Những scandal sách “nhảm” khiến ngành xuất bản “đau đầu”
Sách là kho tàng tri thức vô giá của nhân loại song kho tàng ấy khi được thực hiện thiếu chuẩn thì trở thành “thảm họa”.
Sách luật in hình nghệ sĩ hài, từ điển Vũ Chất, sách về văn hóa tộc người Việt Nam cẩu thả như một bản nháp là những “scandal” liên quan đến sách gây xôn xao trong năm 2014.
Sách tái bản như “thảm họa” được giải... Sách hay
Ngày 11.9.2014, trong hạng mục sách viết, lĩnh vực nghiên cứu, hội đồng trao Lễ trao giải Sách hay 2014 đã trao giải cho cuốn Văn hóa tộc người Việt Nam, tác giả Nguyễn Từ Chi (NXB Thời Đại và tạp chí Văn Hóa Nghệ Thuật ấn hành, 2013).
Cuốn Văn hóa tộc người Việt Nam, tác giả Nguyễn Từ Chi (NXB Thời Đại và tạp chí Văn Hóa Nghệ Thuật ấn hành năm 2013).
Sau khi cuốn sách được nhận giải, nhiều người trong giới nghiên cứu bức xúc cho rằng cuốn sách này là một cuốn sách tái bản rất cẩu thả và xứng tầm... thảm họa so với bản gốc mang tên Góp phần nghiên cứu Văn hóa và Tộc người (NXB Văn hóa Thông tin và Tạp chí Văn Hóa Nghệ Thuật, 1996).
Báo VnExpress dẫn lời tiến sĩ Nguyễn Duy Thiệu, Phó Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học, thành viên nhóm tác giả sưu tầm và tập hợp tư liệu để xuất bản cuốn sách gốc năm 1996 cho biết: Cuốn sách do NXB Thời Đại ấn hành năm 2013 có nhiều lỗi cẩu thả như: tên sách và bìa sách bị thay đổi vô tội vạ, cắt bỏ toàn bộ phần hai mang tên "Trong tình cảm đồng nghiệp" với 13 bài viết của 13 tác giả là bạn bè, đồng nghiệp và học trò của nhà dân tộc học Nguyễn Từ Chi...
Và đặc biệt, nhóm tác giả sưu tập để thực hiện cuốn sách gốc chia sẻ với báo chí: “NXB Thời Đại tái bản sách mà không hỏi ý kiến họ”.
Hội đồng Lễ trao giải Sách hay sau đó đã lên tiếng xin lỗi độc giả vì đã trao nhầm... giải.
“Chúng tôi thực sự không hề biết có cuốn sách tái bản, mà lại tái bản tùy tiện, xuyên tạc và cũng chưa đọc qua cuốn tái bản này. Lẽ ra, chúng tôi phải kiểm tra lại tên nhà xuất bản để tránh việc tôn vinh không đúng”, nhà nghiên cứu triết học Bùi Văn Nam Sơn nói với báo VnExpress.
Cuối tháng 9.2014, Cục Xuất bản - In và phát hành, Bộ Thông tin và Truyền Thông quyết định tranh tra đột xuất về việc chấp hành các quy định của pháp luật trong hoạt động xuất bản của Nhà xuất bản (NXB) Thời Đại sau thông tin về việc vi phạm bản quyền, vi phạm quy trình xuất bản của NXB này. Cục ra quyết định xử phạt hành chính đối với những sai phạm của NXB Thời Đại, trong đó có "hành vi không nộp lưu chiểu ấn phẩm xuất bản", "không xuất trình được văn bản chấp thuận của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả".
Đồng thời, Cục Xuất bản yêu cầu đình chỉ cuốn Văn hóa tộc người Việt Nam, tác giả Nguyễn Từ Chi (NXB Thời Đại và tạp chí Văn Hóa Nghệ Thuật ấn hành, 2013). NXB Thời Đại đã có quyết định thu hồi cuốn sách này.
Sách luật in hình diễn viên Công Lý cởi trần
Ngày 17.11.2014, nhiều độc giả xôn xao trước bức hình chụp lại bìa cuốn Bộ luật dân sự và bản hướng dẫn thi hành án 2014 của NXB Lao động - Xã hội với hình ảnh khuôn mặt diễn viên hài Công Lý được cắt ghép trên thân thể một người đàn ông chỉ mặc một chiếc quần nhỏ, đứng trên quả cầu lửa, hai tay cầm hai cán cân được in trên bìa cuốn sách.
