Vì sao khó xử lý hình sự tình trạng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ?

Nằm trong chuỗi sự kiện kỷ niệm 12 năm “Ngày phòng, chống hàng giả, hàng nhái” (29/11/2007 – 29/11/2019), sáng 26/11, Tổng cục Quản lý thị trường, Bộ Công Thương phối hợp cùng các cơ quan liên quan tổ chức chương trình Diễn đàn “Thực trạng hàng giả, hàng nhái tại Việt Nam: Thách thức và giải pháp”.

Phát biểu tại sự kiện, đại diện Tổng cục QLTT cho biết, trong năm vừa qua, cơ quan này kiểm tra 141.000 vụ; phát hiện, xử lý 82.300 vụ vi phạm; thu nộp ngân sách nhà nước 430 tỷ đồng. Trong đó, giá trị hàng tịch thu chưa bán gần 150 tỷ, chuyển hồ sơ 107 vụ cho cơ quan công an trong đó 26 vụ việc đã khởi tố, 29 vụ việc không khởi tố và 54 vụ việc đang điều tra, xử lý. 

Riêng đối với hàng giả, xâm phạm quyền SHTT 10 tháng năm 2019 kiểm tra, xử lý 6.597 vụ vi phạm, thu nộp ngân sách trên 19 tỷ đồng. Trong đó, các ngành hàng may mặc như quần áo, túi xách,… đứng đầu danh sách vi phạm SHTT, ngoài ra là các sản phẩm như đồ điện tử, điện thoại.

Ngành hàng may mặc chiếm phần lớn các vụ xâm phạm quyền SHTT.

Cũng theo thống kê của các cơ quan chức năng, số lượng các vụ vi phạm SHTT bị truy cứu trách nhiệm hình sự còn rất ít dẫn đến tình trạng khung hình phạt chưa đủ sức răn đe khiến tình trạng này diễn ra ngày càng nhiều. 

Nguyên nhân của tình trạng trên, theo Cục Cảnh sát ĐTTP về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu, Bộ Công An cho biết, hiện nay, việc xử lý hình sự đối với các vụ việc xâm phạm SHTT gặp nhiều vướng mắc như: có luật điều chỉnh nhưng không có văn bản hướng dẫn, giám định sản phẩm, các lực lượng phối hợp thiếu đồng bộ…

Cụ thể, đại diện Cục Cảnh sát ĐTTP về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu phân tích, SHTT là lĩnh vực liên quan đến nhiều Bộ, ngành và cần phải có nhiều văn bản hướng dẫn thi hành. Nhưng trên thực tế việc phối hợp soạn thảo, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật chưa chặt chẽ dẫn tới nội dung quy định mâu thuẫn, chồng chéo.

“Điều 226 BLHS năm 2015 sửa đổi 2017 có quy định về các tình tiết như “quy mô thương mại”,“gây thiệt hại cho chủ sở hữu nhãn hiệu hoặc chỉ dẫn địa lý” nhưng đến nay vẫn chưa có văn bản hướng dẫn thế nào là “quy mô thương mại” và “tiêu chí, cách thức đánh giá, xác định mức thiệt hại gây ra cho chủ sở hữu nhãn hiệu hoặc chỉ dẫn địa lý.” Đại diện Cục Cảnh sát ĐTTP về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu lấy ví dụ.

Ngoài ra, Cục Cảnh sát ĐTTP về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu thông tin thêm, Điều 226 BLHS có quy định về tội xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp (đối tượng là hàng hóa giả mạo nhãn hiệu hoặc chỉ dẫn địa lý). Tuy nhiên, tại Điều 12, Nghị định 99/2013/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực sở hữu công nghiệp cũng quy định về đối tượng là hàng hóa giả mạo nhãn hiệu hoặc chỉ dẫn địa lý.

“Theo đó, mức xử phạt cao nhất cho hành vi này là phạt tiền không quá 250 triệu đồng đối với giá trị hàng hóa vi phạm trên 300 triệu đồng. Việc không có quy định mức trị giá hàng hóa tối đa để xử lý hình sự nên dù trị giá hàng hóa vi phạm có thể lên đến hàng tỷ đồng hoặc nhiều hơn cơ quan chức năng vẫn có thể xử lý hành chính.” Cục Cảnh sát ĐTTP về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu cho hay.

Thời gian gần đây, nhiều vụ việc sai phạm của các thương hiệu thời trang lớn như SEVEN.am, IFU, NEM được phơi bày.

Bên cạnh đó, về công tác giám định cũng nhiều bất cập, hiện nay, chỉ có Viện Khoa học SHTT là cơ quan giám định cao nhất, duy nhất về SHTT. Tuy nhiên, để có căn cứ xử lý hình sự thì Cơ quan điều tra không thể dùng kết quả giám định của Viện Khoa học SHTT làm chứng cứ mà phải trưng cầu Cơ quan giám định tư pháp là Viện Khoa học hình sự, Bộ Công an. 

“Nhiều doanh nghiệp còn tư tưởng muốn đánh cắp “tư duy, thành quả” SHTT. Thực tế đấu tranh với các loại tội phạm này nhiều trường hợp cơ quan điều tra không tìm được chủ sở hữu của đối tượng bị xâm hại (chủ thể quyền), trong khi đó theo quy định của luật có những tội danh bắt buộc phải khởi tố và chỉ khởi tố theo yêu cầu của bị hại (khoản 1, điều 155 Bộ luật TTHS )”, Cục Cảnh sát ĐTTP về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu nhận định.