Dầu Iraq “tặng” Al-Assad
Anh Kiệt (Thế giới & Hội nhập/ Reuters)
12/01/2014 07:14 GMT+7
Chính phủ Syria đã nhập khẩu đáng kể dầu thô của Iraq từ một cảng Ai Cập trong 9 tháng qua, chính điều này đã giúp quân đội của nước này có thể hoạt động bất chấp lệnh trừng phạt của phương Tây.
Chính phủ Assad đã bị đưa vào danh sách đen của các cường quốc phương Tây vì vai trò trong cuộc nội chiến 2 năm rưỡi qua, buộc Damascus phải dựa vào đồng minh chiến lược Iran - cũng là mục tiêu của lệnh trừng phạt phương Tây vì chương trình hạt nhân gây tranh cãi - làm nhà cung cấp chính về dầu thô.
Tuy nhiên, một cuộc điều tra của Reuters dựa trên các tài liệu thương mại trước đó không được tiết lộ về việc mua dầu của Syria cho thấy Iran không làm điều đó một mình. Hàng chục tài liệu vận chuyển và thanh toán cho thấy hàng triệu thùng dầu thô cung cấp cho chính phủ Assad trên tàu Iran đã thực sự đến từ Iraq, thông qua các công ty thương mại ở Lebanon và Ai Cập.
Các giao dịch rất hời, với các công ty đòi hỏi một phí bảo hiểm cao hơn chi phí bình thường đối với dầu để đổi lại nguy cơ vận chuyển chúng đến Syria. Nó cũng làm nổi bật vai trò trước đây chưa được tiết lộ của Ai Cập, Iraq và Lebanon trong chuỗi cung ứng cho Assad, bất chấp những hạn chế của các nước này trong việc hỗ trợ chính phủ của ông.
Cả công ty dầu khí quốc gia Syria đã nhận dầu, Sytrol, và nhà điều hành vận chuyển Iran để giao dầu, National Iranian Tanker Co (NITC), đều nằm trong danh sách cấm vận của Mỹ và EU. Những công ty này bị cấm kinh doanh với các công ty Mỹ hoặc châu Âu, bị loại ra khỏi hệ thống tài chính Mỹ và EU đồng thời đóng băng tài sản.
Mặc dù các công ty bên ngoài nước Mỹ và EU không phải chịu lệnh trừng phạt, các công ty kinh doanh với các công ty bị cấm vận có nguy cơ bị đưa vào danh sách đen: Washington và Brussels thường xuyên thêm các công ty, cá nhân từ nước thứ ba vào danh sách trừng phạt của họ nếu phát hiện có làm ăn với các công ty đã bị cấm. Ít nhất bốn công ty từ các nước thứ ba đã bị thêm vào danh sách trừng phạt của Bộ Tài chính Mỹ đối với Iran khi nó được cập nhật vào ngày 12.12 vì “cung cấp hỗ trợ vật chất cho NITC”.
Các tài liệu mô tả thương mại giữa tháng 3 và tháng 5 nay đã được cung cấp cho Reuters từ một nguồn giấu tên. Nhiều chi tiết được chứng thực bởi một nhà vận tải ở Trung Đông có các mối quan hệ lâu dài với ngành công nghiệp hàng hải Syria. Dữ liệu vệ tinh công khai có sẵn về tàu chở dầu, được cung cấp bởi Thomson Reuters, công ty mẹ của Reuters, đã được sử dụng để xác nhận hoạt động của các con tàu.
Các tài liệu đề cập ít nhất bốn lô hàng của bốn tàu chở dầu mang tên Camellia, Daisy, Lantana và Clove, mỗi lô trong số đó được điều hành bởi NITC của Iran, và chở dầu Iraq từ cảng Sidi Kerir ở Địa Trung Hải của Ai Cập cho Syria. Theo các tài liệu, Công ty Overseas Petroleum Trading (OPT) có trụ sở ở Beirut bố trí ít nhất hai trong số các lô hàng và có liên quan đến lô hàng thứ 3, trong khi Công ty Tri- Ocean Energy có trụ sở ở Cairo chịu trách nhiệm tải dầu Iraq ít nhất 1 lô. Cả OPT và Tri-Ocean đều phủ nhận bất kỳ sự liên quan nào trong thương mại với Syria, từ chối cung cấp lời giải thích cho những gì các tài liệu và dữ liệu theo dõi tàu thể hiện. Một nguồn tin từ một chính phủ EU nói Tri-Ocean đã bị Mỹ giám sát vì nghi ngờ vi phạm lệnh trừng phạt đối với Iran. NITC của Iran cũng từ chối bình luận.
