Al-Golani: Từ chỉ huy al-Qaeda đến 'người hùng' lật đổ ông Assad

Ngày nay, al-Golani là người dễ nhận biết nhất trong số những phiến quân chiến thắng của Syria, một người dần dần nổi lên kể từ khi cắt đứt quan hệ với al Qaeda vào năm 2016, đổi tên nhóm của mình và lãnh đạo phiến quân lật đổ Tổng thống Assad sau 13 năm nội chiến.

"Tương lai là của chúng ta" - Golani cho biết trong một tuyên bố trên truyền hình nhà nước Syria, nhấn mạnh vai trò trung tâm mà ông dự kiến sẽ đảm nhiệm khi Syria lật sang trang mới sau 50 năm cầm quyền của gia đình ông Assad.

Thể hiện nỗ lực của mình nhằm đảm bảo một cuộc chuyển giao có trật tự, Jolani tuyên bố các thể chế nhà nước Syria sẽ vẫn nằm dưới sự giám sát của thủ tướng do Assad bổ nhiệm cho đến khi bàn giao.

Golani - hiện sử dụng tên thật là Ahmed al-Sharaa, là thủ lĩnh của phe phiến quân Hayat Tahrir al-Sham (HTS), trước đây được gọi là Mặt trận Nusra và được nhiều nơi trên thế giới coi là một nhóm khủng bố.

Nhằm trấn an những người dân tộc thiểu số Syria vốn từ lâu đã lo sợ chế độ thánh chiến, Golani đã liên tục đưa ra những thông điệp xoa dịu khi quân nổi dậy bắt đầu cuộc tấn công chớp nhoáng cách đây chưa đầy hai tuần, hứa sẽ bảo vệ họ.

Cựu Tổng thống Syria Bashar al-Assad đã trốn sang Moscow cùng gia đình sau khi Nga cấp cho họ quyền tị nạn vì lý do nhân đạo.

"Golani khôn ngoan hơn Assad. Ông ấy đã được tái thiết, được đổi mới, có thêm đồng minh mới và đưa ra đòn tấn công quyến rũ" đối với những người dân tộc thiểu số, Joshua Landis, một chuyên gia về Syria và là người đứng đầu Trung tâm Nghiên cứu Trung Đông tại Đại học Oklahoma (Mỹ) cho biết.

Nỗ lực quan hệ công chúng

Aron Lund, một thành viên của nhóm nghiên cứu Century International, cho biết Golani và HTS rõ ràng đã thay đổi mặc dù vẫn "khá cứng rắn".

"Đó là quan hệ công chúng, nhưng thực tế là họ đang tham gia vào nỗ lực này cho thấy họ không còn cứng nhắc như trước nữa. Al Qaeda theo trường phái cũ hoặc Nhà nước Hồi giáo sẽ không bao giờ làm như vậy" - ông nói.

Golani và Mặt trận Nusra nổi lên như lực lượng hùng mạnh nhất trong số vô số phe phái nổi dậy xuất hiện vào những ngày đầu của cuộc nổi dậy chống lại ông Assad hơn một thập kỷ trước.

Trước khi thành lập Mặt trận Nusra, Golani đã chiến đấu cho al Qaeda ở Iraq, nơi ông đã trải qua 5 năm trong một nhà tù của Mỹ. Ông đã trở lại Syria sau khi cuộc nổi dậy bắt đầu, được thủ lĩnh của nhóm Nhà nước Hồi giáo (IS) ở Iraq vào thời điểm đó - Abu Omar al-Baghdadi - cử đến để xây dựng sự hiện diện của al Qaeda.

Mỹ đã coi Golani là một phần tử khủng bố vào năm 2013, nói rằng al Qaeda ở Iraq đã giao cho ông ta nhiệm vụ lật đổ ông Assad và thiết lập luật Hồi giáo Sharia ở Syria, và rằng Nusra đã thực hiện các cuộc tấn công tự sát giết chết thường dân và theo đuổi một tầm nhìn giáo phái bạo lực.

