Nắng vàng rót mật trên những triền đồi thuộc xã Nam Sơn. Xóm trên, xóm dưới nơi đây đang vui như trẩy hội vì đây là thời điểm giống quýt cổ bắt đầu chín. Từng vườn quýt sai trĩu quả nối nhau dài tít tắp. Bà con người Mường vẫn coi mùa thu hoạch quýt là mùa gặt hái lớn nhất trong năm vì nhà nào trồng quýt là nhà đó có cuộc sống ấm no.
Vườn quýt sai trĩu quả ở đất Nam Sơn.
Theo ông Bùi Văn Lừng, Chủ tịch UBND xã Nam Sơn, cây quýt đã mang lại thu nhập không nhỏ cho các gia đình nơi đây. Tận dụng lợi thế về khí hậu, nên trong những năm vừa qua, diện tịch trồng quýt được mở rộng lên tới 85ha. So với các cây trồng khác, cây quýt cho thu nhập cao hơn. Một thuận lợi nữa là trồng quýt rất nhàn, khi cây đã trưởng thành gần như bà con không phải phun thuốc phòng bệnh.
Quýt Nam Sơn đã được cấp Nhãn hiệu tập thể. Giá quýt năm nay bà con bán được từ 18 đến 20.000đ/kg.
Cây quýt được trồng tập trung ở xóm Bưng 20ha, xóm Xôm 15 ha, xóm Tớn 15ha, xóm Dồ và xóm Bái 10ha, gồm các giống quýt dẹt bánh xe, quýt ngọt, quýt chua ngọt, quýt cổ. Trong đó có 20ha đã cho thu hoạch, năng suất ước đạt 20 tấn/ha, giá trị đạt 400 triệu đồng/ha.
Theo đánh giá của các nhà chuyên môn thì đối với quýt cổ Nam Sơn và quýt dẹt bánh xe trồng ở Nam Sơn có năng suất quả cao hơn so với các loại giống khác, ước đạt từ 100 – 120 kg/cây, trung bình 1ha cho thu hoạch trên dưới 20 tấn.
Thương lái đến tận vườn mua quýt cho bà con.
Giống quýt cổ Nam Sơn ăn có vị ngọt thanh và rất thơm. Quả tròn, vỏ mỏng, màu vàng óng, ngọt, mọng nước. Nếu chăm sóc tốt, một cây quýt có thể cho thu 60 đến 1 tạ quả/cây, giá bán bình quân 20.000 đồng/kg.
Quýt Nam Sơn đã được Cục Sở hữu trí tuệ - Bộ Khoa học và Công nghệ công nhận và cấp văn bằng bảo hộ nhãn hiệu tập thể quýt Nam Sơn.
Cách đây 10 năm, quýt Nam Sơn chưa được người tiêu dùng biết đến, bà con người Mường phải mang quýt ra chợ, ra đường bán. Hiện nay, tư thương đã đến tận vườn để tìm mua.
Cây quýt có thể sinh trưởng và phát triển tốt trên đất dốc. Đây là giống cây rất phù hợp với địa hình của xã vùng cao Nam Sơn. Hiện bà con người Mường nơi đây đang mở rộng diện tích trồng quýt.