Ngày chiến thắng, Mẹ nghẹn ngào xen lẫn buồn vui!

Góp mặt cùng với 98 Mẹ Việt Nam Anh Hùng (MVNAH) trên mọi miền Tổ quốc trong bộ phim tài liệu chân dung 100 MVNAH, Bình Định có hai đại diện: mẹ Nguyễn Thị Bỉnh (huyện Tây Sơn) và mẹ Huỳnh Trị Triển (huyện Hoài Nhơn).

Chuyện của mẹ Bỉnh

Ở tuổi 88, mẹ Nguyễn Thị Bỉnh hiện sống cùng gia đình người con trai Nguyễn Xuân Cường tại 190 Trần Quang Diệu, thị trấn Phú Phong (huyện Tây Sơn). Chồng là liệt sĩ, 5 đứa con, chiến tranh lấy đi mất 2, trong nỗi đau mất mát mẹ bảo mình vẫn còn may mắn hơn nhiều bà mẹ khác.

Càng gần đến Tết, nỗi nhớ thương chồng và con càng se sắt trong lòng mẹ. Tết là mùa đoàn viên, nhưng với mẹ, từ nhiều năm rồi, ý nghĩa này thật khó tròn vẹn, kể từ khi chồng và hai con trai sớm bỏ mẹ đi xa mãi.

Chồng mẹ, liệt sĩ Nguyễn Trước, trong kháng chiến chống Mỹ, thoát ly theo cách mạng và bị lộ, bị địch phục kích bắn chết tại Gò Nanh Heo (thuộc xã Bình Tân, huyện Tây Sơn) vào ngày 28.11.1965. Sau khi hy sinh, liệt sĩ Nguyễn Trước còn bị quân địch tàn ác dùng cây đóng gập xác lại và cho kéo lê khắp nơi để uy hiếp tinh thần dân chúng.

Mẹ Bỉnh và các con đến nhận xác chồng, cha về chôn cất, nỗi đau uất nghẹn. Đau đớn chứng kiến cái chết của cha, con trai thứ 3 - Nguyễn Tuấn (sinh năm 1945) không hề run sợ mà càng nuôi lòng căm hờn quân giặc. Cũng trong năm này, chàng thanh niên tròn 20 tuổi này đi theo cách mạng. Nối gót cha, anh, năm 1967, người con trai thứ 4 - Nguyễn Văn Xuân (sinh năm 1948) cũng đi theo tiếng gọi cứu quốc.

Có chồng “cộng sản” và hy sinh, lại thêm hai con trai “đi làm mướn xa nhà”, mẹ Bỉnh trở thành đối tượng theo dõi của kẻ thù. 3 lần vào tù, chịu bao tra khảo, đòn roi nhưng mẹ vẫn chỉ một lòng kiên trung. Làm cơ sở cách mạng, ngày ngày mẹ bí mật đào hầm, nuôi giấu cán bộ, làm giao liên, tiếp tế hậu cần… Sau Giải phóng, các cán bộ bảo tàng tỉnh đã thống kê được quanh nhà cũ của mẹ ở An Dõng, Bình Thành có tất cả 9 căn hầm lớn nhỏ.

Mất con với mất nước, nỗi đau nào lớn hơn? Mẹ Bỉnh không tự trả lời được câu hỏi ấy, mà chỉ lặng lẽ ủng hộ các con lao vào khói lửa chiến tranh để giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước và cầu trời cho con “chân cứng đá mềm”. Tin dữ liên tiếp giáng xuống đời mẹ khi anh Tuấn hy sinh ngày 22.9.1970 tại Phú Lạc và không tìm được xác. Không đợi được đến ngày đất nước thống nhất, ngày 26.11.1974, anh Xuân cũng vĩnh viễn nằm lại trên quê nhà An Dõng, xã Bình Thành.

“Đêm cuối cùng thằng Tuấn về thăm nhà, nó bảo má đi chợ mua thiệt nhiều kim, chỉ để lần tới về lấy mang vào rừng chia cho anh em đồng đội khâu vá. Còn thằng Xuân, tháng 11.1974, khi lần thứ 3 gia đình bị lộ, cơ sở tức tốc đưa má cùng 3 con lên vùng giải phóng Vĩnh Thạnh ở, nó có đến thăm.

Đêm cuối cùng mấy mẹ con, anh em được quây quần bên nhau, Xuân nói tới ngày 28.11 âm lịch, mấy má con mình làm giỗ cha trên này nghen má, ngày 26 nó đã lật đật đi. Đứa nào cũng hẹn má chuyện này chuyện nọ mà chẳng đứa nào chịu giữ lời”, giọng mẹ nghẹn ngào trong nỗi nhớ con.