Thổ Nhĩ Kỳ, nước ngoài hậu thuẫn chính cho phe đối lập Syria, đã chỉ định HTS là một nhóm khủng bố, trong khi vẫn hỗ trợ một số phe phái khác chiến đấu cùng phe này.

Golani đã trả lời phỏng vấn truyền thông đầu tiên vào năm 2013, mặt ông được quấn khăn tối màu và chỉ quay lưng về phía máy quay. Phát biểu với Al Jazeera, ông kêu gọi Syria phải được điều hành theo luật Sharia.

Khoảng tám năm sau, ông ngồi trả lời phỏng vấn chương trình FRONTLINE của Dịch vụ Phát thanh Công cộng Mỹ, đối mặt với máy quay và mặc áo sơ mi và áo khoác.

Golani nói rằng việc coi ông ta là khủng bố là không công bằng và ông phản đối việc giết hại những người vô tội.

Ông ta đã nêu chi tiết về cách Mặt trận Nusra đã mở rộng từ 6 người  đi cùng ông từ Iraq lên 5.000 người trong vòng một năm.

Nhưng ông nói nhóm của ông chưa bao giờ gây ra mối đe dọa cho phương Tây. "Tôi nhắc lại - sự tham gia của chúng tôi với al Qaeda đã kết thúc, và ngay cả khi chúng tôi ở cùng al Qaeda, chúng tôi vẫn phản đối việc tiến hành các hoạt động bên ngoài Syria".

Thông điệp đến các nhóm thiểu số

Golani đã chiến đấu trong một cuộc chiến đẫm máu chống lại đồng minh cũ của mình là Baghdadi sau khi Nhà nước Hồi giáo tìm cách đơn phương khuất phục Mặt trận Nusra vào năm 2013. Mặc dù có quan hệ với al Qaeda, Nusra được coi là khoan dung hơn và ít cứng rắn hơn trong việc đối phó với dân thường và các nhóm phiến quân khác so với Nhà nước Hồi giáo.

Sau đó, một loạt các đối thủ bao gồm cả một liên minh quân sự do Mỹ đứng đầu đã đánh bật Nhà nước Hồi giáo khỏi lãnh thổ mà nhóm này nắm giữ ở cả Syria và Iraq.

Khi Nhà nước Hồi giáo đang sụp đổ, Golani đã củng cố sự kìm kẹp của HTS ở tỉnh Idlib phía tây bắc Syria, thành lập một chính quyền dân sự có tên là Chính phủ Cứu rỗi.

Chính phủ của ông Assad coi HTS là những kẻ khủng bố, cùng với những phiến quân còn lại.

Với những phiến quân Hồi giáo Sunni hiện đang nắm quyền kiểm soát, chính quyền HTS đã đưa ra các tuyên bố nhằm đảm bảo giáo phái Alawite của ông Assad, những người theo đạo Thiên chúa và các nhóm thiểu số khác. Một tuyên bố kêu gọi người Alawite trở thành một phần của Syria trong tương lai "không công nhận chủ nghĩa giáo phái".

Trong một thông điệp gửi đến cư dân của một thị trấn Cơ đốc giáo ở phía nam Aleppo, Golani cho biết họ sẽ được bảo vệ và tài sản của họ được bảo vệ, đồng thời kêu gọi họ ở lại nhà và từ chối "chiến tranh tâm lý" của chính phủ Syria.

"Ông ta thực sự quan trọng. Lãnh đạo phiến quân chính ở Syria, người Hồi giáo quyền lực nhất" - nhà nghiên cứu Lund nói.

Ông cho biết HTS đã thể hiện "năng lực hậu cần và quản lý" bằng cách cai trị lãnh thổ của chính mình ở Idlib trong nhiều năm.

"Họ đã áp dụng các biểu tượng của cuộc nổi dậy Syria rộng lớn hơn... mà họ hiện đang sử dụng và cố gắng tuyên bố di sản cách mạng - rằng 'chúng tôi là một phần của phong trào năm 2011, những người đã nổi dậy chống lại ông Assad, và chúng tôi cũng là những người Hồi giáo'."