Khác biệt nguồn gốc Tết Trung thu xưa ở Việt Nam và Trung Quốc
Nhiều người cho rằng, Tết Trung thu ở Việt Nam xưa có nguồn gốc và bị ảnh hưởng từ nho giáo Trung Quốc. Trên thực tế, người Việt Nam và người Trung Quốc đều có những sự tích riêng, chứa đựng nhiều ý nghĩa khác nhau về Tết Trung thu.
Từ nguồn gốc và ý nghĩa Tết Trung thu...
Kể từ triều đại nhà Thương (thế kỷ 10TCN), người Trung Quốc bắt đầu tổ chức các lễ hội ăn mừng mùa màng bội thu vào ngày Rằm tháng Tám và trở nên phổ biến trong những năm triều đại nhà Đường trị vì (618-907).
Một truyền thuyết giải thích rằng, Tết Trung thu có nguồn gốc từ đời vua Đường Huyền Tông (hay Đường Minh Hoàng). Dương Quý Phi là một cung phi được vua Huyền Tông sủng ái.
Vì mải đam mê Quý Phi nên vua lơ là việc triều chính, để nước lâm cảnh loạn lạc khiến nhân dân bất bình và hô hào, buộc nhà vua giết Quý Phi. Vào một đêm trăng sáng giữa mùa Thu, Huyền Tông nhớ Quý Phi và được một vị tiên đưa lên trời gặp nàng. Khi trở về trần thế, ông đặt ra Tết Trung thu để tưởng nhớ đến người đẹp.
Vị vua Đường Huyền Tông.
Tại Trung Quốc, thuật ngữ Trung thu lần đầu tiên xuất hiện trong nghi thức của người Chu, kể về việc Thái hậu Từ Hi đã dành rất nhiều thời gian và tiền bạc để tổ chức lễ hội cùng những nghi thức phức tạp từ ngày 13 - 17.8. Trong những ngày này, các gia đình sẽ bày tiệc ngắm trăng, trẻ em được tham gia chơi nhiều trò chơi như rước đèn cá chép, đèn kéo quân, múa lân, người lớn coi đêm Rằm tháng Tám là đêm của thơ ca, hẹn hò đôi lứa.
Riêng ở Việt Nam, nhiều tài liệu ghi rằng, từ đời nhà Lý, Tết Trung thu đã được chính thức tổ chức ở kinh thành Thăng Long với hội đua thuyền, múa rối nước và rước đèn. Trong những truyền thuyết cổ xưa nhất, Trung thu là dịp để những người nông dân tạ ơn Rồng đã mang mưa tới cho mùa màng bội thu.
Người Việt mừng Trung thu bằng cách làm bánh cúng tổ tiên, biếu ông bà và người thân, tổ chức cho trẻ em nhiều hoạt động vui chơi giải trí. Lễ rước đèn, bày cỗ, phá cỗ, hát trống quân… dưới trăng là những nghi thức quan trọng nhất. Với người Việt, bày cỗ Trung thu thực chất là bày tỏ tấm lòng của con người với trăng, với trời cùng sản vật, hương hoa của đất.
... đến những tục lệ thờ Mặt trăng khác nhau
Đối với nhiều quốc gia châu Á, hình ảnh Mặt trăng từ lâu đã được sử dụng để tiên đoán mùa màng và vận mệnh quốc gia. Nếu trăng Thu màu vàng thì năm đó sẽ trúng mùa tằm tơ, nếu trăng Thu màu xanh hay lục thì năm đó sẽ có thiên tai, trăng Thu màu cam trong sáng thì đất nước sẽ thịnh trị. Ở Việt Nam và Trung Quốc, Mặt trăng cũng có những hình tượng riêng và ý nghĩa rất đặc biệt.
Người Trung Quốc cổ đại tin rằng, có một sự liên kết giữa Mặt trăng và nước, thậm chí người ta còn kết nối khái niệm này với chu kì kinh nguyệt của phụ nữ. Trong một truyền thuyết của người Choang ở Trung Quốc, Mặt trăng và Mặt trời vốn dĩ là một cặp vợ chồng và các ngôi sao là con cái.
Khi Mặt trăng mang thai, nó sẽ trở nên tròn vành vạnh, khi sinh con xong, Mặt trăng khuyết và có hình lưỡi liềm. Câu chuyện này khiến người Choang tin rằng, phụ nữ có vị trí hết sức quan trọng và phải được tôn vinh vào ngày Rằm tháng Tám - khi Mặt trăng tròn và sáng nhất trong năm.
Còn trong văn hóa lúa nước của người Việt cổ, trăng có một ý nghĩa rất to lớn, gắn liền với mùa màng và sinh hoạt. Mùa Thu lại là lúc tiết trời mát mẻ, khí hậu dễ chịu nhất trong năm. Ngày Rằm tháng Tám thường là khi trăng sáng nhất và đẹp nhất, mà việc nông lại nhàn. Khi đó, mọi người có thể thảnh thơi thưởng trăng, ngắm hoa, hòa mình với đất trời, thụ lộc của đất.
... hay tục chơi đèn lồng cũng có sự khác biệt giữa người Việt và người Hoa
Trong Tết Trung thu, những chiếc đèn lồng nhiều màu sắc sáng lung linh là hình ảnh không thể thiếu. Đối với người Trung Quốc, chiếc đèn lồng có màu đỏ, tượng trưng cho sự may mắn, vui tươi và được sử dụng vào dịp tết, lễ hội.
