Các biến thể mới của Covid-19 đáng lo ngại như thế nào?
Tờ Guardian hôm 27/1 đưa tin, các thông báo được đưa ra gần đây ở Anh cho thấy, biến thể Covid-19 lần đầu tiên được phát hiện ở miền nam nước này có khả năng gây chết người cao hơn so với chủng cũ.
Thực tế, với việc không có thêm bằng chứng, chúng ta chưa thể hoàn toàn chắc chắn về mối liên hệ giữa biến thể mới và nguy cơ tử vong cao hơn. Có nhiều cách lý giải khác cho điều này, bao gồm cả sự hạn chế về dữ liệu được sử dụng. Nhưng việc đưa ra bất cứ giả định nào gây ra sự chủ quan về Covid-19 đều là hành động không khôn ngoan, theo Sharon Peacock, giáo sư về sức khỏe cộng đồng và vi sinh tại Đại học Cambridge, Anh.
Theo ông Peacock, đột biến hay các biến thể đều có ở mọi loại virus và tỷ lệ đột biến của virus SARS-CoV-2 ở mức thấp so với các loại virus khác, bao gồm virus cúm. Nhưng điều quan trọng hơn tỷ lệ đột biến là các cơ hội để virus SARS-CoV-2 có thể đột biến.
Vị giáo sư tới từ Đại học Cambridge cho biết, càng nhiều người nhiễm Covid-19 thì virus SARS-CoV-2 càng có nhiều cơ hội phát triển và đột biến. Hiện tại, thế giới có hơn 100 triệu người nhiễm Covid-19 (con số thực tế dự kiến cao hơn vì có những người không biểu hiện triệu chứng). Mỗi người trong số hơn 100 triệu người nhiễm bệnh này là một cơ hội để virus SARS-CoV-2 có thể đột biến. Đây là lý do khiến chúng ta phải làm mọi thứ để ngăn nó lây lan trong cộng đồng.
Một biến thể của Covid-19 có đáng lo ngại hay không phụ thuộc vào 4 yếu tố quan trọng: Ảnh hưởng tới khả năng lây nhiễm của virus, hiệu quả của các bài xét nghiệm Covid-19, phản ứng của hệ miễn dịch với virus hoặc khả năng bệnh tiến triển nặng sau khi chúng ta nhiễm virus.
Nếu một biến thể có tính lây lan mạnh, nó sẽ dễ lây nhiễm sang nhiều người hơn. Nếu "tránh" được phản ứng từ hệ miễn dịch, biến thể của Covid-19 có thể tái nhiễm ở những người đã được chữa khỏi hoặc tiêm vắc-xin phòng bệnh. Nếu virus có cả 2 đặc điểm trên, chúng ta có lý do để lo ngại, theo giáo sư Peacock.
Các nhà khoa học đang tập trung nghiên cứu 3 biến thể Covid-19 mới được phát hiện đầu tiên ở Anh, Nam Phi và Brazil. Dù các thuật ngữ "biến thể Anh, biến thể Nam Phi hay biến thể Brazil" thường được sử dụng, nhưng thực tế, quá trình đột biến của Covid-19 đang diễn ra ở khắp nơi trên thế giới. Vì vậy, không thể đổ lỗi cho các nước trên về việc có sự xuất hiện của các biến chủng Covid-19.
Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đang làm việc để có được sự đồng thuận quốc tế trong việc đặt tên cho các biến thể Covid-19 mới. Giống như các cơn bão, chúng ta cần có cách gọi riêng của từng biến thể để tiện theo dõi.
Minh họa các biến thể mới của Covid-19. Ảnh: CGTN
Biến thể Covid-19 đầu tiên được phát hiện ở Anh, thường gọi là B117, được ước tính có khả năng lây nhiễm cao hơn 70% so với chủng cũ. Dù vậy, vắc-xin Covid-19 đang triển khai tiêm ở Anh, được kỳ vọng sẽ có hiệu quả với cả biến thể B117 này.
B117 trở thành nguyên nhân hàng đầu gây lây nhiễm ở Anh và được ghi nhận xuất hiện ở 64 quốc gia khác trên thế giới. Khả năng lây lan nhanh của B117 có liên quan tới một đột biến được tìm thấy trong mã di truyền ở gai protein của virus.
Biến thể thứ 2 thu hút sự chú ý của thế giới được phát hiện ở Nam Phi, nơi có sự gia tăng đột biến các ca nhiễm Covid-19. Biến thể này được gọi tên là B1351. Nó nguy hiểm hơn biến thể ở Anh vì ngoài khả năng lây nhiễm cao tương tự B117, nó còn có thêm một đột biến làm giảm phản ứng của hệ thống miễn dịch trong cơ thể bệnh nhân. Tới nay, B1351 đã được ghi nhận ở ít nhất 26 quốc gia.
Biến thể thứ 3, được tìm thấy ở Brazil, có khả năng lây lan nhanh và giảm khả năng phản ứng của hệ thống miễn dịch.
Hầu hết bằng chứng về đột biến ở các biến thể được tìm thấy ở Brazil và Nam Phi đều ảnh hưởng tới khả năng miễn dịch của cơ thể. Các nhà khoa học đang làm việc để xác định điều này có ý nghĩa thế nào tới nguy cơ tái nhiễm Covid-19. Theo giáo sư Peacock, điều này chưa hẳn xác nhận vắc-xin Covid-19 sẽ không hiệu quả trước các biến thể mới này.
Tuy nhiên, việc ghi nhận các trường hợp ở Brazil và Nam Phi bị tái nhiễm với biến thể mới rất đáng lo ngại, ông Peacock nhận định.
Nam Phi cũng tuyên bố, các kháng thể, có trong huyết thanh của những người được chữa khỏi Covid-19 chủng cũ trước đây, không vô hiệu hóa được biến thể mới trong hơn một nửa số trường hợp được lấy mẫu xét nghiệm. Đây mới chỉ là dữ liệu ban đầu, các nhà khoa học cần theo dõi thêm. Nhưng theo ông Peacock, điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hạn chế đi lại, lấy mẫu và cách ly những người mới đến từ vùng dịch.
Dù vắc-xin Covid-19 rất quan trọng trong việc kiểm soát đại dịch nhưng chúng có thể không ngăn được hoàn toàn quá trình lây nhiễm, và dẫn đến việc các đột biến xuất hiện trong tương lai. Giãn cách xã hội, đeo khẩu trang, tiêm vắc-xin và phân tích mã gene virus (giúp phát hiện biến thể mới) là những niềm hy vọng để đẩy lùi Covid-19 và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Theo giáo sư Peacock, 3 biến thể mới chưa phải là những biến thể cuối cùng mà chúng ta thấy. Nhưng nếu tỷ lệ lây nhiễm giảm (càng gần 0%), số đột biến cũng sẽ bị hạn chế rất nhiều.