Truyền thuyết xa xưa kể lại, thời đó, một cô gái là người làng Cổ Trai (Kiến Thụy, Hải Phòng) lấy chồng là người làng Nhân Trai kế bên...
Trong đêm tân hôn, cô gái đem hết bí mật của làng mình để kể cho chồng nghe.
Đến làng Nhân Trai (xã Đại Hà, Kiến
Thụy, Hải Phòng), nhiều người không khỏi giật mình khi nghe câu chuyện
lưu truyền trở thành tập tục kỳ lạ nhất đất Cảng. Trò chuyện với chúng
tôi, cụ Nguyễn Văn Nam, một già làng Nhân Trai bảo: "Như một tục lệ "bất
thành văn", từ xa xưa đến nay hai làng Nhân Trai (xã Đại Hà) và Cổ Trai
(xã Đoan Ngũ) của huyện Kiến Thụy cấm trai gái lấy nhau mặc dù khoảng
cách địa lý hai làng chỉ cách một dòng sông".
Về nguồn gốc của tập tục này, cụ
Nam bảo: Cho đến nay, chúng tôi vẫn còn lưu truyền một truyền thuyết.
Khi xưa, làng Cổ Trai được biết đến là đất phát vương (quê hương của các
vua nhà Mạc) bởi vì người làng này đã biết chọn được thế đất có long
mạch tốt để bí mật an táng mồ mả của tổ tiên dòng họ.
Nơi phong thủy tốt
để an táng này tương truyền nằm ở địa phận làng Nhân Trai. Chính vì vậy
mà trong suốt nhiều đời, làng Cổ Trai hưng thịnh, có nhiều người đỗ đạt
làm quan còn làng Nhân Trai thì ngược lại, người xưa bảo do bị "chặn
long mạch" nên làng nghèo nàn và không vượng lên được.
Thời đó, một cô gái đẹp làng Cổ Trai
lấy một chàng trai người làng Nhân Trai. Trong đêm tân hôn, cô gái đã
đem hết bí mật của làng mình kể cho chồng nghe. Cô gái bảo rằng: "Thực
ra mồ mả tổ tông làng Cổ Trai bên thiếp đã được bí mật an táng ở đất
làng Nhân Trai của chàng, đó là long mạch tốt nên dân làng có nhiều tài
lộc".
Ngay sáng hôm sau người chồng đã nói với các dòng tộc trong làng.
Biết chuyện, người làng Nhân Trai bèn gọi các chàng trai to khỏe đem
cuốc xẻng ra chỗ đất mà cô gái nói, đào hết mồ mả của người làng Cổ
Trai, lấy hết hài cốt đem ném xuống sông. Từ đó, làng Nhân Trai mới hưng
thịnh.
Về phía làng Cổ Trai, do "long mạch"
bị phá bỏ, mồ mả tổ tông bị ném xuống sông, nên không còn ai đỗ đạt cao
nữa. Người làng Cổ Trai giận lắm, từ đó mới cấm con gái làng mình không
được lấy chồng người làng Nhân Trai. Đến ngày cuối năm giỗ họ, cải táng
hay tảo mộ, người Cổ Trai cũng không bao giờ cho phụ nữ đi thăm viếng mộ
tổ tông vì sợ lại bị "mất mộ" như câu chuyện trên.
"Chuyện này mới nghe
như truyền thuyết, vậy nhưng ở làng tôi nó là sự thật. Chẳng biết tập
tục này có từ bao giờ, nó cứ truyền từ đời này sang đời khác và đến nay
mọi người đều kiêng kị, không ai dám phá bỏ vì sợ đụng chạm đến lời
nguyền tổ tiên", cụ Nam bày tỏ.
Đến làng bị "kiện" vì không lấy được vợ
Ở ngay kế bên ngôi làng trên, xã Đại
Hợp (Kiến Thụy, Hải Phòng) từ lâu đã "nổi tiếng" vì phụ nữ lấy chồng
ngoại. Một chuyện dở khóc, dở cười khi gia đình ông Nguyễn Văn H. ở thôn
Quần Mục lên tận UBND xã... bắt đền chủ tịch vì đứa con trai duy nhất
không lấy được vợ. Hỏi ra mới biết do anh T. con trai ông H. sắp đến
ngày dạm hỏi thì người yêu bỏ đi lấy chồng Hàn Quốc.
Thời điểm đó, anh T. đang đi biển để
gom góp tiền cưới vợ. Sau một thời gian vất vả, anh vui mừng mang số
tiền dành dụm được về quê để chuẩn bị tổ chức lễ cưới thì hay tin người
yêu đã bỏ đi lấy chồng nước ngoài. Vậy là mối tình đẹp kéo dài 2 năm
trời của anh T. coi như tan tành. Biết người yêu theo chồng về xứ người
giàu sang, phú quý, anh T. thất vọng, chán nản nên lại lao vào những
chuyến đi biển biền biệt.
Nhà chỉ có độc đinh, ông H. lo lắng
đứng ngồi không yên. Bức xúc quá, ông chạy lên UBND xã làm ầm ĩ, "bắt
đền" xã về việc để gái làng đi lấy chồng nước ngoài hết. Bà Phạm Thị
Thúy, chủ tịch UBND xã Đại Hợp chỉ biết an ủi và khuyên ông bình tĩnh về
nhà tìm phương án lấy vợ xa cho con vì xã cũng "bó tay".
