Làm báo cùng Dân Việt: Ngày Tết đi múa bóng rỗi

Có một khoảng thời gian, chính quyền một số địa phương không đồng thuận, cho phép biểu diễn loại hình múa bóng rỗi (người Nam bộ quen gọi là múa bóng) vì xem đây là một loại hình mang nặng tính mê tín, dị đoan. Từ đó những nghệ nhân chuyên múa bóng đã không còn dịp phục vụ công chúng và nếu có chỉ là những cơ hội hiếm hoi được tổ chức tại các nơi thờ tự với quy mô lớn.

Ông Huỳnh Văn Nguyệt, nhà nghiên cứu văn hóa dân gian cho biết: Nghệ thuật múa bóng rỗi có cách nay đã hơn 300 năm, chủ yếu phục vụ cho các nghi lễ đình, đền Nam bộ, nhất là những chùa thờ bá Chúa Xứ.

Trước đây diễn viên múa phải là thiếu nữ đồng trinh nhưng dần dà diễn viên múa lại là những người phụ nữ cao tuổi có ngoại hình đẹp, thuộc nhiều bài vè, múa hay, duyên dáng. Sau đó lại xuất hiện lớp diễn viên múa bóng rỗi thuôc tuýp người đồng tính, từ đó dân gian quen gọi dạng người nầy thuôc loại “bóng lại cái”(?). Loại hình này ngày xưa thường được biểu diễn trong những ngày tết đến, xuân về.

Một tiết mục múa bóng rỗi hàng năm tại KDT Giàn Gừa (huyện Phong Điền, TP Cần Thơ).

Nghệ nhân múa bóng Nguyễn Thị Sang, 76 tuổi ngụ tỉnh Kiên Giang cho biết: “Tôi được cha mẹ truyền nghề từ lúc lên 10 tuổi và đã đi biểu diễn khắp miền Tây. Sau đó thì ít được múa bởi người ta nói mình “lên đồng” cổ vũ chuyện mê tín. May mà gần đây đã  thoáng rồi”.

Tin liên quan

Làm báo cùng Dân Việt: Lễ hội đình làng Túy Loan thời virus Corona

Bà Sang cho biết thêm hiện bà và lớp đệ tử thường biểu diễn tại các lễ hội tâm linh như lễ hội Giàn Gừa (TP Cần Thơ); lễ vía bà chúa Xứ các tỉnh An Giang, Bến Tre, Kiên Giang, Bạc Liêu… và không nhận bất kỳ khoản thù lao nào, kể cả chi phí ăn ở, đi lại cũng hoàn toàn tự túc.

Em Nguyễn Thị Tuyết 15 tuổi, cháu ngoại bà Sang nói vui: “Làm nghề này chủ yếu là mê nghề thôi. Thấy vậy chứ múa bóng khó lắm đòi hỏi sự kiên trì, khéo léo, tâm huyết mới theo nghề lâu dài. Nhiều tiết mục giống như xiếc phải đòi hỏi sự luyện tập rất kỳ công”.

Theo nhiều nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nam bộ, bóng rỗi là một loại hình nghệ thuật múa hát nghi lễ thường được tổ chức vào các dịp lễ hội tại các đền miếu Nam Bộ. Các tiết mục biểu diễn thường chia thành những phần riêng lẽ nối tiếp nhau như: khai tràng, chầu mời - thỉnh tổ, mời tiên ra tuồng, phước lộc, hát chặp…

Người múa phải có vũ đạo đẹp, hóa trang bắt mắt; vừa múa vừa đọc những bài vè thường nói về gốc tích đền, thờ mình đang biểu diễn hay những bài vè nói về tổ tiên, đất nước, tục lệ người xưa, tình yêu thương nhân loại, sự hiếu thảo trong gia đình…

Song song đó người múa phải có một năng khiếu đặc biệt tổng hợp về ca, diễn và múa, phải có sức khỏe, khéo léo, dẻo dai, nhạy bén trong cảm âm và có chất giọng tốt. Trang phục của người làm nghề bóng rỗi rất sặc sỡ, màu mè, hóa trang đậm.

Tin liên quan

Trao giải xuất sắc tháng 1/2020 cuộc thi Làm báo cùng Dân Việt

Tuy nghi thức và tiết mục mỗi nơi một khác nhưng tựu trung vẫn là dâng mâm, dâng bông, múa ghế, múa khạp da bò, múa bông huệ, múa xe đạp, múa xoay đĩa, rót rượu bằng đầu…. luôn thu hút người dự khán.

Không biết hư thực ra sao nhưng nhiều nghệ nhân múa bóng rỗi cho biết: khi múa phải có lễ vật là con heo trắng luộc đặt ở mâm cúng và dĩa “tam sên” (Thịt heo, hột vịt, tôm) thì người múa mới hứng thú và múa hết mình. Cạnh đó khi múa, họ hoàn tâm nhập tâm vào vai diễn và không nhận biết mọi vấn đề xung quanh, khi biểu diễn phải có dàn nhạc sống, không sử dụng băng đĩa thu sẵn.

Hiện nay có 2 hình thức múa bóng rỗi khá phổ biến là múa đơn (một người) và múa đôi (hai người) tùy thuộc vào cách tổ chức từng nơi. Dù là múa đơn hay đôi cũng rất thu hút người xem nhất là trẻ em bởi những động thái rất lạ lẫm, lời đọc vè có vần, có điệu hẳn hoi.

Bà Tiêu Thị Hoa, ngụ huyện Châu Thành, tình Hậu Giang cho rằng: “Đây là loại hình nghệ thuật múa cổ xưa quý hiếm cần được phát huy không để mai một theo dòng thời gian. Tuy nhiên cũng cần cảnh báo không để nghệ thuật chuyển hướng sang hình thức mê tín, dị đoan”.

Múa bóng rỗi được các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian đánh giá là một hình thức diễn xướng dân gian độc đáo, là vốn quý trong kho tàng văn hóa dân tộc cần được trân trọng, gìn giữ. Cạnh đó đây còn là loại hình nghệ thuật giao thoa của 3 dân tộc : Kinh – Hoa – Khmer.