Kinh hoàng hành trình vượt biên vào Mỹ trên xe bán tải
Một xe đi trước để thăm dò dấu hiệu của cơ quan chức năng. Trên thùng chiếc xe bán tải Ford F-250, nhóm 9 người di cư đang ngồi túm tụm trong tâm trạng hồi hộp, lo âu. Họ đã hứa trả cho các thanh niên địa phương hàng nghìn USD cho hành trình ba giờ tới San Antonio, thành phố với 1,5 triệu dân, nơi họ có thể "biến mất".
Hiện trường vụ tai nạn xe chở người di cư trái phép ở Texas, Mỹ, hồi tháng 6. Ảnh: Kinney County Sheriff's Office.
Nhưng giấc mơ đổi đời ở Mỹ của họ đột ngột chấm dứt khi một xe tuần tra của cảnh sát xuất hiện. Cảnh sát nhận thấy dấu hiệu khả nghi từ hai chiếc xe lao đi trong đêm tối trên con đường vốn chỉ có hươu, kền kền và lợn rừng.
Nhận thấy sự xuất hiện của cảnh sát, tài xế điều khiển chiếc xe chở người di cư hoảng sợ và không thể kiểm soát được tay lái. Một xe phanh gấp qua khúc cua và bị lật tung.
"Người bay khắp nơi", Brad Coe, cảnh sát trưởng quận Kinney, người có mặt tại hiện trường vào đêm 21/6, thời điểm xảy ra vụ tai nạn, mô tả. Ông nhanh chóng gọi xe cứu thương từ những quận khác tới và tham gia tìm kiếm các nạn nhân. Một người đàn ông Mexico thiệt mạng, một phụ nữ phải cắt bỏ cánh tay, số khác gãy tay, chân, mắt cá chân và lưng.
Cuộc rượt đuổi và vụ tai nạn kinh hoàng tại thị trấn biên giới Eagle Pass, bang Texas, Mỹ, gần thành phố Piedras Negras, Mexico, khiến 6 thanh niên Mỹ bị kết tội giết người và buôn người. Sự việc cũng cho thấy một xu thế đang ngày càng gia tăng khi chính quyền Tổng thống Donald Trump nỗ lực tìm cách trấn áp người nhập cư bất hợp pháp qua biên giới phía nam: Sự tham gia sâu của công dân Mỹ trong các đường dây buôn người.
Chính phủ Mỹ đã có nhiều biện pháp nhắm tới những kẻ buôn người là tay chân của các băng đảng quốc tế. Tuy nhiên, 60% người bị kết tội buôn người tại các tòa án liên bang những năm gần đây đều là công dân Mỹ, đa phần họ không có hoặc có rất ít tiền án tiền sự.
Những tội phạm buôn người bị bắt thường là tài xế xe tải, bà mẹ đơn thân, công nhân mỏ dầu hay học sinh trung học, theo hồ sơ tòa án liên bang và tòa án bang Texas.
Nhà chức trách cho hay một số người chấp nhận đưa người di cư vượt biên trái phép chỉ với vài trăm USD, trong khi số khác đòi tới hàng nghìn USD. Một số người nói họ làm công việc này chỉ với mục đích kiếm thêm chút tiền mua bỉm cho con, tiết kiệm để trả học phí hay giải quyết nợ nần.
Công dân Mỹ bị kéo vào các đường dây buôn người thường thông qua những lời truyền miệng và qua mạng xã hội. Họ được chính người thân, đồng nghiệp, bạn bè, thậm chí ông chủ ở nơi làm việc tuyển dụng. Họ thường liên lạc với người di cư và đầu mối hướng dẫn ở Mexico thông qua điện thoại di động.
Các công dân Mỹ tham gia đường dây thường đóng vai trò là người chuyên chở, đưa người di cư từ biên giới tới các điểm đến cuối cùng của họ trên đất Mỹ. Một số nhập cảnh vào Mexico để đón người di cư, giấu họ trên xe rồi lái qua các trạm kiểm soát biên phòng để trở về Mỹ. Số khác chủ yếu đứng chờ ở biên giới phía Mỹ, gặp người di cư tại các con đường hẻo lánh hay điểm tập kết an toàn sau khi họ băng qua sông biên giới Rio Grande.
