Vì sao nên có chính sách ưu đãi đối với HTX cao hơn so với DNNVV?

Ngày 14/10, Liên minh Hợp tác xã (HTX) Việt Nam phối hợp cùng Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức diễn đàn Kinh tế hợp tác, HTX 2019 với chủ đề “Cơ hộivà thách thực phát triển Kinh tế hợp tác, HTX”.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng

Phát biểu khai mạc, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, Kinh tế HTX được khẳng định là một bộ phận không thể thiếu trong nền kinh tế, hiện đóng góp 10% GDP của cả nước và đặc biệt có vai trò quan trọng trong mục tiêu tăng trưởng kinh tế bền vững, xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo và cải thiện môi trường.

Bên cạnh những kết quả đạt được, khu vực kinh tế hợp tác xã (KTHTX), HTX phát triển chưa tương xứng với tiềm năng, còn nhiều hạn chế, khó khăn như: Tốc độ tăng trưởng chậm, thiếu ổn định; một số HTX chưa tuân thủ nghiêm các quy định của pháp luật, còn có biểu hiện hình thức, xa rời bản chất các nguyên tắc và giá trị HTX. Năng lực nội tại của các HTX còn yếu, chủ yếu dựa vào vốn tự có, chưa tiếp cận được vốn vay từ các tổ chức tín dụng; sự liên kết, hợp tác của các HTX chưa chặt chẽ, hiệu quả thấp, vai trò của liên hiệp HTX chưa được phát huy.

Nút thắt về nguồn vốn

Nhìn nhận về những khó khăn đối với sự phát triển của kinh tế HTX, đại diện các HTX cho biết, không tiếp cận được nguồn vốn ngân hàng cũng như các nguồn vốn khác chính là rào cản lớn kìm hãm sự phát triển của kinh tế HTX.

Toàn cảnh diễn đàn

Ông Hà Quang Huy, Giám đốc HTX thương mại thuỷ sản Xuyên Việt (Hải Dương) chia sẻ, tiền thân là kỹ sư nông nghiệp trẻ, về quê hương lập nghiệp nhưng gặp nhiều khó khăn của bà con chăn nuôi nhỏ lẻ, tự phát, không có quy mô tập trung cao, giá trị sản phẩm và quy mô sản xuất gặp nhiều khó khăn.

Đứng trước thực trạng này, HTX Xuyên Việt được thành lập với vốn điều lệ 500 triệu đồng và hiện đã nâng vốn lên 9 tỷ đồng, với 28 thành viên và 136 ha. Hoạt động của HTX Xuyên Việt đều áp dụng khoa học công nghệ tiên tiến nhất về nuôi trồng thuỷ sản, đi đầu công nghiệp. Đồng thời, HTX này cũng liên kết với các đơn vị của tỉnh, chuyển giao công nghệ và tạo vùng nguyên liệu, hướng tới chuỗi giá trị bền vững, khép kín để xuất khẩu.

“Thế nhưng, trong 9 năm hoạt động, chúng tôi cũng chưa tiếp cận được nguồn vốn vay nào. Vì cơ sở vật chất, tài sản cố định để đi vay không có, nên phần lớn mọi nguồn lực phát triển là tự thân. Điều này khiến cho hoạt động của doanh nghiệp gặp khó khăn và không đạt được hiệu quả như kỳ vọng”, ông Huy nhấn mạnh.

Tương tự, Hợp tác xã Artemia (Bạc Liêu) dù đã phát triển mạnh, phát triển thương hiệu với sản phẩm trứng gà được đánh giá tốt nhất thế giới hiện nay song HTX này vẫn phải “mượn” vốn từ các thành viên để cùng tham gia phát triển HTX.

Xác định xây dựng chuỗi giá trị lớn, giúp nông dân tiếp cận thị trường thế giới thì phải có mô hình lớn nên các nhà máy của LaviFood xây dựng chuỗi sản xuất quy mô lớn với hơn 1000 xã viên tham gia.

“Quy mô ngày càng mở rộng, chúng tôi đã đề nghị thành lập Trung tâm hỗ trợ hợp tác xã và xây dựng chuỗi giá trị của nông dân với hơn 200 tỷ, có các dây chuyền đóng gói, bao bì, vật tư… Khi thành lập trung tâm này, chúng tôi vận hành mô hình doanh nghiệp xã hội, và từ đó mô hình này hỗ trợ rất tốt cho hợp tác xã”, TS. Lê Thành, Viện trưởng Viện Kinh tế Nông nghiệp Hữu cơ, lãnh đạo Công ty Lavifood cho hay.

TS. Lê Thành, Viện trưởng Viện Kinh tế Nông nghiệp Hữu cơ, lãnh đạo Công ty Lavifood

Tuy nhiên, để thành công và đầu tư được, với quy mô lớn, theo ông Thành cần phải có hỗ trợ của ngân hàng. Ông Thành cho biết, “Hiện chúng tôi đang đối ứng 45% vốn và trả lãi vay bằng vốn thương mại. Nếu ngân hàng không có quan điểm rõ nét về đầu tư chế biến nông sản, công nghệ cao thì khó phát triển. Do đó, cần có quan điểm rõ ràng HTX nào tạo việc làm, đầu tư công nghệ cao, liên kết sâu rộng với hợp tác xã… thì cần có chính sách hỗ trợ vốn”.