Không có bằng chứng cho thấy Chính phủ Iraq hoặc Ai Cập đã tham gia vào việc vận chuyển dầu mỏ Iraq thông qua cổng của Ai Cập, vì dầu thô có thể qua tay người khác sau khi được xuất khẩu.
Iraq đã bị các nước phương Tây chỉ trích trong quá khứ vì đã cho phép giao hàng vật tư, vũ khí từ Iran tới Syria qua không phận của mình. Chính phủ Iraq kiểm soát xuất khẩu dầu thô từ trong nước và đã cố gắng để hạn chế thương nhân bán lại dầu của mình cho bên thứ 3.
Một đại diện của Công ty Đường ống dẫn dầu khí Ả Rập (SUMED), sở hữu và điều hành cảng Sidi Kerir ở Địa Trung Hải của Ai Cập - không có bình luận. SUMED là một công ty thuộc sở hữu 1/2 của DNNN Ai Cập EGPC, một nửa còn lại thuộc 1 nhóm công ty từ các quốc gia Ả Rập khác. Tarek El- Molla, Chủ tịch EGPC, nói rằng Ai Cập đã cấm công ty giao dịch với các công ty dầu và vận chuyển Iran, và rằng ông không biết các chuyến hàng đến Syria. El- Molla cho biết một tàu chở dầu treo cờ Iran sẽ không thể cập bến tại Sidi Kerir. Bốn tàu chở dầu NITC liên quan đến các lô hàng đều đã được đổi tên trong vài năm qua và treo cờ Tanzania tại thời điểm cập cảng Ai Cập, một chiến thuật Reuters đã báo cáo trước đây đã được Iran sử dụng để giảm thiểu tác động của lệnh trừng phạt về vận chuyển.
Đại lý dầu mỏ của Assad ở Beirut
Syria nhập khẩu lên đến 17 triệu thùng dầu thô giữa tháng 2 và tháng 10, trong đó khoảng một nửa đến trực tiếp từ Iran và một nửa từ cổng Sidi Kerir của Ai Cập. Các tài liệu cho thấy rằng ít nhất một nửa số dầu từ cảng Ai Cập là dầu thô của Iraq.
Công ty kinh doanh dầu Lebanon OPT sắp xếp các lô hàng quốc tế với công ty dầu nhà nước Syria, Sytrol, vốn đã nằm trong danh sách đen. Các tài liệu cho thấy Sytrol thu gần 250 triệu USD cho 2 chuyến giao hàng dầu thô của Iraq vào tháng ba và tháng 5 cho nhà máy lọc Banias của Syria. Trong một bức thư cho người quản lý tiếp thị Sytrol ngày 4-4, OPT yêu cầu thanh toán trước khoảng 50 triệu USD và chi tiết trước đó giao dịch với các công ty dầu nhà nước Syria.
Bức thư nói OPT đã cung cấp cho Sytrol gần 5 triệu thùng dầu thô, dầu diesel và nhiên liệu nấu ăn. Giá cho mỗi thùng dầu thô nhẹ Basra của Iraq trong hóa đơn là cao hơn 15 - 17USD so với giá chính thức của Iraq tại thời điểm đó, tương đương với thêm 15 triệu USD mỗi tàu chở dầu. OPT phủ nhận việc tham gia vào việc bán dầu cho Syria.
Công ty dầu Ai Cập Tri-Ocean Energy, đã làm trung gian giao dịch cho OPT trong quá khứ, bơm ít nhất một lô dầu thô Iraq lên một tàu chở dầu của Iran đã được đưa vào Syria bởi OPT vào cuối tháng 5, theo các tài liệu, dầu đã được chuyển tới Syria trên chiếc tàu chở dầu Clove của Iran vào ngày 26.5.
Người môi giới
Sytrol đã sử dụng một doanh nhân gần gũi Assad có tên trong danh sách đen để làm trung gian chuyển tiền, theo các tài liệu. Trong một bức thư OPT gửi Sytrol vào ngày 14-3 năm nay, OPT yêu cầu thanh toán qua Ayman Jaber. Jaber, người điều hành Công ty Al Jazerra, có tên trong danh sách cấm vận của Mỹ và EU, có nghĩa là các công ty hoặc cá nhân kinh doanh với ông có thể bị thêm vào danh sách. Khi đưa Jaber vào danh sách một năm trước đây, Bộ Tài chính Mỹ cáo buộc ông phối hợp ủng hộ nhóm dân quân ủng hộ Assad được nhà nước bảo trợ là Shabiha tại cảng Latakia.