Nhiều công dân Mỹ bị kết tội buôn người không hay biết họ đang làm việc cho các băng đảng hay mạng lưới lớn hơn ở Mexico và thường cũng không biết chi tiết về thỏa thuận giữa các bên liên quan.
Theo giới phân tích, việc ngày càng nhiều công dân Mỹ tham gia vào các đường dây đưa người qua biên giới là dấu hiệu cho thấy những kẻ buôn người chuyên nghiệp đang tìm cách thích nghi trong bối cảnh an ninh biên giới Mỹ - Mexico được thắt chặt hơn trước. Chúng sẽ không từ bỏ mà sẽ thu phí vận chuyển cao hơn, đồng thời tìm thêm những cách khác để lén đưa người qua biên giới.
"Lợi nhuận sẽ là rất lớn nếu bạn thành công", Brady J. Waikel, quan chức biên phòng tại Del Rio, Texas, nói. "Không ai nghĩ họ sẽ bị bắt".
Giữa những năm 1990, tội phạm buôn người không phải công dân Mỹ chiếm 80%. Nhưng khi chính phủ Mỹ thắt chặt kiểm soát an ninh, những kẻ buôn người bắt đầu chuyển sang lôi kéo các công dân Mỹ vì khả năng nói tiếng Anh cũng như sự thông thuộc các con đường địa phương của họ, thứ sẽ giúp người di cư vượt qua các trạm kiểm soát biên phòng dễ dàng hơn.
Ngay sau khi Trump nhậm chức vào năm 2017 với lời hứa sẽ nhanh chóng trục xuất người nhập cư trái phép, tình trạng hỗn loạn ở biên giới đã giảm mạnh. Nhưng những kẻ buôn người đã nhanh chóng chuyển hướng tìm kiếm khách hàng từ người trưởng thành độc thân sang các gia đình muốn xin tị nạn ở Mỹ và trẻ em không có người thân đi cùng. Hàng trăm nghìn người di cư, đặc biệt là những người đến từ Trung Mỹ, lũ lượt kéo về biên giới với ước mơ được đặt chân vào Mỹ.
Để đối phó với dòng người vượt biên khổng lồ, Nhà Trắng hồi tháng 6 đã gây sức ép buộc chính quyền Tổng thống Mexico Andres Manuel Lopez Obrador ký thỏa thuận tiếp nhận lại hàng nghìn người di cư đang chờ xin tị nạn ở Mỹ cũng như tăng cường tuần tra biên giới.
Áp lực ở biên giới kể từ đó đã giảm 60%. "Biên giới Mỹ đã được bảo vệ", Trump hôm 8/10 tweet. Nhưng chiến lược của Trump đã dồn những người di cư vào trạng thái tuyệt vọng, biến họ thành con mồi béo bở cho các băng đảng buôn người tại những thành phố biên giới của Mexico.
Vài ngày kể từ khi thỏa thuận với Mexico được ký kết, biên phòng Mỹ bắt công dân Ramon Sauceda, 49 tuổi, khi ông này lái xe quanh Nam California với nhiều người di cư ở sau thùng xe. Mỗi người di cư phải trả 7.000-8.000 USD Sauceda và ông này bị tuyên phạt 10 tháng tù.
Nhà chức trách mùa hè vừa qua cũng bắt hàng loạt lính thủy quân lục chiến Mỹ với cáo buộc tham gia vào hoạt động buôn người. Hai lính thủy quân lục chiến tại Trại Pendleton bị bắt ngày 3/7 vì đón người di cư ở Nam California. Những người di cư nói họ đã trả 8.000 USD để được đưa tới Los Angeles.
