Bí ẩn ngôi miếu của người Dao Tiền, cứ mùng 2 Tết là cả bản mang chuột ra làm lễ
Trong bếp của người Dao Tiền lúc nào cũng có sẵn thịt chuột treo khô để bảo quản được lâu.
Không chỉ Tết, lễ nào cũng phải có thịt chuột
Theo anh Lê Văn Tấn – Trưởng thôn Bương (xã Tân Pheo, huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình) hằng năm, người Dao Tiền có 3 ngày lễ lớn: lễ cầu mùa vào rằm tháng 5, lễ ăn cơm mới sau vụ thu hoạch tháng 9 và Tết Nguyên đán.
Tất cả các ngày lễ này, ngoài những đồ vật như gà, lợn… thì thịt chuột là món không thể thiếu trong mâm cúng. Nhà nào không đi bắt được chuột rừng thì phải mua bởi người dân quan niệm, không có thịt chuột thì năm đó sẽ không được tổ tiên phù hộ, làm ăn thất bát.
Thịt chuột trở thành một thứ không thể thiếu trong bất kỳ ngày lễ, Tết nào của người Dao Tiền.
Trong lễ cầu mùa tháng 5, nhà nào cũng phải có được ít nhất 3 con chuột sấy khô (gác bếp) để cúng. Lễ cầu mùa với mục đích cho chuột khỏi phá phách cây trồng, mùa màng bội thu. Đặc biệt, khi làm lễ cầu mùa của người Dao Tiền, nam giới - người trụ cột trong gia đình mới được đặt thịt chuột lên bàn thờ, có như vậy mới thể hiện được sức mạnh, khỏe khoắn của gia chủ khi đi làm ngoài ruộng hay trên nương.
Đối với lễ ăn cơm mới, người Dao Tiền cũng làm theo hình thức như lễ cầu mùa. Có điều, ý nghĩa của ngày ăn cơm mới là để báo cáo với tổ tiên rằng, thành quả trong một năm qua đã đạt được và mong muốn tổ tiên phù hộ cho mùa sau tiếp tục bội thu.
Riêng đối với Tết Nguyên đán, trong cả 3 ngày Tết, người Dao Tiền sẽ đặt chuột lên bàn thờ cúng tổ tiên. Ngoài ra, đến ngày mùng 2 Tết, mỗi hộ dân trong bản đều phải đóng góp 2-3 con chuột cho thầy mo để ra làm lễ ở miếu làng.
Miếu làng là một ngôi miếu chung của cả một thôn, bản mà chỉ người Dao Tiền mới có. Đây là nơi sinh hoạt tâm linh chung của cả làng. Miếu được xây dựng ở nơi cao ráo, thoáng đãng, ít người qua lại. Miếu khóa cổng quanh năm, chỉ có ngày lễ, Tết thầy mo mới mở để cho người dân vào làm lễ.
Ngôi miếu của thôn Bương nằm núp trong những lùm cây rậm rạp.
“Thầy mo là người do dân làng bầu ra. Vào sáng mùng 2 Tết, các gia đình đóng góp chuột và cử đại diện một người cùng thầy mo ra miếu để làm lễ cầu bình an, sức khỏe và năm mới làm ăn phát đạt. Sau khi làm lễ xong, mọi người sẽ về nhà thầy mo để làm cỗ ăn mừng năm mới”, anh Tấn chia sẻ.
Miếu làng không phải thờ “thần chuột”
Dẫn chúng tôi ra ngôi miếu chung của thôn Bương, anh Tấn trưởng thôn tâm sự, lâu nay, người ngoài vẫn đang hiểu nhầm về việc thờ tự của ngôi miếu. Ngôi miếu này hoàn toàn không phải thờ “thần chuột” như mọi người đang đồn thổi.
“Theo truyền thống của người Dao Tiền chúng tôi, làng nào cũng có một miếu riêng. Miếu làng là nơi thờ Thành hoàng làng – những người khai thiên lập địa ra bản làng và thờ thần mo – những người cai quản về đường tâm linh. Ngôi miếu không phải thờ “thần chuột”, mà chúng tôi chỉ dùng thịt chuột để làm lễ cúng tế mà thôi”, anh Tấn nói.
Miếu chính nhỏ, kích thước khoảng 4m2 được xây bằng gạch, trát vữa, lợp mái bro-xi măng.
Ngôi miếu của thôn Bương nằm ở trên một rẻo đất cao ven làng, chỗ này là đường cụt dẫn vào một khe núi nên ít người qua lại. Khuôn viên miếu rộng khoảng 60m2 được xây tường bao xung quanh. Tuy nhiên, miếu chính lại rất nhỏ, nằm ở chính giữa khu đất với diện tích vỏn vẹn khoảng 4m2, cỏ cây bao phủ xung quanh.
Khu miếu có cổng vào, được khóa cẩn thận nhưng miếu lại không có cửa. Bên trong được chia làm 2 ngăn, không có đồ đạc cúng tế gì mà chỉ có một vài chiếc chén, bát hương ngổn ngang.
Miếu được chia làm 2 ngăn để thờ cúng. Bên trong không có đồ đạc gì ngoài một số chén, bát hương ngổn ngang.
Anh Tấn cho hay, trước đây, miếu được dựng bằng gỗ, lợp cọ đơn sơ; sau xây bằng đá. Đến năm 2010, có sự hỗ trợ kinh phí của chính quyền, miếu của thôn Bương được xây dựng lại bằng gạch, trát vữa, lợp mái bro-xi măng như hiện tại. Chỉ đến những ngày lễ, Tết, thầy mo mới mở cổng để người dân vào làm lễ.
Người Dao Tiền chỉ sử dụng miếu vào những dịp lễ, tết quan trọng trong năm, còn lại những ngày thường khóa trái cổng.
Trước khi tiễn chúng tôi ra về, anh Tấn chia sẻ, tục thờ cúng bằng thịt chuột của người Dao Tiền cũng giống như những dân tộc khác vẫn dùng thịt lợn, thịt gà để thờ cúng ngày lễ chứ không có gì quá đặc biệt. Và anh tha thiết mong chúng tôi đính chính thông tin rằng, ngôi miếu chung của người Dao Tiền không phải thờ “thần chuột” như các thông tin đại chúng đang lan truyền.
Trên bàn thờ 3 ngày Tết nhất định phải có thịt chuột mới thể hiện hết tấm lòng của con cháu đối với tổ tiên.