“Xin vui lòng thanh toán giá trị tương đương 130 triệu cộng với phí chuyển nhượng 1,8% vào tài khoản của ông Ayman Jaber, người đứng đầu Al Jazerra, tại ngân hàng trung ương để ông ta có thể chuyển vào tài khoản của chúng tôi ở nước ngoài“, OPT viết. Trong một lá thư khác ba tuần sau đó, OPT xác nhận nhận khoảng 375 triệu euro từ Al Jazerra đã được chuyển từ tài khoản của Ayman Jaber. Ít nhất hai công ty khác được đề cập trong các tài liệu có tên và logo tương tự như các công ty có trụ sở tại EU, sẽ là đối tượng bị châu Âu cấm vận vì làm ăn với Sytrol hoặc NITC.
Một số tài liệu xác nhận các tàu dầu đã đến Syria, đã được đóng dấu hoặc có chữ ký của đại lý tàu biển Med Control Syria. Jhony Matnious, một nhà quản lý của công ty ở Damascus, nói với Reuters qua email rằng dầu nhập khẩu là của Iran thông qua một thỏa thuận chính phủ giữa Damascus và Tehran. Tài liệu cho thấy một số lô hàng đã được chứng nhận bởi một công ty kiểm soát chất lượng được gọi là Inspectorate, thuộc sở hữu của công ty có trụ sở tại Paris Bureau Veritas. Một phát ngôn viên của Bureau Veritas tại Paris cho biết Inspectorate trước đây đã sử dụng một nhà thầu phụ ở Syria nhưng đã chấm dứt kể từ tháng 10.2011, và bất kỳ giấy chứng nhận nào ban hành trong năm nay đều không được công ty biết đến.
Theo dữ liệu theo dõi tàu Reuters AIS LIVE, chuyên quan sát vị trí của các tàu chở dầu qua vệ tinh, 4 tàu đều hướng về phía bắc Syria. Mỗi tàu tắt tín hiệu vệ tinh của nó ngay trước ngày giao hàng tại Syria, sau một thời gian ngắn xuất hiện trở lại trên truyền hình vệ tinh. Trong một số trường hợp, các dữ liệu vệ tinh cũng chứa thông tin về trọng lượng hàng hóa, trong đó xác nhận rằng hàng đã được bốc dỡ trong khi tín hiệu của tàu đã được tắt.
Đường phố Syria ngổn ngang gạch vỡ vì nội chiến
Tuy nhiên, một cuộc điều tra của Reuters dựa trên các tài liệu thương mại trước đó không được tiết lộ về việc mua dầu của Syria cho thấy Iran không làm điều đó một mình. Hàng chục tài liệu vận chuyển và thanh toán cho thấy hàng triệu thùng dầu thô cung cấp cho chính phủ Assad trên tàu Iran đã thực sự đến từ Iraq, thông qua các công ty thương mại ở Lebanon và Ai Cập.
Các giao dịch rất hời, với các công ty đòi hỏi một phí bảo hiểm cao hơn chi phí bình thường đối với dầu để đổi lại nguy cơ vận chuyển chúng đến Syria. Nó cũng làm nổi bật vai trò trước đây chưa được tiết lộ của Ai Cập, Iraq và Lebanon trong chuỗi cung ứng cho Assad, bất chấp những hạn chế của các nước này trong việc hỗ trợ chính phủ của ông.
Cả công ty dầu khí quốc gia Syria đã nhận dầu, Sytrol, và nhà điều hành vận chuyển Iran để giao dầu, National Iranian Tanker Co (NITC), đều nằm trong danh sách cấm vận của Mỹ và EU. Những công ty này bị cấm kinh doanh với các công ty Mỹ hoặc châu Âu, bị loại ra khỏi hệ thống tài chính Mỹ và EU đồng thời đóng băng tài sản.
Mặc dù các công ty bên ngoài nước Mỹ và EU không phải chịu lệnh trừng phạt, các công ty kinh doanh với các công ty bị cấm vận có nguy cơ bị đưa vào danh sách đen: Washington và Brussels thường xuyên thêm các công ty, cá nhân từ nước thứ ba vào danh sách trừng phạt của họ nếu phát hiện có làm ăn với các công ty đã bị cấm. Ít nhất bốn công ty từ các nước thứ ba đã bị thêm vào danh sách trừng phạt của Bộ Tài chính Mỹ đối với Iran khi nó được cập nhật vào ngày 12.12 vì “cung cấp hỗ trợ vật chất cho NITC”.
