Cơ chế nhập khẩu đường “không minh bạch“: Bộ Công Thương phải giải trình

Trước đó, Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA) đã kiến nghị Bộ này cho phép đấu thầu đường nhập khẩu theo hạn ngạch thuế quan nhưng không được chấp thuận. Dư luận cho rằng Bộ Công Thương không công khai, minh bạch các thông tin cũng như không giải đáp thỏa đáng các thắc mắc liên quan đến cơ chế nhập khẩu đường, lo ngại sẽ tiếp tục phát sinh cơ chế "xin-cho" trong việc phân giao hạn ngạch thuế quan nhập khẩu đường.

Nhập khẩu đường khiến người trồng mía trong nước bị ảnh hưởng. (Ảnh thu hoạch mía tại vùng trồng mía Lam Sơn, Thanh Hoá).  

Hiện hàng năm Bộ Công Thương theo cam kết WTO vẫn cấp quota nhập hàng chục ngàn tấn đường cho các DN trong nước. Năm 2014, lượng hạn ngạch thuế quan nhập khẩu đường tinh luyện, đường thô là 77.200 tấn. Theo ông Đỗ Thành Liêm- Phó Chủ tịch VSSA, VSSA nhiều năm nay đã kiến nghị Bộ Công Thương cho phép đấu thầu đường nhập khẩu theo hạn ngạch thuế quan nhưng đến nay vẫn chưa có câu trả lời thỏa đáng.

Theo phản ánh của ông Liêm, VSSA hiện không biết mỗi năm lượng đường thực nhập khẩu vào nội địa là bao nhiêu, ai được cấp quota nhập đường. Hiện giá đường trong nước chênh lệch rất lớn so với đường nhập theo hạn ngạch thuế quan (do thuế quan thấp). Do vậy, theo tính toán của VSSA, các đơn vị được giao quota nhập đường theo hạn ngạch thuế quan có thể thu lợi rất lớn từ việc ăn chênh lệch giữa giá nhập khẩu với giá đường trong nước. Bộ Công Thương khẳng định: Hạn ngạch thuế quan nhập khẩu đường được phân giao cho thương nhân trực tiếp sử dụng đường làm nguyên liệu sản xuất và thương nhân sản xuất đường thô để tinh luyện nhưng bản thân VSSA không thể nào biết rõ được việc nhập đường.

Lý giải cho biện pháp “phân giao”, phía Bộ Công Thương cho rằng, Bộ không tổ chức đấu thầu vì phương thức đấu thầu hạn ngạch nhập khẩu đường không có trong điều khoản ký kết giữa Việt Nam với các nước thành viên của WTO nên không áp dụng. Theo VSSA, nhiều nước trên thế giới vẫn cho đấu thầu đường khi nhập khẩu, vậy tại sao Việt Nam lại không?! VSSA tiếp tục kiến nghị Bộ Công Thương nên tổ chức đấu thầu toàn bộ hạn ngạch nhập khẩu đường các loại trong năm 2014.

Thứ hai, trên cơ sở phân giao của Bộ Công Thương giao 40.000 tấn đường thô cho Bộ NNPTNT quyết định chọn nhà nhập khẩu và tổ chức đấu thầu phần hạn ngạch này cho rộng rãi các nhà máy đường cả nước.

Thứ ba, trên cơ sở phân giao hạn ngạch nhập khẩu của Bộ Công Thương, Bộ NNPTNT cân nhắc quyết định giao hạn ngạch nhập khẩu đường thô cho các nhà máy có khả năng luyện đường trong nước.