“Thang trời” ở A-Xan

Già Bh'riu Lâm, buôn Arầng II, xã A Xan, huyện Tây Giang, Quảng Nam tự hào nói.

Truyền thuyết của người Cơ Tu kể rằng, ngày xưa người dân nơi đây sống dựa vào săn bắn, hái lượm, khi biết phát nương, dọn đất để tra hạt thì hoàn toàn phụ thuộc vào thiên nhiên.

Vụ nào mưa thuận gió hòa thì buôn làng đủ ăn, nếu thời tiết khắc nghiệt, mùa màng thất bát là đối diện với cái đói. Các vị thần linh trên trời thương tình đã cử người xuống dạy cho bà con cách làm ruộng bậc thang chuôr giữ được nước, lại ngăn xói mòn.

Mỗi một đai ruộng giống như một nấc thang đưa con người lên gần với trời hơn. Từ đó trở đi, ấm no đã về với từng mái nhà của người Cơ Tu. Để nhớ ơn các vị thần linh, hàng năm, trước khi vào vụ gặt, bà con tổ chức lễ hội ăn mừng lúa mới.

Ngày hội, đàn ông quét dọn nhà cửa, buôn làng sạch sẽ rồi đem hết các dụng cụ sản xuất rựa, rìu, nong nia… vào gươl (nhà rông) để trưng bày "báo cáo" kết quả công việc của năm, đồng thời lấy các ống thịt chim, cá, sóc… vừa bắt ở rừng về còn tươi rói, nướng lên làm lễ vật cúng thần. Trong khi ấy, phụ nữ tắm rửa sạch sẽ, diện đồ mới, lấy các loại gùi đeo sẵn lên lưng, đợi phần lễ cúng xong thì cùng nhau ra ruộng làm thủ tục tượng trưng tuốt hạt lúa vàng và mang về buôn...

Ruộng bậc thang chuôr ở Axan 1 năm làm 2 vụ: Đông xuân và hè thu. Đất được khai phá từ những sườn đồi núi thoai thoải, làm sạch các loại cỏ rồi được phân thành những cấp bậc có độ lớn nhỏ khác nhau, bề mặt giữa các thửa có diện tích không giống nhau nhưng phải bằng phẳng tương đối nhằm giữ được nước và chất dinh dưỡng.

Giữa các ruộng được phân giới bởi một bờ đất cao nhô lên khỏi mặt ruộng từ 30 - 40cm. Có ruộng bậc thang chuôr rồi, phần quan trọng nữa là nước. Tất cả các thửa ruộng bậc thang chuôr đều lấy nước tưới. Để dẫn nước vào từng thửa ruộng, trước kia chưa có hệ thống kênh mương, bà con dùng thân cây thông to bổ đôi đẽo thành máng dẫn nước và tùy theo lượng nước ở từng chân ruộng mà có thể cấy hoặc gieo trồng...

Đến A Xan mùa lúa chín, ta sẽ được chiêm ngưỡng những nếp ruộng như những nấc thang rực sắc vàng no ấm. Ruộng bậc thang chuôr là tài sản thức quý báu của người dân nơi đây, bao thế hệ người Cơ Tu đã dày công gìn giữ và truyền lại thế hệ cháu con hôm nay và mãi mãi sau này...

Vĩnh Minh