Nhà toán học được phong Giáo sư khi 38 tuổi nhận giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2022

Hai nhà khoa học nhận giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2022. Ảnh Bộ Khoa học và công nghệ

Ngày 18/5, nhân kỷ niệm Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Bộ Khoa học và Công nghệ đã tổ chức Lễ trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2022.

Hai nhà khoa học vinh dự được nhận giải thưởng này là GS.TSKH Ngô Việt Trung, công tác tại Viện Toán học (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) và PGS.TS Nguyễn Thị Lệ Thu, công tác tại Trường ĐH Bách khoa (ĐH Quốc gia TP.HCM).

GS.TSKH Ngô Việt Trung (SN 1953) được trao giải với công trình “Depth functions of symbolic powers of homogeneous ideals” (Các hàm độ sâu của lũy thừa hình thức của idean thuần nhất), xuất bản trên tạp chí Inventiones Mathematicae năm 2019, đây là một trong ba tạp chí hàng đầu về toán học.

Công trình của GS.TSKH Ngô Việt Trung thuộc chuyên ngành Đại số giao hoán của Toán học. Đối tượng nghiên cứu chính của Đại số giao hoán là các tập số hay biểu thức mà người ta có thể thực hiện được các phép tính cộng trừ và nhân, ví dụ như tập các đa thức.

Từ lúc có ý tưởng đến lúc hoàn thành công trình, GS.TSKH Ngô Việt Trung phải mất 2 năm. Lời giải này đã đưa ông và đồng tác giả TS Nguyễn Đăng Hợp đến những ý tưởng và kỹ thuật mới để giải quyết vấn đề về lũy thừa hình thức.

Trải lòng sau buổi lễ nhận giải, GS.TSKH Ngô Việt Trung chia sẻ: “Giải thưởng này đối với tôi có ý nghĩa rất đặc biệt vì GS Tạ Quang Bửu là người đã thay đổi cuộc đời tôi.

Ít người biết rằng tôi phải đi nạng khi học phổ thông. Tuy tôi thi đủ điểm đi du học nhưng không nước nào nhận vì lý do sức khoẻ.  Nhờ GS Tạ Quang Bửu can thiệp mà tôi được đi Đức học toán và được điều trị để có thể đi lại gần như bình thường. Tôi xin kính dâng giải thưởng này đến hương hồn GS Tạ Quang Bửu”.

GS Ngô Việt Trung quê ở xã Điện Quang, Điện Bàn, Quảng Nam. Năm 1983, ông được phong hàm Phó Giáo sư khi vừa tròn 30 tuổi, và đến năm 38 tuổi, ông được phong hàm Giáo sư, là giáo sư trẻ nhất thời đó. Ông là Viện trưởng Viện Toán học Việt Nam từ 2007 tới 2013. Ông cũng là một trong 10 người Việt Nam đạt danh hiệu Viện sĩ Viện Hàn lâm Khoa học Thế giới thứ ba. Ông được giới toán học đánh giá là nhà toán học tiêu biểu đương đại của Việt Nam.

Nhà khoa học thứ hai nhận giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2022 là PGS.TS Nguyễn Thị Lệ Thu, trường ĐH Bách khoa (ĐH Quốc gia TP.HCM), với công trình đăng trên tạp chí Chemistry of Materials Chemistry of Materials thuộc ngành hóa học.

Công trình nghiên cứu của PGS.TS Nguyễn Thị Lệ Thu là chế tạo vật liệu polyurethane mới - loại polyme có khả năng "tự lành" vết rạn nứt và vết cắt nhờ vào cấu trúc phân tử chứa liên kết thuận nghịch Diels-Alder được thiết kế đặc biệt sắp xếp tại vị trí bề mặt phân cách giữa pha cứng và pha mềm.

Công trình này có thể ứng dụng trong việc tạo ra các vật liệu cao cấp như vật liệu trong các thiết bị y tế và cấy ghép y khoa. Bên cạnh đó, loại vật liệu mới này còn có thể được dùng làm màng phủ thông minh tự làm lành vết trầy xước cho xe hơi hay điện thoại để vừa đem lại giá trị về độ bền và thẩm mỹ, vừa có khả năng làm sơn chống ăn mòn.

Đây là năm thứ 3 một nhà nhà khoa học nữ được vinh danh ở giải Tạ Quang Bửu.