Được biết, phong trào lấy chồng nước
ngoài ở đây có từ nhiều năm trước. Đa phần con gái ở cùng lứa tuổi đều
đi lấy chồng nước ngoài theo hình thức tuyển chồng. Vì thế, trai làng
chủ yếu lấy vợ ở các nơi khác, nhất là các tỉnh vùng cao. Ngay cả phong
trào Đoàn, khi cần có con gái cũng phải sang xã bên mượn.
Chính vì con gái đi hết, nên ở đây lại
phát sinh tình huống mới là một số bà mẹ ở tuổi ngoại tứ tuần vẫn mang
bầu đẻ thêm để bù con. Cảnh "vườn không nhà trống" chẳng còn gì lạ ở các
làng quê này. Việc lấy vợ của trai làng thực sự là một con đường gian
nan. Hiện nay, độ tuổi lấy vợ của trai làng thường cao hơn các nơi khác.
Và làng nói "kệ" là ăn đòn
Cũng trong chuyến đi Kiến Thụy, Hải
Phòng, chúng tôi gặp một vùng quê kỳ lạ mà khách ở xa đến không hiểu sẽ
bị... đánh oan. Đó là xã Đại Hà của huyện Kiến Thụy, trong khi mọi người
đang cười đùa trêu nhau thì bỗng dưng bị chửi té tát, thậm chí còn bị
dọa đánh khi nói đến từ "kệ".
Chị Nguyễn Thị Dung ở ngay đầu làng đi
vào xã Đại Hà vừa cười vừa kể cho chúng tôi, chị Dung bảo chị quê ở
huyện Vĩnh Bảo, ngày đầu khi mới về làm dâu nhà chồng, chị đã bị mẹ
chồng mắng té tát vì những câu nói đùa. "Về làm dâu chân ướt chân ráo
nên đâu biết được tục lệ, thói quen của làng. Chuyện có gì đâu, chỉ là
tôi trót lỡ nói từ "kệ", thế là mẹ chồng tôi cho rằng tôi đang nói tục
và chửi bà".
Theo chị Dung, không riêng gì ở làng
chồng chị mà hầu hết người dân ở xã Đại Hà đều kiêng, không ai nói từ
"kệ". Trong câu nói, đặc biệt là xã giao với nhau, từ "kệ" là từ bị cấm
dùng theo quy ước chung của vùng: "Ở đây, khi nói "kệ" được hiểu là thô
tục, chửi thề và hàm ý khinh bỉ. Nên nhiều lúc giao tiếp, ai đó lỡ miệng
nói "kệ" là ngay lập tức bị người kia mắng: "A, thằng này láo, mày dám
chửi tao à?", nếu người kia mà không xin lỗi ngay là xảy ra cãi nhau to,
có khi còn đánh lộn", chị Dung cho biết thêm.
Còn chị Phượng, một người dân khác
trong làng kể, có lần chị đã chứng kiến cảnh dở khóc, dở cười mà nguyên
nhân cũng chỉ vì chữ "kệ": "Lần ấy, tôi đi bán rau ở chợ Đại Hà, đang
ngồi bán thì thấy góc chợ phía bên xảy ra cãi nhau om sòm giữa một khách
hàng và bà chủ bán hoa.
Người khách từ xa đến đi lễ chùa, mới hỏi mua
hoa. Lúc bó hoa, bà chủ bán hoa bảo: "Anh vẩy ít nước vào cho hoa nó
tươi", khách là chàng thanh niên đáp: "Mặc kệ nó thôi", thế là bà chủ
quán nổi cáu: "Sao anh dám chửi tôi?", người khách ngạc nhiên: "Ơ, tôi
chửi bà hồi nào?". Cứ thế, nói qua nói lại thành cãi nhau to".
Đem thắc mắc này đến gặp ông Mạc Văn
Tỉnh (61 tuổi, ở Đại Hà), ông Tỉnh cho biết: "Ở vùng Đại Hà chúng tôi,
"kệ" là từ kiêng kị. Khi ai đó nói "kệ" được hiểu là đang chửi tục, chửi
thề, chửi bố mẹ ông bà mình. Chính vì thế, từ xưa đến nay khắp vùng Đại
Hà không có gia đình nào đặt tên con cái mình là "kệ" cả. Về nguồn gốc
và nguyên nhân do đâu mà từ "kệ" bị kiêng kị thì tôi không rõ".
Cụ Trần Thị Loan (82 tuổi) cho rằng:
"Hồi còn bé, tôi nghe các cụ cao niên kể lại rằng, sở dĩ từ "kệ" bị
kiêng kị không dùng là do liên quan đến tên của cụ... thủy tổ vùng. Đây
được xem là Thành hoàng, người đã khai hoang để lập ra vùng này. Tuy
nhiên, đó cũng chỉ là truyền miệng dân gian chứ không có sử sách nào
chép lại cả. Nhiều người đã bỏ công sức đi tìm kiếm nguồn gốc để giải
thích cho tục kiêng kị nói "kệ" này nhưng vẫn chưa tìm ra".