thành phố Hama". Quân đội Syria cho biết vào cuối ngày 3/12 rằng "công việc đang được thực hiện để giành lại một số địa điểm và thị trấn đã bị các tổ chức khủng bố vũ trang" xâm chiếm xung quanh Hama.

Marina Miron, nghiên cứu sinh sau tiến sĩ tại Khoa Nghiên cứu Chiến tranh thuộc Đại học King's College London, cho biết từ mùa thu năm 2015 trở đi, Nga chủ yếu sử dụng sức mạnh không quân ở Syria, nhưng cũng có lực lượng đặc nhiệm trên bộ để chỉ đạo các cuộc không kích và các chỉ huy người Nga chỉ huy quân đội Syria.

Bà đã phác thảo những thay đổi lớn trong cuộc xung đột có thể làm dấy lên hy vọng của Ukraine rằng Nga sẽ quá sức khi tiếp tục hỗ trợ quân sự cho Assad.

"Nhân tố quan trọng" ở Syria là Wagner Group và các nhóm bán quân sự khác cùng các công ty quân sự tư nhân, Miron nói với Newsweek. Tập đoàn quân sự tư nhân Wagner Group có ảnh hưởng rất lớn ở Ukraine cho đến khi một cuộc nổi loạn bị phá bỏ vào năm ngoái dẫn đến việc Moscow tách nhóm này ra.

Mà Miron cho biết Wagner đã hợp tác chặt chẽ với lực lượng người Kurd địa phương, được gọi là YPG, được coi là chi nhánh Syria của lực lượng phiến quân người Kurd PKK hoạt động từ Thổ Nhĩ Kỳ mà Ankara coi là những kẻ khủng bố.

Cơ quan tình báo quân sự GUR của Ukraine cho biết hôm thứ Ba rằng Nga đang gửi lực lượng mới từ các công ty quân sự tư nhân đến Syria. 

Khi quân đội chính quyền tái chiếm Aleppo vào năm 2016, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã tuyên bố "không còn nghi ngờ gì nữa" rằng "sự tham gia trực tiếp" của Nga có ý nghĩa quyết định trong chiến dịch của Assad.

Nga đã tiến hành các cuộc không kích nhằm vào lực lượng chống chính phủ trong những ngày gần đây, nhằm cân bằng giữa cam kết với Assad và sự chú ý dành cho Ukraine. "Đối với Nga, họ không thể bỏ rơi Syria", bà Miron nhận định.

Liệu có tạo nên sự khác biệt ở Ukraine không?

William Freer, nghiên cứu viên về an ninh quốc gia tại tổ chức tư vấn có trụ sở tại Anh, Hội đồng Địa chiến lược, cho biết: "Bất kỳ mức độ nào về mặt chính trị, kinh tế hoặc quân sự của Nga được chuyển hướng khỏi cuộc xung đột với Ukraine đều có lợi cho Ukraine".

"Tuy nhiên, tác động có thể sẽ cực kỳ hạn chế. Cuộc chiến ở Ukraine quá quan trọng đối với Điện Kremlin", Freer nói với Newsweek. 

Trong khi đó, Nick Reynolds, nghiên cứu viên về chiến tranh trên bộ tại Viện Các lực lượng Thống nhất Hoàng gia (RUSI) cũng đồng quan điểm khi cho rằng: " Các nguồn lực quân sự của Nga chuyển hướng cho Assad khó có thể thay đổi nhiều đến chiến dịch của họ ở Ukraine".

Reynolds nói với tờ Newsweek rằng: "Những tác động đầy đủ của việc Aleppo thất thủ và tác động lên chế độ ở Damascus vẫn chưa rõ ràng, nhưng cuộc chiến ở Syria có quy mô nhỏ hơn nhiều so với ở châu Âu và việc củng cố chế độ Assad khó có thể đòi hỏi nhiều về mặt vật chất".

Chuyên gia hàng không và cựu sĩ quan phòng không Ukraine Valeriy Romanenko cho biết, máy bay phản lực của Nga đang hoạt động ở Syria, nhưng điều này "không có nghĩa là bất kỳ lực lượng đáng kể nào đã được triển khai ở đó".

Romanenko nói với Newsweek rằng điều này khó có thể tác động thực sự đến diễn biến của cuộc chiến tranh Ukraine. Các máy bay phản lực của Nga ở Trung Đông "quá đủ để hỗ trợ lực lượng bộ binh trong các hoạt động khá hạn chế hiện tại", Romanenko nói.

Thời điểm này không lý tưởng đối với Nga, nhưng Moscow đang thống trị ở Ukraine và có thể đủ khả năng để có một lực lượng nhỏ hoạt động ở Syria, bà Miron cho biết. Nga đã liên tục giành được lợi thế ở miền đông Ukraine trong suốt năm 2024.

Andrii Ziuz, cựu giám đốc điều hành Hội đồng An ninh và Quốc phòng Ukraine và hiện là giám đốc công nghệ tại công ty Prevail có trụ sở tại London, cho biết tác động có thể mang tính chính trị nhiều hơn là quân sự. Bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy Nga bị suy yếu ở Syria đều "đóng vai trò quan trọng đối với Ukraine, vì việc mất uy tín của Putin là điều truyền cảm hứng cho người dân Ukraine",chuyên gia Ziuz nói với Newsweek.

Nga có hai căn cứ - căn cứ Hmeimim và trung tâm hải quân Tartus - ở Syria, cả hai đều giúp Nga thể hiện sức mạnh ở Địa Trung Hải. 

Các báo cáo cho thấy Nga đang di tản căn cứ hải quân Tartus ở phía tây Syria. Điều này có thể chỉ ra rằng Nga "không có ý định gửi quân tiếp viện đáng kể" cho al-Assad trong tương lai gần, theo Viện Nghiên cứu Chiến tranh ( ISW ).

"Do đó, Nga có thể sẽ tái triển khai các tàu đến các căn cứ của mình ở phía tây bắc nước Nga và Kaliningrad Oblast", ISW dự đoán. Kaliningrad nằm trên Biển Baltic, được bao quanh bởi nhiều quốc gia NATO .

GUR của Ukraine cho biết thành công của quân nổi dậy ở Aleppo và Hama, tiến xa hơn về phía nam tới Homs, đã giáng một đòn mạnh vào tinh thần của quân nhân Nga tại Syria, khi các phiên dịch viên tiếng Ả Rập-Nga "khẩn trương" tới Hama.