Hiện nay có 22.456 hợp tác xã, với hơn 6 triệu việc làm, tác động đến hơn 30 triệu người. Nên cần phải định vị hợp tác xã là thành phần kinh tế lớn, tác động đến nông thôn, tạo việc làm. “HTX trước hết là phải làm kinh tế, giúp đỡ phát triển cộng đồng, thúc đẩy phát triển kinh tế. Vì vậy, HTX phải có ngân hàng riêng để hỗ trợ vốn cho khối này”, ông Thành nhấn mạnh.

Mong muốn có chính sách tiếp cận tài chính tốt hơn, ông Phan Huy Sự, Chủ nhiệm HTX Vận tải Nhơn Trạch (Đồng Nai) cho biết, hiện 6.000 chiếc xe của HTX đều vay từ ngân hàng. Tuy nhiên, có thời điểm phải trả lãi ngân hàng, trên 90% phải “vay nóng” bởi đâu phải lúc nào tiền về kịp trả nợ. Vì vậy, điều này rất khổ cho HTX. Chính vì vậy, nếu có chính sách tiếp cận tài chính tốt hơn sẽ giảm bớt được “gánh nặng” cho HTX.

Nên có chính sách ưu đãi đối với HTX cao hơn so với doanh nghiệp nhỏ và vừa

Liên quan đến những khó khăn hiện hữu của HTX, ông Nguyễn Phi Đức, Chủ tịch HĐQT HTX Dương Liễu (Hà Nội) thừa nhận, HTX là tổ chức kinh tế đã được khẳng định trong luật HTX năm 2012.

Thế nhưng, tại sao HTX không phải là loại hình doanh nghiệp mà là tổ chức kinh tế?

Theo ông Liễu, mối quan hệ bản chất của doanh nghiệp là quan hệ đối vốn cho nên người chủ doanh nghiệp khi thực hiện các chế tài để đạt được mục tiêu là hoàn toàn dễ hiểu, phù hợp. Còn đối với HTX nguyên tắc và mục tiêu hoạt động hoàn toàn khác với doanh nghiệp.

Ông Nguyễn Phi Đức, Chủ tịch HĐQT HTX Dương Liễu (Hà Nội)

Hợp tác xã cũng có mục tiêu kinh tế vì nếu không tạo ra lợi nhuận thì HTX cũng không thể tồn tại, HTX không phải là tổ chức từ thiện, tổ chức xã hội thuần thúy. Nhưng mục tiêu chính của HTX là mang lại lợi ích kinh tế cho thành viên sau đó mới là thu nhập để duy trì hoạt động của bộ máy quản lý và điều hành.

Song song với mục tiêu chăm lo cho thành viên các hợp tác xã còn tác động tích cực đến cộng đồng, góp phần quan trọng trong ổn định chính trị, xã hội, cải thiện môi trường, tạo dựng cơ hội việc làm, phát triển thị trường lao động lành mạnh, đóng góp tích cực vào công cuộc giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới.

Như vậy bản chất và mục tiêu hoạt động của hợp tác xã khác hẳn với doanh nghiệp. Bản chất của hợp tác xã là quan hệ đối nhân, lấy con người là trọng tâm. “Cũng chính vì bản chất lấy con người làm trung tâm, lấy lợi ích thành viên, lợi ích cộng đồng làm mục tiêu hoạt động nên khả năng tính lũy phân tán, bổ sung từ nội lực gặp nhiều khó khăn”, ông Đức nhấn mạnh.

Từ những yếu tố trên nhiều năm qua Đảng và Nhà nước đã có những ưu đãi với loại hình HTX nhưng thực chất các HTX được thụ hưởng chưa nhiều, một số chính sách còn so sánh suy bì giữa hợp tác xã với doanh nghiệp.

Nhiều năm qua số HTX thành lập mới không nhiều, số HTX khó khăn chiếm tỷ trọng lớn là minh chứng cho các cơ chế, chính sách, ưu đãi của Nhà nước cho thành phân kinh tế này chưa bám sát thực tiễn, thiếu cụ thể, số các hợp tác xã được thụ hưởng còn ít. “Phải chăng cơ chế, chính sách chưa đi vào thực tiễn cuộc sống như mong đợi”, Chủ tịch HĐQT HTX Dương Liễu băn khoăn.

Riêng đối với ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp. Theo ông Đức, hiện nay Nhà nước quy định chế độ ưu đãi đối với HTX nhưng so sánh với doanh nghiệp là chưa thục sự thấy được bản chất và mục tiêu hoạt động của HTX.

“Tôi đề nghị nên có chính sách ưu đãi đối với HTX cao hơn so với doanh nghiệp nhỏ và vừa cùng lĩnh vực bởi vì HTX mục tiêu chính là mang lại lợi ích cho thành viên và hỗ trợ phát triển cộng đồng”, ông Nguyễn Phi Đức nhấn mạnh.

Ông Đức phân tích, doanh nghiệp thu nhập sau thuế là vào túi người chủ còn HTX thu nhập sau thuế được phân phối và dành một khoản đáng kể cho phúc lợi chung và cộng đồng xã hội, chăm lo xóa đói, giảm nghèo. Do vậy Nhà nước cần có chế độ ưu đãi dành riêng cho hợp tác xã, không nên phân biệt HTX có quy mô, doanh thu, để thấy mức độ ưu đãi của Nhà nước đối với thành phần kinh tế này.