Những người đã chết vì nội chiến
Các tài liệu mô tả thương mại giữa tháng 3 và tháng 5 nay đã được cung cấp cho Reuters từ một nguồn giấu tên. Nhiều chi tiết được chứng thực bởi một nhà vận tải ở Trung Đông có các mối quan hệ lâu dài với ngành công nghiệp hàng hải Syria. Dữ liệu vệ tinh công khai có sẵn về tàu chở dầu, được cung cấp bởi Thomson Reuters, công ty mẹ của Reuters, đã được sử dụng để xác nhận hoạt động của các con tàu.
Các tài liệu đề cập ít nhất bốn lô hàng của bốn tàu chở dầu mang tên Camellia, Daisy, Lantana và Clove, mỗi lô trong số đó được điều hành bởi NITC của Iran, và chở dầu Iraq từ cảng Sidi Kerir ở Địa Trung Hải của Ai Cập cho Syria. Theo các tài liệu, Công ty Overseas Petroleum Trading (OPT) có trụ sở ở Beirut bố trí ít nhất hai trong số các lô hàng và có liên quan đến lô hàng thứ 3, trong khi Công ty Tri- Ocean Energy có trụ sở ở Cairo chịu trách nhiệm tải dầu Iraq ít nhất 1 lô. Cả OPT và Tri-Ocean đều phủ nhận bất kỳ sự liên quan nào trong thương mại với Syria, từ chối cung cấp lời giải thích cho những gì các tài liệu và dữ liệu theo dõi tàu thể hiện. Một nguồn tin từ một chính phủ EU nói Tri-Ocean đã bị Mỹ giám sát vì nghi ngờ vi phạm lệnh trừng phạt đối với Iran. NITC của Iran cũng từ chối bình luận.
Không có bằng chứng cho thấy Chính phủ Iraq hoặc Ai Cập đã tham gia vào việc vận chuyển dầu mỏ Iraq thông qua cổng của Ai Cập, vì dầu thô có thể qua tay người khác sau khi được xuất khẩu.
Iraq đã bị các nước phương Tây chỉ trích trong quá khứ vì đã cho phép giao hàng vật tư, vũ khí từ Iran tới Syria qua không phận của mình. Chính phủ Iraq kiểm soát xuất khẩu dầu thô từ trong nước và đã cố gắng để hạn chế thương nhân bán lại dầu của mình cho bên thứ 3.
Lực lượng ủng hộ Assad
Một đại diện của Công ty Đường ống dẫn dầu khí Ả Rập (SUMED), sở hữu và điều hành cảng Sidi Kerir ở Địa Trung Hải của Ai Cập - không có bình luận. SUMED là một công ty thuộc sở hữu 1/2 của DNNN Ai Cập EGPC, một nửa còn lại thuộc 1 nhóm công ty từ các quốc gia Ả Rập khác. Tarek El- Molla, Chủ tịch EGPC, nói rằng Ai Cập đã cấm công ty giao dịch với các công ty dầu và vận chuyển Iran, và rằng ông không biết các chuyến hàng đến Syria. El- Molla cho biết một tàu chở dầu treo cờ Iran sẽ không thể cập bến tại Sidi Kerir. Bốn tàu chở dầu NITC liên quan đến các lô hàng đều đã được đổi tên trong vài năm qua và treo cờ Tanzania tại thời điểm cập cảng Ai Cập, một chiến thuật Reuters đã báo cáo trước đây đã được Iran sử dụng để giảm thiểu tác động của lệnh trừng phạt về vận chuyển.
Đại lý dầu mỏ của Assad ở Beirut
Syria nhập khẩu lên đến 17 triệu thùng dầu thô giữa tháng 2 và tháng 10, trong đó khoảng một nửa đến trực tiếp từ Iran và một nửa từ cổng Sidi Kerir của Ai Cập. Các tài liệu cho thấy rằng ít nhất một nửa số dầu từ cảng Ai Cập là dầu thô của Iraq.