Nó còn biểu hiện cho khả năng sinh sản. Họ quan niệm rằng, ánh sáng phát ra từ chiếc đèn lồng sẽ xua tan những điều không may mắn và mang lại sự an lành, bình yên, hạnh phúc.
Đối với người Việt Nam, trẻ em thường cầm những chiếc đèn lồng có hình dáng đa dạng, cùng nhau dạo chơi trong đêm Trung thu và hát những bài hát, hay bài đồng dao.
Đèn lồng thủ công được làm từ tre và giấy gió hay bọc vải lụa được các nghệ nhân làm từ thế kỷ XII, dưới triều đại nhà Lý. Chiếc đèn lồng được tô điểm bởi nét vẽ, đường thêu những chi tiết đặc thù Đại Việt như cành đào, hoa mai, nhánh trúc, chữ thư pháp hay các di tích văn hóa lịch sử của Việt Nam. Chiếc đèn lồng của người Việt Nam là sự biểu hiện của ấm no, hạnh phúc và tình cảm gia đình ấm áp.
Tết Trung Thu là một phong tục rất có ý nghĩa. Dù ở Việt Nam hay bất kì quốc gia châu Á nào, Tết Trung thu là dịp để báo hiếu tổ tiên, cha mẹ, bày tỏ lòng biết ơn với đất trời cho mùa màng bội thu và để có dịp đoàn tụ, chung vui bên mâm cỗ trông trăng. Trung thu ở nhiều quốc gia châu Á đã trở thành Tết trẻ em, hay Tết Đoàn viên, là dịp để trẻ em được vui chơi, quây quần bên gia đình.
(Bài viết có sử dụng tư liệu tham khảo từ các nguồn: Lịch sử VN, Wikipedia, ChinaHighlights...)
Vị vua Đường Huyền Tông.Tại Trung Quốc, thuật ngữ Trung thu lần đầu tiên xuất hiện trong nghi thức của người Chu, kể về việc Thái hậu Từ Hi đã dành rất nhiều thời gian và tiền bạc để tổ chức lễ hội cùng những nghi thức phức tạp từ ngày 13 - 17.8. Trong những ngày này, các gia đình sẽ bày tiệc ngắm trăng, trẻ em được tham gia chơi nhiều trò chơi như rước đèn cá chép, đèn kéo quân, múa lân, người lớn coi đêm Rằm tháng Tám là đêm của thơ ca, hẹn hò đôi lứa.
Người Việt mừng Trung thu bằng cách làm bánh cúng tổ tiên, biếu ông bà và người thân, tổ chức cho trẻ em nhiều hoạt động vui chơi giải trí. Lễ rước đèn, bày cỗ, phá cỗ, hát trống quân… dưới trăng là những nghi thức quan trọng nhất. Với người Việt, bày cỗ Trung thu thực chất là bày tỏ tấm lòng của con người với trăng, với trời cùng sản vật, hương hoa của đất.
Đối với nhiều quốc gia châu Á, hình ảnh Mặt trăng từ lâu đã được sử dụng để tiên đoán mùa màng và vận mệnh quốc gia. Nếu trăng Thu màu vàng thì năm đó sẽ trúng mùa tằm tơ, nếu trăng Thu màu xanh hay lục thì năm đó sẽ có thiên tai, trăng Thu màu cam trong sáng thì đất nước sẽ thịnh trị. Ở Việt Nam và Trung Quốc, Mặt trăng cũng có những hình tượng riêng và ý nghĩa rất đặc biệt.
Khi Mặt trăng mang thai, nó sẽ trở nên tròn vành vạnh, khi sinh con xong, Mặt trăng khuyết và có hình lưỡi liềm. Câu chuyện này khiến người Choang tin rằng, phụ nữ có vị trí hết sức quan trọng và phải được tôn vinh vào ngày Rằm tháng Tám - khi Mặt trăng tròn và sáng nhất trong năm.
... hay tục chơi đèn lồng cũng có sự khác biệt giữa người Việt và người Hoa
Trong Tết Trung thu, những chiếc đèn lồng nhiều màu sắc sáng lung linh là hình ảnh không thể thiếu. Đối với người Trung Quốc, chiếc đèn lồng có màu đỏ, tượng trưng cho sự may mắn, vui tươi và được sử dụng vào dịp tết, lễ hội.
Nó còn biểu hiện cho khả năng sinh sản. Họ quan niệm rằng, ánh sáng phát ra từ chiếc đèn lồng sẽ xua tan những điều không may mắn và mang lại sự an lành, bình yên, hạnh phúc.
Chiếc đèn lồng có màu đỏ, tượng trưng cho sự may mắn, vui tươi.
Đèn lồng thủ công được làm từ tre và giấy gió hay bọc vải lụa được các nghệ nhân làm từ thế kỷ XII, dưới triều đại nhà Lý. Chiếc đèn lồng được tô điểm bởi nét vẽ, đường thêu những chi tiết đặc thù Đại Việt như cành đào, hoa mai, nhánh trúc, chữ thư pháp hay các di tích văn hóa lịch sử của Việt Nam. Chiếc đèn lồng của người Việt Nam là sự biểu hiện của ấm no, hạnh phúc và tình cảm gia đình ấm áp.
(Bài viết có sử dụng tư liệu tham khảo từ các nguồn: Lịch sử VN, Wikipedia, ChinaHighlights...)