Trên vùng đất Mũi Cà Mau phì nhiêu, màu mỡ, ngoài những điệu hò ngọt ngào và đờn ca tài tử còn chứa đựng biết bao đặc sản với hương vị thơm ngon tuyệt vời, một trong những đặc sản ấy là cá thòi lòi.
Cá thòi lòi xuất hiện nhiều ở các huyện Đầm Dơi, Phú Tân, Năm Căn và Ngọc Hiển. Do ngoại hình lạ mắt, nếu không muốn nói là xấu xí với đôi mắt to, lồi lên như hai viên bi trên đỉnh đầu. Cá thường bơi lội dưới sông, moi hang nơi kín đáo trong lùm hay bụi rễ đước để tránh kẻ thù. Lạ nhất là loài cá có thể leo cây, điều mà không loài cá nào có thể làm được.
Do tập tính con cá khó chịu này cứ nửa nước nửa sình, nên chuyện quăng lưới bắt là không thể. Chuyện giăng câu thì nghe kể, người ta còn câu thòi lòi mà chẳng cần dùng lưỡi câu, chỉ cần một cọng lá dừa xỏ vào con trùn đã tuột hết ruột, cột vào dây câu. Một người câu phải có một người cầm theo cái thau lớn, bên trong chứa ít tro hay cám khô.
Khi nước ròng, thòi lòi chạy nhảy ở bãi bùn thì đem ra nhử, cá cắn vào mồi thì nhè nhẹ giật lên và nhanh tay cho cá rơi vào thau. Thòi lòi dính tro, cám thì vô phương chạy, nằm chịu trận trong thau. Nói thì dễ nhưng có người giật từ sáng đến chiều cũng chẳng dính con nào. Cách duy nhất là đánh bẫy, bẫy thòi lòi đơn giản với một ống lưới dài độ 50 - 70cm, miệng lưới có đường kính độ 20cm, thuôn nhỏ dần đến cuống lưới. Khi nước cạn, thòi lòi đào hang trú ẩn, miệng hang có hình tròn, âm xấp nước. Người đi bẫy chỉ việc úp ống lưới vào, khi thòi lòi chui ra sẽ chạy tuột xuống cuống lưới đến lúc bí đường, vòng ngược lại tự cuộn luôn mình vào lưới.
Món cá thòi lòi kho (Ảnh minh họa. Nguồn: Từ Internet)
Thòi lòi có thể làm nhiều món nhưng theo kinh nghiệm của người dân địa phương, thòi lòi đem kho tiêu là ngon nhất. Cá thòi lòi đánh vảy, làm sạch, bỏ mắt, miệng rồi đem ướp với các loại gia vị gồm tiêu xay, nước mắm, muối, ớt, đường, bột ngọt, nước màu và một ít thịt ba rọi (ba chỉ) hoặc nước dừa để tăng thêm độ béo. Khi kho phải dùng nồi đất thì hương vị càng tuyệt vời hơn, cho cá vào nồi, pha thêm ít nước và bắc lên bếp kho với lửa nhỏ liu riu cho đến khi thịt cá săn lại. Cá gần cạn nước, có mùi thơm, vị đượm, cho hành lá thái nhỏ vào rồi bắc xuống. Thịt cá mềm, ngọt hòa quyện với hương thơm của thịt ba rọi, hành lá và gia vị, dùng ăn với cơm nóng hoặc cháo trắng, kèm dưa leo, rau sống thử một lần thật khó quên.
Về Cà Mau, ăn món thòi lòi kho tiêu độc đáo, thưởng thức cảnh đẹp mê hồn với sông nước chằng chịt như mạng nhện, chợt nghe câu hát của cô thiếu nữ thôn quê: “Anh đến quê em đất biển Cà Mau. Anh thấy bao la cánh đồng muối trắng. Miền quê hương em cá bạc tôm vàng. Miền quê hương em đất cũng sinh sôi, ở xa anh mong tới được quê mình gần thêm yêu dấu quê chúng ta Cà Mau”, chắc chắn sẽ là trải nghiệm khó quên với những ai đam mê ẩm thực.