Công ty kinh doanh dầu Lebanon OPT sắp xếp các lô hàng quốc tế với công ty dầu nhà nước Syria, Sytrol, vốn đã nằm trong danh sách đen. Các tài liệu cho thấy Sytrol thu gần 250 triệu USD cho 2 chuyến giao hàng dầu thô của Iraq vào tháng ba và tháng 5 cho nhà máy lọc Banias của Syria. Trong một bức thư cho người quản lý tiếp thị Sytrol ngày 4-4, OPT yêu cầu thanh toán trước khoảng 50 triệu USD và chi tiết trước đó giao dịch với các công ty dầu nhà nước Syria.
Bức thư nói OPT đã cung cấp cho Sytrol gần 5 triệu thùng dầu thô, dầu diesel và nhiên liệu nấu ăn. Giá cho mỗi thùng dầu thô nhẹ Basra của Iraq trong hóa đơn là cao hơn 15 - 17USD so với giá chính thức của Iraq tại thời điểm đó, tương đương với thêm 15 triệu USD mỗi tàu chở dầu. OPT phủ nhận việc tham gia vào việc bán dầu cho Syria.
Công ty dầu Ai Cập Tri-Ocean Energy, đã làm trung gian giao dịch cho OPT trong quá khứ, bơm ít nhất một lô dầu thô Iraq lên một tàu chở dầu của Iran đã được đưa vào Syria bởi OPT vào cuối tháng 5, theo các tài liệu, dầu đã được chuyển tới Syria trên chiếc tàu chở dầu Clove của Iran vào ngày 26.5.
Người môi giới
Sytrol đã sử dụng một doanh nhân gần gũi Assad có tên trong danh sách đen để làm trung gian chuyển tiền, theo các tài liệu. Trong một bức thư OPT gửi Sytrol vào ngày 14-3 năm nay, OPT yêu cầu thanh toán qua Ayman Jaber. Jaber, người điều hành Công ty Al Jazerra, có tên trong danh sách cấm vận của Mỹ và EU, có nghĩa là các công ty hoặc cá nhân kinh doanh với ông có thể bị thêm vào danh sách. Khi đưa Jaber vào danh sách một năm trước đây, Bộ Tài chính Mỹ cáo buộc ông phối hợp ủng hộ nhóm dân quân ủng hộ Assad được nhà nước bảo trợ là Shabiha tại cảng Latakia.
“Xin vui lòng thanh toán giá trị tương đương 130 triệu cộng với phí chuyển nhượng 1,8% vào tài khoản của ông Ayman Jaber, người đứng đầu Al Jazerra, tại ngân hàng trung ương để ông ta có thể chuyển vào tài khoản của chúng tôi ở nước ngoài“, OPT viết. Trong một lá thư khác ba tuần sau đó, OPT xác nhận nhận khoảng 375 triệu euro từ Al Jazerra đã được chuyển từ tài khoản của Ayman Jaber. Ít nhất hai công ty khác được đề cập trong các tài liệu có tên và logo tương tự như các công ty có trụ sở tại EU, sẽ là đối tượng bị châu Âu cấm vận vì làm ăn với Sytrol hoặc NITC.
Một số tài liệu xác nhận các tàu dầu đã đến Syria, đã được đóng dấu hoặc có chữ ký của đại lý tàu biển Med Control Syria. Jhony Matnious, một nhà quản lý của công ty ở Damascus, nói với Reuters qua email rằng dầu nhập khẩu là của Iran thông qua một thỏa thuận chính phủ giữa Damascus và Tehran. Tài liệu cho thấy một số lô hàng đã được chứng nhận bởi một công ty kiểm soát chất lượng được gọi là Inspectorate, thuộc sở hữu của công ty có trụ sở tại Paris Bureau Veritas. Một phát ngôn viên của Bureau Veritas tại Paris cho biết Inspectorate trước đây đã sử dụng một nhà thầu phụ ở Syria nhưng đã chấm dứt kể từ tháng 10.2011, và bất kỳ giấy chứng nhận nào ban hành trong năm nay đều không được công ty biết đến.
Theo dữ liệu theo dõi tàu Reuters AIS LIVE, chuyên quan sát vị trí của các tàu chở dầu qua vệ tinh, 4 tàu đều hướng về phía bắc Syria. Mỗi tàu tắt tín hiệu vệ tinh của nó ngay trước ngày giao hàng tại Syria, sau một thời gian ngắn xuất hiện trở lại trên truyền hình vệ tinh. Trong một số trường hợp, các dữ liệu vệ tinh cũng chứa thông tin về trọng lượng hàng hóa, trong đó xác nhận rằng hàng đã được bốc dỡ trong khi tín hiệu của tàu đã được tắt.