Ông vua có hàng nghìn "ngôi mộ" ở Tây Côn Lĩnh

Ra khỏi lối đi dốc và rậm rạp, dừng lại giữa con đường đất đỏ ven sườn đồi thoáng rộng là những gò đống hình bát úp to lớn. Đây chính là khu mộ cổ bí ẩn của người La Chí.

Thoạt nhìn, những gò đống ấy như lẫn vào sự nhấp nhô của những sườn đồi đầy cỏ dại. Nhưng không hiểu sao chúng đều có hình tròn, cao tầm hơn 1,5 m và rộng như một gian nhà, nằm cách nhau vài mươi bước chân một cách đều đặn.
Càng mở rộng tầm nhìn, những gò đống ấy như càng nhiều thêm. Có những ngôi mộ vẫn tròn to nguyên vẹn, nhưng cũng có những ngôi đã bị sạt, lở ra từng mảng đất trắng trụi cỏ. Xem nếp đất từ những ngôi mộ vỡ, có ngôi liền thổ, nhưng cũng có ngôi đất đắp xen dấu sỉ than như được cố tình đắp giả.

Đám trẻ con người La Chí đang thỏa sức nô đùa bên các ngôi mộ cổ. Cứ mấy đứa chung một thanh vầu cứng, ôm lưng nhau hào hứng với trò chơi trượt cỏ xuống dốc, đến thủng cả đít quần.

Lễ phép chào hỏi khách, mấy đứa trẻ hồn nhiên chỉ tay vào một gò đất to có mấy đứa bạn đang chễm chệ ngồi bên trên: “Mộ vua đấy, nhưng bên trong không có gì đâu”. Dọc sườn núi của dãy Tây Côn Lĩnh này ước chừng vài nghìn cái như vậy. Bởi ở cả các xã Bản Díu, Bản Phùng, Bản Máy… thậm chí sang cả đất Trung Quốc, cứ nơi nào có người La Chí sinh sống thì đều có những ngôi mộ tương tự, cùng gọi là mộ vua.

Người dân địa phương đều biết đây là những ngôi mộ giả, không có hài cốt chôn cất bên trong. Nhưng mộ có từ bao giờ, ai đã đắp và đắp để làm gì thì kể cả người La Chí nhiều tuổi nhất, am hiểu phong tục tập quán dân tộc mình nhất cũng không thể biết một cách chính xác.

Chỉ có một ngôi mộ lớn, được người dân địa phương đặc biệt tôn kính, là cả quả đồi ở trong rừng thiêng của bản Lủng Cẩu. Tương truyền là mộ của ông Hoàng Vần Thùng, vua của người La Chí. Người La Chí tin rằng, hàng nghìn ngôi mộ giả của vua Hoàng Vần Thùng chỉ đắp trong một đêm.

Bản Lủng Cẩu nằm thoai thoải, ngay kề dưới chân rừng vua, với 51 hộ dân, 310 nhân khẩu, toàn người La Chí. Theo những người già uy tín của Hoàng Su Phì, Lủng Cẩu có nghĩa là “làng cổ”, “làng cũ”, chỉ nơi đã có người dân sinh sống lâu đời.

Ngay ở giữa bản có một ngôi nhà sàn bốn bề vách trống. Đó là ngôi nhà chung của cộng đồng, nơi diễn ra những cuộc họp, nghi lễ, và nơi cất chứa những chiếc sọ trâu thờ cúng của người La Chí.
Núi Lủng Cẩu không cao, chỉ có một ngôi cổ miếu, là gian nhà nhỏ tranh tre nứa lá màu xám bạc nằm u tịch giữa khoảng đất trống. Cổ miếu Lủng Cẩu là nơi linh thiêng nhất của người La Chí, quanh năm đóng kín, tuyệt đối không một ai dám mở dù cửa chỉ cài hờ bằng một cành cây. Trong miếu có ba ban thờ. Chính giữa thờ vua Hoàng Vần Thùng. Hai bên là ban thờ bà vợ và người thư ký của ngài.

Cộng đồng người La Chí chỉ có bốn dòng họ là Long (Lùng), Vương (Vàng), Ly (Lý), Tận, cùng thờ vua Hoàng Vần Thùng là người từ xa xưa có công dựng bản, bảo vệ người dân.

Những người già kể lại, khi vua mất, chỉ một đêm bỗng khắp vùng mọc lên hàng nghìn ngôi mộ đất. Không rõ có bao nhiêu người đã tham gia đắp nên, hay nhờ sự linh thiêng huyền bí nào đó mà tạo thành. Người dân La Chí không ai dám phạm đến, kể cả mộ nằm giữa vườn, giữa ruộng cũng không dám đụng một nhát cuốc nào vào.

Người ta cũng đồn đoán rằng trong những ngôi mộ có của cải. Nghe đâu người bên kia biên giới như ở Ma Li Pho (Trung Quốc) cũng thử đào. Nhưng từ những ngôi mộ lở có thể thấy hết bên trong thì hoàn toàn không có sự mai táng nào, kể cả đồ quý chôn theo.

Mộ của người La Chí, thường có những chiếc sọ trâu và chai đựng rượu, nước cho người đàn ông sang thế giới bên kia. Dù rất nhiều người dân tộc ở Hà Giang coi Hoàng Vần Thùng là vua, nhưng không ai rõ thân thế, sự nghiệp của ngài thế nào, là người thực hay huyền thoại.