Muzaffar Chishti, giám đốc Viện Chính sách Di cư tại Trường Luật Đại học New York, cho rằng trước sức ép từ chính quyền Trump, người nhập cư trái phép sẽ không còn nộp mình cho biên phòng Mỹ, mà sẽ quay lại với những cách vượt biên mạo hiểm, rủi ro hơn, như bơi qua sông Rio Grande hay trốn trong thùng container.
Nhóm thanh niên ở Eagle Pass hồi tháng 7 bị truy tố với tội danh giết người, buôn người, buôn người tuổi vị thành niên và tham gia vào hoạt động tội phạm có tổ chức. Hầu hết họ là học sinh trường trung học Eagle Pass. Người lái chiếc xe bán tải bị lật, Domonik Martinez, là học sinh trường C.C. Winn, cũng ở Eagle Pass.
Bà nội Martinez cho biết trong các cuộc phỏng vấn rằng cháu mình không thân thiết với những thanh niên còn lại. Theo một số người bạn của Martinez, những kẻ buôn người thỉnh thoảng quảng cáo công việc trên mạng xã hội, hứa hẹn về cơ hội kiếm tiền dễ dàng đi kèm lời mời gọi "Ai muốn lên đường?"
Gia đình và bạn bè mô tả Martinez là một thanh niên lịch thiệp đang nỗ lực học hết trung học dù có hàng loạt vấn đề gia đình. Cha Martinez đang ngồi tù vì tội rửa tiền còn mẹ đã qua đời vì ung thư hồi năm ngoái. Martinez mơ ước học nghề hàn nhưng rất lo lắng về khoản học phí 20.000 USD.
Cha mẹ Felipe Miranda, 17 tuổi, người ngồi cùng chiếc xe chở người di cư với Martinez, phủ nhận mọi mối liên quan. Felipe nói với cha mẹ rằng cậu bị những tên côn đồ đánh gãy tay khi đang tới nhà bạn gái.
"Tôi và chồng không hiểu chuyện gì đã xảy ra", Ana Miranda, mẹ Felipe, cho hay. "Thằng bé nói nó không tham gia, chúng tôi tin con mình".
4 thanh niên ngồi trên chiếc xe đi đầu để thăm dò được cho là sẽ nhận 1.000 USD mỗi người. Họ là Jorge Guardado, 19 tuổi, cựu thành viên đội bóng bầu dục trường trung học Eagle Pass, Fernando Martinez, 18 tuổi, Angel Esquivel, 17 tuổi, và Jose Ramirez, 17 tuổi.
Domonik Martinez và Miranda bám theo sau trên chiếc xe bán tải trắng chở người di cư. Thù lao họ nhận được là 10.000 USD.
"Tôi nghĩ họ bị mờ mắt bởi số tiền kiếm được quá dễ dàng", cảnh sát trưởng Coe nói. "Chúng chỉ là lũ trẻ. Bạn chỉ cần phe phẩy vài nghìn đô trước mặt chúng, 2.000 chẳng hạn, đặc biệt là những đứa trẻ cần tiền, chúng sẽ không ngần ngại làm việc cho bạn".
Veronica Suarez, cô ruột của Jose Areli Suarez Jurado, người thiệt mạng khi chiếc xe bị lật, cho biết gia đình "không đổ lỗi cho bất kỳ ai".
Theo Veronica, Suarez Jurado đã sống ở Mỹ 35 năm, làm việc trong ngành xây dựng. Ông sống cùng vợ trong một căn nhà nhỏ ở thị trấn McGregor, Texas. Con trai ông vừa có con đầu lòng và đang sống ở Georgia.
Ông bị kết tội lái xe trong tình trạng say xỉn hồi năm 2017 và bị trục xuất về Mexico ngay sau khi hoàn thành bản án. Veronica nói Suarez Jurado đã lập tức lên kế hoạch trở về Mỹ để quay lại thị trấn McGregor, nơi vợ ông đang chờ. Giờ đây, ông đã được trở lại McGregor, nhưng trong một chiếc quan tài.