Sách luật in hình diễn viên Công Lý... mặc quần nhỏ
Diễn viên Công Lý chia sẻ với Dân Việt, anh rất bất bình khi bị sử dụng hình ảnh mà không có sự cho phép từ anh.
“NXB cần lên tiếng xin lỗi tôi công khai về sự việc này. Tôi không quan tâm tới hình đẹp hay xấu, nhưng đã là hình ảnh của tôi, tôi phải chịu trách nhiệm. NXB tự ý lấy ảnh của tôi cắt ghép, gây sự phản cảm cho công chúng thì vô tình làm hỏng hình ảnh của cá nhân tôi", nghệ sĩ Công Lý nói với Dân Việt.
NXB Lao động – Xã hội sau đó đã xin lỗi diễn viên Công Lý và cho biết cuốn sách này có tên đầy đủ là “Tìm hiểu bộ luật dân sự và văn bản hướng dẫn thi hành 2014" theo Quyết định xuất bản số 906 QĐ-NXBLDXH ngày 23.12.2013 của Cục Xuất bản in và phát hành đơn vị liên kết là Nhà sách Lao động.
Tuy nhiên theo XB Lao động – Xã hội trong quá trình triển khai, Nhà sách Lao động đã không thực hiện đúng như bản thảo đã được duyệt, cụ thể Nhà sách Lao động đã tự ý bổ sung thêm hình ảnh vào trang bìa cuốn sách “Bộ luật dân sự và bản hướng dẫn thi hành án 2014”, không đúng với tên sách trong quyết định xuất bản đã được Cục xuất bản in, và phát hành xác nhận là: “Tìm hiểu bộ luật dân sự và các văn bản hướng dẫn thi hành”.
Sau vụ phát hiện hình ảnh diễn viên hài Công Lý bị in hình ảnh phản cảm một cách "bất đắc dĩ" lên bìa cuốn sách "Bộ luật Dân sự và văn bản hướng dẫn thi hành 2014" do NXB Lao động - Xã hội phát hành, NXB này tiếp tục bị phát hiện có nhiều sai sót trong việc xuất bản cuốn sách “Bộ luật Hình sự và văn bản hướng dẫn thi hành 2014”.
Sau những sai phạm, Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ Thông tin - Truyền thông) xử phạt 252 triệu đồng đối với NXB này.
Từ điển Vũ Chất quá nhiều lỗi
Hồi đầu tháng 10.2014, độc giả phát hiện cuốn Từ điển tiếng Việt dành cho học sinh của tác giả Vũ Chất có nhiều chỗ giải nghĩa sai lệch bản chất từ ngữ như: Tao đàn là "Chỗ nằm của tao nhân thi sĩ"; Tù trưởng là "người đứng đầu trông coi tội nhân", Bồ bịch là "bạn bè thân thích...
Ngoài bản in của NXB Trẻ năm 2001 thì Từ điển tiếng Việt dành cho học sinh của Vũ Chất còn tồn tại ba bản in khác: bản in của nhà sách Thành Nghĩa liên kết với NXB Thanh Niên (2006), bản do NXB Văn hóa Thông tin in (mang tên Từ điển Tiếng Việt) và mới nhất là bản của NXB Hồng Đức do công ty Minh Lâm, Hà Nội phát hành (2013).
NXB Trẻ sau đó đã đứng ra nhận lỗi và xin hoàn tiền lại cho bất cứ độc giả nào đã mua cuốn từ điển này trong khi ba NXB khác liên đới trách nhiệm ấn hành cuốn sách trên (Hồng Đức, Văn hóa Thông Tin, Thanh Niên) thì... im lặng.
Giữa tháng 10.2014, Cục Xuất bản, In và Phát hành thuộc Bộ Thông tin – Truyền thông đã ra công văn gửi 4 đơn vị xuất bản từng đứng tên, cấp phép ấn hành cuốn Từ điển tiếng Việt dành cho học sinh của Vũ Chất đề nghị thu hồi và tiêu hủy cuốn từ điển được gọi là “kinh hoàng” và “thảm họa” này.
Ngoài những cuốn sách kể trên, một vài cuốn sách của NXB Văn hóa - Thông tin khiến dư luận bức xúc vì cẩu thả là cuốn Hỏi đáp nhanh trí, cuốn “Những vị tướng lừng danh trong lịch sử dân tộc” , Truyện cổ tích về các loài chim và muông thú ...