Tạ mùa no đủ

Tập tục còn ước định rằng, nếu chưa làm lễ tạ mùa thì dù cho gạo lúa đã thu về đầy bồ, chật cót, phơi phóng xong xuôi cũng không được xay xát, đun nấu. "Tạ mùa là để chúng ta tri ân với trời đất, ông bà tổ tiên, cầu cho mưa thuận gió hòa, tránh được dịch bệnh, vụ lúa sau sẽ tốt hơn vụ này..." - những người già vẫn dặn dò cháu con như vậy.

Khi cái nắng trời bắt đầu gay gắt, lúa trên đồng làng đã đến độ vàng hươm chỉ chờ thu hoạch cũng là lúc mọi người, mọi nhà bàn nhau chọn giờ tốt, ngày tốt để làm lễ cúng cơm tạ mùa. Người ta thường chọn ngày bình an, tức ngày mùng 8 tháng Giêng và mùng 8.8 âm lịch để tổ chức lễ cúng.

Lễ tạ mùa.

Ngay từ sớm tinh mơ ngày đã định, khi mặt trời chưa ló rạng, chủ gia đình mang liềm ra ruộng lúa tốt nhất của nhà mình, chọn cắt một đon lớn gánh về. Tiếp theo, phụ nữ lựa ra những bông lúa đẹp, chắc, mẩy nhất bó thành một bó nhỏ rồi đặt lên bàn thờ gia tiên. Chỗ lúa còn lại được tuốt thành thóc, xay, giã, giần, sàng để có một mẻ gạo mới.

Gạo đó để trong buồng, đợi đến chiều muộn khi mặt trời đã lặn sẽ đem thổi cơm kết hợp với thịt một con gà trống tơ, một miếng thịt lợn luộc rồi tất cả được xếp lên mâm. Đến đúng đầu giờ Tuất (khoảng ngoài 7 giờ tối), lễ tạ mùa do người đàn ông lớn tuổi nhất trong nhà chủ trì sẽ chính thức bắt đầu.

Trong lúc lễ diễn ra, cổng và cửa nhà phải đóng kín, toàn bộ các thành viên của gia đình phải tập trung trước gian thờ. Nếu chủ tế chưa cho phép không ai được mở cửa. Bởi theo quan niệm vía lúa và những điều may mắn đang ở cả trong nhà, chỉ cần hé cửa nó sẽ bay sang nhà khác.

Thắp 3 nén hương lên ban thờ, người chủ tế đọc lời khấn nguyện, vừa tạ ơn các bậc tiền nhân và các vị thần linh đã phù hộ cho lúa vụ này mẩy hạt sai bông, vừa cầu mong cho sự độ trì được tiếp tục để vụ lúa tới thời tiết cũng thuận hòa, mùa màng bội thu, đủ đầy, sung túc...

Lời cúng vừa dứt, mọi người thành tâm cúi đầu hành lễ. Đợi khi nhang tàn, bát cơm mới và các lễ vật được hạ xuống để cả nhà cùng nhau quây quần thụ lộc. Các thành viên trong nhà được chia một chút cơm mới để ăn lấy may.

Cũng có nhiều gia đình cẩn thận, khi chuẩn bị lễ vật tạ mùa còn đặt cạnh đĩa xôi, con gà, khổ thịt, một quả trứng vịt luộc. Khi nhang tàn, việc đầu tiên sau khi hạ lễ, người chủ nhà bóc quả trứng luộc ra xem. Nếu như lòng đỏ quả trứng càng lớn chứng tỏ lúa vụ tới càng được mùa.

Chia lộc cho hàng xóm láng giềng vào ngày lễ tạ mùa cũng là một tập tục đẹp của vùng quê này. Chẳng biết cái lộc đó đem đến may mắn như thế nào, nhưng điều đọng lại là tình cảm làng xóm ngày càng gắn bó, nồng ấm…

Vĩnh Minh