Chuyện về mẹ Triển

Trọn cuộc đời, mẹ Huỳnh Thị Triển (86 tuổi, ở thôn Chương Hòa, xã Hoài Châu Bắc, huyện Hoài Nhơn) đã bền bỉ hiến dâng cả tuổi trẻ và tài sản lớn nhất cho độc lập dân tộc. Trò chuyện cùng, đôi lúc thấy mẹ đắm vào hồi ức về người con trai độc nhất đã hy sinh, tôi có ý lái câu chuyện để tránh khơi gợi sâu vào vết thương khôn nguôi đời mẹ.

“Người mẹ nào lại không muốn kể về con mình hở con, cho dù nó đã không còn”, mẹ Triển bảo vậy. Đồng cảm với mẹ, tôi hiểu được rằng, điều đau đớn mà cũng là hạnh phúc, an ủi nhất của người mẹ mất con là được nhắc nhớ về con mình…

Sớm giác ngộ cách mạng, năm 1948, cô thanh niên ưu tú Huỳnh Thị Triển được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương và tham gia công tác thanh niên, phụ nữ tại địa phương, đào hầm, vót chông, đi dân công tiếp vận… Năm 1954, tiễn chồng đi tập kết, người vợ hiền trung hậu ở lại quê nhà vừa tảo tần nuôi con nhỏ vừa hoạt động cách mạng.

Trong giai đoạn đêm đen của cách mạng - “tố cộng, diệt cộng” - tên Huỳnh Thị Triển nằm trong danh sách loại B của chính quyền Mỹ - Diệm: diện cán bộ xã, thôn, đảng viên, gia đình có người thân đi tập kết. Trên cửa ra vào nhà mang ký hiệu vòng tròn màu đen - hạng tình nghi. Ngày bị quản thúc nghiêm ngặt, bắt bớ, đánh đập, đêm đêm nghe tiếng kẻng lại bế con đến ngủ tại trại tập trung có dân vệ canh gác. Đầu năm 1959, để tránh sự tàn sát theo đạo luật 10-59, được sự bố trí của cách mạng, mẹ dẫn con trốn vào Sài Gòn, đến năm 1960 lại trở về quê hoạt động cách mạng cho đến ngày giải phóng.

“Tiễn đưa nhớ buổi hôm nay, đón mừng xin đợi ngày này năm sau”, có ngờ đâu chiến tranh chia cắt, chồng có hạnh phúc mới, đứa con độc nhất cũng hy sinh, đời mẹ cô quạnh. Liệt sĩ Phạm Văn Mẫn, anh đội viên du kích gan dạ, sau khi đưa đường cho đoàn công tác của Tỉnh đội, bị phục kích và đã anh dũng hy sinh vào ngày 15.5.1967 tại Bình Đê.

Thay lời kết

Chiến tranh đã lùi xa gần 40 năm, Tết này với mẹ Bỉnh mới thật sự là Tết. Bởi mẹ đã thỏa ước nguyện cuối đời - giữa năm 2013, liệt sĩ Nguyễn Tuấn đã được tìm thấy cạnh những đồng đội của mình trong một ngôi mộ tập thể tại khu vực gò Vườn Xoài, thôn Thủ Thiện Hạ, xã Bình Nghi (huyện Tây Sơn). Năm nay, mẹ Triển sẽ chuyển đến ở cùng gia đình người cháu gọi bằng cô ruột, cách ngôi nhà nhỏ nằm sâu trong xóm của mẹ chừng hơn cây số.

Mẹ nói: “Sẩy con còn cháu, ở với chúng cho tiện, để chúng nó ngày nào cũng chạy qua chạy lại trông nom thấy tội quá, mình già rồi ở đâu cũng chỉ là ở, còn tụi trẻ phải làm ăn đặng còn nuôi con”. Nói đến đây, mẹ lại đưa tay áo quệt nước mắt, ao ước một điều không thể: “Thằng Mẫn mà còn, nay cũng có cháu nội, ngoại đề huề như bao người…”.

Chiến tranh lùi xa, mẹ sống cuộc sống hòa bình trong sự tri ân của đất nước, của xã hội, dẫu biết không gì có thể bù đắp nỗi đau và mất mát đời mẹ. Nhưng điều chắc chắn, tấm gương của các mẹ đã và luôn có sức nhắc nhở những người đang sống sống xứng đáng hơn.